uwarunkowania rozwoju zrównoważonej gospodarki opartej

na interesy innych ludzi, których szczęście jest jedyną przyjemnością obdarowującego
19 .
Model A. Smitha opiera się na maksymalizacji zysku jednostkowego poprzez
maksymalizację jednostkowych interesów podczas, gdy w innych modelach można
założyć, że maksymalizacja zysków grupy będzie efektywniejszym mechanizmem
alokacji zasobów. Działania te mogą wynikać zarówno z motywów altruistycznych, jak
i egoizmu, gdzie realizacja interesów grupowych jest najefektywniejszym sposobem
maksymalizacji zysków egoisty. Problem motywów znika więc z pola rozważań,
a takie założenia pozwalają na swobodną kreację mechanizmów alokacji zasobów
w odniesieniu do różnych systemów wartości danych społeczności czy różnych motywów
działania jednostek.
John S. Mill w swych pracach w większym stopniu kładzie nacisk na uzasadnienie
modelu klasycznego z pozycji motywów maksymalizacji zysku, jako jedynych możliwych
do przyjęcia w świetle charakteru natury ludzkiej. W tym przypadku możliwe
jest jedynie przyjęcie, że funkcjonowanie modelu gospodarczego musi się opierać na
założeniach powszechnego egoizmu. Analiza ta wynika z psychologicznych przesłanek
dotyczących natury ludzkiej i charakteru ludzkich zachowań, które J. S. Mill szeroko
podejmował w swoich pracach o utylitaryzmie czy naturze ludzkiej 20 .
Zasadniczym elementem tych rozważań jest fakt, że ekonomia nie potrzebuje
założeń dotyczących motywów ludzkiego działania, gdyż każde z możliwych zachowań
niezbędnych do modelowania jakichkolwiek procesów gospodarczych można
wyprowadzić z zachowań egoistycznych (to znaczy zachowania prospołeczne, jak i, co
zrozumiałe, zachowania indywidualistyczne), a w takim wypadku stworzenie modelu,
który uwzględniałby również zachowania altruistyczne nie stanowi przeszkody dla
ekonomii, a może jedynie bardziej realistycznie uwzględniać wszelkie możliwe motywy
ludzkich działań.
3. RACJONALNOŚĆ, EGOIZM I UTYLITARYZM
Z PERSPEKTYWY ROZWAŻAŃ EKONOMICZNYCH
W analizach ekonomicznych można wskazać na dwa podejścia do problematyki
zachowań ludzkich. Z jednej strony, wskazuje się na niedoskonałości mechanizmu
alokacji opartego na konkurencji, a z drugiej strony, na niedoskonałości modelu ludzkich
zachowań wyrażanego w koncepcji homo oeconomicus. Wiele z tych rozważań
wskazuje na to, że współpraca może być co najmniej równie efektywnym sposobem
maksymalizowania dobrobytu społecznego. Rozważania takie nie opierają się jedynie
na studium przypadku, ale są rezultatem teoretycznych analiz na bazie tych samych
założeń metodologicznych przedstawianych za pomocą języka formalnego, które
umożliwiły wyprowadzenie rozważań ekonomii neoklasycznej z perspektywy po-
19 A. Smith, The Theory of Moral Sentiments, Edinburgh 1759.
20 J. S. Mill, Utylitaryzm. O wolności, PWN, Kraków 1959; idem, O naturze, Fundacja Res Publica
im. Krzeczkowskiego, Warszawa 2008.
19