KERYKS - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski

KERYKS GoϾ numeru
VII/2008
18
czas na odkrywanie przez nich g³êboko przemyœlanych zasad postêpowania
w ¿yciu. Nasuwa siê wszelako myœl o niebezpieczeñstwie chaotycznoœci
uczniowskiej „swobodnej” dyskusji. Jak temu zaradziæ?
2. Od konkretu przez dylemat ku prawdzie
Pierwszeñstwo w kszta³towaniu postaw etycznych nale¿a³oby rzeczywiœcie
oddaæ naszym wychowankom jako tym, którzy dostarcz¹
nam „tworzywa tematycznego”: ich obserwacje, zdarzenia ¿yciowe
mog¹ stanowiæ cenny materia³ do wspólnych rozwa¿añ.
Trzeba tylko, aby byli przeœwiadczeni, ¿e wychowawca jest zawsze
gotów do szczerej rozmowy, ciekaw tych zwierzeñ, cierpliwie
nastawiony na s³uchanie oraz szanuj¹cy uczniowsk¹ ocenê
rzeczywistoœci. Materia³em takich otwartych, przyjacielskich rozmów
powinny byæ fakty konkretne, zas³yszane u znajomych opinie,
lektura ksi¹¿ek, informacje medialne, krótko mówi¹c – „rozmowy
o ¿yciu”.
Nastêpnym etapem wspólnych rozwa¿añ bêdzie ewentualne
przeciwstawienie siê opinii poszczególnych osób rozmawiaj¹cych.
Trzeba jednak czuwaæ, by nikt nie przerywa³ drugiemu,
choæby jego myœli wyda³y siê komuœ nawet absurdalne. By³oby
bardzo po¿¹dane wy³onienie siê wœród zebranych stanowisk krañcowych.
W ten naturalny sposób powsta³by uczniowski dylemat,
nie narzucony, lecz „podchwycony” przez wychowawcê.
Termin „dylemat” pochodzi od greckiego s³owa dilemma (dis
– ‘dwa razy’ i lambano – ‘biorê’), a w sensie przenoœnym oznacza
k³opotliw¹ sytuacjê, w której pojawia siê koniecznoœæ wyboru
miêdzy dwiema przykrymi ewentualnoœciami 11 . Nasuwaj¹ siê trzy
metody rozwi¹zania dylematu: 1) przyj¹æ pierwsze z dwu proponowanych
rozwi¹zañ; 2) uznaæ s³usznoœæ drugiego, które jest
pierwszemu przeciwstawne; 3) odnaleŸæ w pierwszym i drugim
elementy s³uszne, prawdziwe, ale unikaj¹c skrajnoœci zdecydowaæ
siê na trzecie, ³¹cz¹ce oba, jednak w inny, nowy sposób. Takie
rozwi¹zanie nazwijmy m¹droœciowym; wed³ug profesora Stefana
Œwie¿awskiego w³aœnie m¹droœæ „poza mi³oœci¹ […] jest najwiêkszym
skarbem cz³owieka, zreszt¹ równie wa¿nym” 12 . Dodam przy
okazji, ¿e w jednym ze swoich artyku³ów Œroda pomyli³a siê,
przypisuj¹c Kantowi zalecenie sapere aude i t³umacz¹c je „odwa¿
siê myœleæ” 13 , podczas gdy s¹ to s³owa Horacego i znacz¹ coœ
innego: „miej odwagê byæ m¹drym” 14 .