Að glæða sálargáfurnar og auka þekkinguna

48
AÐ GLÆÐA SÁLARGÁFURNAR OG AUKA ÞEKKINGUNA | ALÞÝÐUSKÓLARNIR VORU UMDEILDIR TIL AÐ BYRJA MEÐ
Jón Þórarinsson, skólastjóri Flensborgarskólans, skrifaði grein í Ísafold árið 1889 til að verja tilvist
alþýðuskólanna þar sem hann sagði meðal annars:
„sumir telja skólanámið eins konar fordildarprjál,
sem hvergi komi heim við lífið, eða þess þarfir, og
telja skólana því óþarfan hjegóma, sem ekki sje til
annars en eyða peningum, venja menn á iðjuleysi
o.s.frv.“ xviii
Vandamál alþýðuskólanna kristallaðist ef til vill einna helst í tíðarandanum sem réð ríkjum á þessum
tíma. Í lok greinar sinnar kom Jón inn á meginorsök vandans þegar hann sagði: „Til þess að aðsókn að
slíkum skólum, sem þessum, sje mikil, þarf fyrst og fremst efnahagur manna að leyfa það, menntunar-löngun
að vera almennt vöknuð hjá þjóðinni, og undirstöðumenntunin að vera almenn og í góðu
lagi. /…/ En áhuginn á verulegri menntun er heldur ekki sem skyldi; það er víst, að fátæktinni er ekki
ávallt um að kenna. En þessi sljófi áhugi á, að afla sjer nokkurrar verulegrar menntunar fram yfir það
almenna, kemur einkum til af því að undirstöðumenntunin er ekki svo löguð, að hún geti af sjer löngun
til að nema meira. Hið algengasta er, að menn láti sjer nægja það sem lögskipað er. Hitt er enn mjög
fágætt vor á meðal, að menn mennti sig vegna menntunarinnar sjálfrar; en sú skoðun á alþýðumenntuninni
er einmitt aðalskilyrðið fyrir því, að alþýðuskólarnir verði fjölskipaðir. Alþýðuskólarnir geta ekki heitið
sínum nemendum neinni embættismanna paradís; þeir hafa ekkert að bjóða í aðra hönd annað en þá
sælu og það beinlínis og óbeinlínis gagn, sem hver menntaður maður nýtur af því á lífsleiðinni, að vera
menntaður.“ xix