Yedigöller Milli Parkı - Türkiye Seyahat Acentaları Birliği

Rasim Konyar
Onların ortak özelliği, çoğunun ahşap olması, 7-8
yüzyıldan bu yana yaşayabilmesi ve bezemeleri!
Oysa, İslamın da etkisiyle bu dünyanın “geçici”
olduğuna inananlar, ahşabı, ancak bir iki kuşak
daha kullanılacak “ev” için seçip anıtsal ve kamu
yapılarında “taş” kullanırdı. Su yolları, çeşmeler,
köprüler ve kuşaktan kuşağa hizmet vermesi için
külliyeler ve göğe uzanan minareleriyle camiler
gibi. Ama Anadolu’da ahşap da en az onbin
yıldır kullanılan bir malzeme. İşte Selçuklularla
gelen, ağaç direkli ve ahşap tavanla örtülü
camiler! Hele Karadeniz gibi ormanı bol yerlerde
kamu yapıları da ahşaptan yapılmış. Öyle ki bu
sayıda paylaştığımız örneklerde olduğu gibi çivi
ve benzeri gibi başka metal de kullanılmamış.
Ama buna karşılık alabildiğine yaşam sevinci ile
donatılmış, bezenmişler. Hem de yaşamın en
güzel, en estetik simgesi ile: “Çiçek”!
Anadolu’da resim ve mimari ilişkisi
Anadolu’da mimari ve resim ilişkisinin bilinen en
eski örnekleri Uygur prensleri, rahipler, kadınlar
gibi insan figürleri ve yaşanmış olayların yanı
sıra, sembolik çiçek ve hayvan tasvirlerinin önemli
yer tuttuğu, Uygurlara ait duvar resimleri. 18.
yy.da Osmanlı Batı’ya açılırken, Avrupa’da “fresk”
tekniğiyle yapılanlar, bizde “kalem işi” tekniğiyle
bir tür duvar resmine dönüşüyor (*). Gerçek veya
hayali bir manzara, belli bir yapı, cami, konak
tasvirleri, gemiler ve sembolik motifler gibi.
Saraydan Anadolu’ya
18. ve 19. yy.da bütün alanlarda ithal edilen Batılı
biçimler, örneğin Lale Devri’nde yurtdışından
gelen mobilya ve saatler üzerindeki manzaralar,
kase ve vazolardaki çiçek resimleri, Osmanlı
resimsel bezemelerinde de görülüyor. En canlı
örnek, Topkapı Sarayı. Tavan eteklerini dolaşan
manzara şeritlerinde; sularla bölünmüş kara
parçaları üzerinde yükselen yapılar, ağaçlar,
denizde yüzen insansız kayıklar, yelkenliler ve
adalar, Boğaziçi, ağaçlar... Duvar panolarında
da Boğaziçi kasırları, kadırgalar ve çeşmeler...
Osmanlı’da “yan” diye anılan ileri gelenler,
İstanbul’daki akımların taşraya taşınmasında
önemli rol oynamış ve 18. yy.da yeni dekor
ve süsleme akımının zengin örneklerini kendi
konaklarına yansıtırken, camileri de unutmamışlar.
İşte bu yüzden duvar resimlerinin de en zengin
örnekleri, âyanlık kurumunun daha güçlü olduğu
Batı Anadolu’da daha çok görülüyor!
(*) “19. yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi
Tezyinatı”, Oktay Hatipoğlu, 2007, Erzurum
Floral Mosques of Anatolia
The common characteristics of mosques are their ornaments,
most of which are wooden. Many have survived since the 7 th and
8th centuries. The influence of Islam would lead those who believe
that this world is “temporary” to choose wood for “houses” which
are to be used for at most one or two generations and to use
“stone” instead for monuments and public structures, such as
water ways, fountains, bridges and Islamic social centers that
must last for many generations and mosques that rise high above
the sky with their towering minarets.
However, wood has also been used for at least 10.000 years in
Anatolia. These are the mosques with roots back to Seljuk that
use wooden poles and wooden ceilings. Even public buildings
are made of wood in regions full of forests such as the Black Sea
region. As can be seen in the examples given in this edition, no
metals, including nails, etc., are used. On the contrary, they are
ornamented and adorned with the joy of life all out. With the most
beautiful, most aesthetical symbol of life: flowers!
The relation between painting and architecture in
Anatolia
The oldest examples of the relation between painting and
architecture in Anatolia are wall paintings of Uighurs which
are dominated by historical events and human figures such as
Uighur princes, monks, women, and also by symbolic flowers and
depictions of animals. While the Ottomans expanded to the West
in the 18 th century, the art which was produced using the “fresco”
technique in Europe is converted to some type of wall paintings
through a “hand-carving” technique (a technique used to bind the
wood together without nail). Examples include real or imaginary
views, certain structures, mosques, mansion images, ships, and
symbolic themes.
From the Palace to Anatolia
Western styles that are imported to all sorts of areas in the
18 th and 19 th centuries (for instance landscapes on furniture
and watches brought from abroad in the Tulip period, and
flower patterns in bowls and vases) can be seen in the pictorial
ornaments of the Ottoman. The most vivid example is Topkapı
Palace! Structures rising above lands divided by water on the
landscape, belts that surround Ceiling skirts, trees, unmanned
boats, sailboats floating on the sea, islands, Bosporus and trees…
Bosporus pavilions, galleys and fountains on wall panels…
Ottoman dignitaries, the so-called “sides” played a crucial role
in transferring art movements in Istanbul to villages. While they
reflected the rich examples of new décor and ornamentation of
the 18 th century in their palaces, they did not neglect mosques.
Thus, the richest examples of wall paintings can be seen more
frequently in Western Anatolia where Ayan Institution (a kind of
parliament consisting of wise men) are more in charge. (*) “19.
yüzyıl Osmanlı Camilerinde Kalem İşi Tezyinatı”, Oktay Hatipoğlu,
2007, Erzurum
TÜRSAB DERGİ | HAZİRAN 2013 21