Að glæða sálargáfurnar og auka þekkinguna

14
AÐ GLÆÐA SÁLARGÁFURNAR OG AUKA ÞEKKINGUNA | UPPHAF ALMENNINGSFRÆÐSLU Í HAFNARFIRÐI
Segja má að rætur almenningsfræðslu í Hafnarfirði megi rekja til gjafabréfs sem prófastshjónin á Görðum
á Álftanesi, séra Þórarinn Böðvarsson og Þórunn Jónsdóttir, skrifuðu undir árið 1877 til minningar um son
sinn, Böðvar, sem látist hafði 1869. Með gjafabréfinu var stofnaður alþýðuskóli í Hafnarfirði og hann átti
fyrst og fremst að vera barnaskóli fyrir Garðaprestakall en einnig, eftir því sem kringumstæður leyfðu,
„almennur menntunarskóli, þar sem kostur væri á
að afla sér þeirrar þekkingar, sem telja mætti
nauðsynlega hverjum alþýðumanni, sem ætti að
geta kallast vel að sér.“ i
Þörfin var sannarlega fyrir hendi þar sem enginn skóli var á þessum tíma í prestakallinu auk þess sem
uppeldis- og menntamál voru Þórarni sérstaklega hugleikin. Þá var á þessum tíma eitt af hlutverkum
presta að hafa eftirlit með menntamálum í sóknum sínum. Ástandið í Garðaprestakalli var bágborið þegar
Þórarinn tók við embætti og sagði hann meðal annars í bréfi til stiftsyfirvalda árið 1860 „að rúmur
þriðjungur barna á aldrinum 10–14 ára í prestakallinu sé ólæs og sé ástandið einna verst í Hafnarfirði“. ii
Annars staðar á Norðurlöndunum var staðan í menntamálum töluvert frábrugðin því sem var hér á landi.
Þegar komið var fram undir 1870 má í raun segja að hér hafi einungis verið örfáir barnaskólar starfandi.
Þetta var staðan þrátt fyrir að Ísland væri hluti af Danaveldi og þar höfðu verið sett lög árið 1814 þar sem
kveðið var á um að börn sem ekki nutu heimakennslu ættu að sækja skóla sem kostaður væri af
opinberu fé. iii