19.01.2014 Views

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

a. xasi<br />

siaTi<br />

Ti. am sitKvas qarTul enaSi sami mniSvneloba<br />

aqvs: 1. adamianis sulier TvisebaTa erToblioba, romlebic mis<br />

qcevebSi vlindeba, 2. sulieri ganwKoba, 3. risame Tviseba.<br />

Cvens SemTxvevaSi xasiaTi aris sulieri mdgomareoba, romelic<br />

mravalgvaria. arsebobs mtkice, Seupovari, kargi, axirebuli,<br />

yirveuli, ujmuri, mZime, autaneli...<br />

rusuli enis meSveobiT enaSi sintagmis _ mtkice º Seupovari<br />

xasiaTi _ erTi sitKviT gamoxatvis tendencia mkvidrdeba:<br />

`mas hqonda xasi<br />

siaTi<br />

da Girsebac~, `roca pirvelad institutSi<br />

ver... Cavabare, mere ukve xasi<br />

siaTi<br />

gamoviCine~, `mas<br />

hqonda fuli da xasi<br />

siaTi<br />

Ti~.<br />

amgvari SemTxvevebi semantikuri kalkis nimuSebia, Tumca<br />

araiSviaTad marTebul gamoKenebasac vxvdebiT.<br />

b. axalgaz<br />

gazrda<br />

rda. balaxi º Geroº nargavi º kartofili º<br />

xaxvi... isev evropuli (rusuli, inglisuri, franguli) enebis<br />

gavleniT mkvidrdeba.<br />

daxvewili qarTuliT unda KofiliKo norCi balaxi º<br />

Gero º nargavi º nergi º naTesi º kartofili º xaxvi º yarxali.<br />

g. qarTul enas saSualeba aqvs Koveli sazogado saxeli<br />

or ricxvSi awarmoos. Tumca isev ucxo enebis `wKalobiT~<br />

iKeneben erTi erTeulis gamosaxatavad mravlobiT ricxvs:<br />

`Semovida mamakaci, mzis Savi saTva<br />

Tvale<br />

leebi<br />

ekeTa~, `lindsim Jinse<br />

se-<br />

bis ukana Jibisaken waiGo xeli~, `qalma sulelur Calis qudSi,<br />

Sorteb<br />

tebSi<br />

da sandlebSi gamowKobili brius uilisi dainaxa~.<br />

Kvela magaliTi aSkarad miuTiTebs, rom saubari exeba<br />

erT konkretul saTvales, Jinssa Tu Sorts da ara mravlobiT-<br />

Si dasmul nivTebs.<br />

sxvaTa enis brmad miKola da gauazreblad mibaZva enas ki<br />

ar amdidrebs da amravalferovnebs, samwuxarod, mxolod anagvianebs<br />

da aGaribebs.<br />

54<br />

n a n a m a y a v a r i a n i<br />

anTro<br />

Tropo<br />

pomor<br />

morful arse<br />

seba<br />

baTa saxel<br />

xelwo<br />

wode<br />

debe<br />

bebis<br />

bis<br />

warmomav<br />

mavlo<br />

lobi<br />

bisa<br />

saTvis afxazur<br />

zurSi<br />

Si.<br />

2. aZˆZlan // aZˆzlan `ali<br />

ali, feria<br />

ria~<br />

afxazurSi aZˆZlan // aZˆzlan aGniSnavs `als, ferias~.<br />

moxsenebaSi gamoTqmulia mosazreba imis Taobaze, rom<br />

aZˆZlan // aZˆzlan leqsema rTuli Sedgenilobisa unda iKos:<br />

aZˆ `wKali~, + -s (gardaqceviTobis mawarmoebeli sufiqsi) +<br />

la (lokaluri preverbi, romelic raimeSi mKofobas gamoxatavs)<br />

+ -n (namKo ganusazGvreli drois am SemTxvevaSi gaqvavebuli<br />

sufiqsi).<br />

*a-aZˆslan > aZˆzlan > aZˆZlan progresuli asimilaciiT:<br />

Tumca, aZˆZlan º aZˆzlan orive cocxali, paralelurad xmarebuli<br />

formaa afxazurSi.<br />

sitKvis Tavdapirveli mniSvneloba unda KofiliKo<br />

`wKlad Sig mKofi~. aGniSnuli semantika `ali~ leqsemisa arc<br />

qarTul-kavkasiuri folklorisTvisaa ucxo.<br />

k o b a m i T a g v a r i a<br />

adami<br />

mianis asakob<br />

kobriv dife<br />

feren<br />

renci<br />

ciacia<br />

ciasTan dakav<br />

kavSi<br />

Sire<br />

rebu<br />

buli<br />

termi<br />

mine<br />

nebi Cerqe<br />

qezul enebSi<br />

asakobriv diferenciasTan dakavSirebuli terminebis<br />

daKofa pirobiTad or Jgufad SeiZleba.<br />

pirvel Jgufs Seadgens terminebi, romlebSic ar aris<br />

warmodgenili sqesobrivi gansxvaveba adamianebs Soris. es terminebi<br />

Tanabrad SeiZleba gamoKenebuli iqnes rogorc mamakac-<br />

Ta, ise qalTa mimarT.<br />

sitKvebis umravlesoba iwarmoeba adiG. y–l<br />

fuZis<br />

gamoKenebiT, romelic aGniSnavda `axals, axal gaCenils~.<br />

55

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!