arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX
arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX
arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
a. xasi<br />
siaTi<br />
Ti. am sitKvas qarTul enaSi sami mniSvneloba<br />
aqvs: 1. adamianis sulier TvisebaTa erToblioba, romlebic mis<br />
qcevebSi vlindeba, 2. sulieri ganwKoba, 3. risame Tviseba.<br />
Cvens SemTxvevaSi xasiaTi aris sulieri mdgomareoba, romelic<br />
mravalgvaria. arsebobs mtkice, Seupovari, kargi, axirebuli,<br />
yirveuli, ujmuri, mZime, autaneli...<br />
rusuli enis meSveobiT enaSi sintagmis _ mtkice º Seupovari<br />
xasiaTi _ erTi sitKviT gamoxatvis tendencia mkvidrdeba:<br />
`mas hqonda xasi<br />
siaTi<br />
da Girsebac~, `roca pirvelad institutSi<br />
ver... Cavabare, mere ukve xasi<br />
siaTi<br />
gamoviCine~, `mas<br />
hqonda fuli da xasi<br />
siaTi<br />
Ti~.<br />
amgvari SemTxvevebi semantikuri kalkis nimuSebia, Tumca<br />
araiSviaTad marTebul gamoKenebasac vxvdebiT.<br />
b. axalgaz<br />
gazrda<br />
rda. balaxi º Geroº nargavi º kartofili º<br />
xaxvi... isev evropuli (rusuli, inglisuri, franguli) enebis<br />
gavleniT mkvidrdeba.<br />
daxvewili qarTuliT unda KofiliKo norCi balaxi º<br />
Gero º nargavi º nergi º naTesi º kartofili º xaxvi º yarxali.<br />
g. qarTul enas saSualeba aqvs Koveli sazogado saxeli<br />
or ricxvSi awarmoos. Tumca isev ucxo enebis `wKalobiT~<br />
iKeneben erTi erTeulis gamosaxatavad mravlobiT ricxvs:<br />
`Semovida mamakaci, mzis Savi saTva<br />
Tvale<br />
leebi<br />
ekeTa~, `lindsim Jinse<br />
se-<br />
bis ukana Jibisaken waiGo xeli~, `qalma sulelur Calis qudSi,<br />
Sorteb<br />
tebSi<br />
da sandlebSi gamowKobili brius uilisi dainaxa~.<br />
Kvela magaliTi aSkarad miuTiTebs, rom saubari exeba<br />
erT konkretul saTvales, Jinssa Tu Sorts da ara mravlobiT-<br />
Si dasmul nivTebs.<br />
sxvaTa enis brmad miKola da gauazreblad mibaZva enas ki<br />
ar amdidrebs da amravalferovnebs, samwuxarod, mxolod anagvianebs<br />
da aGaribebs.<br />
54<br />
n a n a m a y a v a r i a n i<br />
anTro<br />
Tropo<br />
pomor<br />
morful arse<br />
seba<br />
baTa saxel<br />
xelwo<br />
wode<br />
debe<br />
bebis<br />
bis<br />
warmomav<br />
mavlo<br />
lobi<br />
bisa<br />
saTvis afxazur<br />
zurSi<br />
Si.<br />
2. aZˆZlan // aZˆzlan `ali<br />
ali, feria<br />
ria~<br />
afxazurSi aZˆZlan // aZˆzlan aGniSnavs `als, ferias~.<br />
moxsenebaSi gamoTqmulia mosazreba imis Taobaze, rom<br />
aZˆZlan // aZˆzlan leqsema rTuli Sedgenilobisa unda iKos:<br />
aZˆ `wKali~, + -s (gardaqceviTobis mawarmoebeli sufiqsi) +<br />
la (lokaluri preverbi, romelic raimeSi mKofobas gamoxatavs)<br />
+ -n (namKo ganusazGvreli drois am SemTxvevaSi gaqvavebuli<br />
sufiqsi).<br />
*a-aZˆslan > aZˆzlan > aZˆZlan progresuli asimilaciiT:<br />
Tumca, aZˆZlan º aZˆzlan orive cocxali, paralelurad xmarebuli<br />
formaa afxazurSi.<br />
sitKvis Tavdapirveli mniSvneloba unda KofiliKo<br />
`wKlad Sig mKofi~. aGniSnuli semantika `ali~ leqsemisa arc<br />
qarTul-kavkasiuri folklorisTvisaa ucxo.<br />
k o b a m i T a g v a r i a<br />
adami<br />
mianis asakob<br />
kobriv dife<br />
feren<br />
renci<br />
ciacia<br />
ciasTan dakav<br />
kavSi<br />
Sire<br />
rebu<br />
buli<br />
termi<br />
mine<br />
nebi Cerqe<br />
qezul enebSi<br />
asakobriv diferenciasTan dakavSirebuli terminebis<br />
daKofa pirobiTad or Jgufad SeiZleba.<br />
pirvel Jgufs Seadgens terminebi, romlebSic ar aris<br />
warmodgenili sqesobrivi gansxvaveba adamianebs Soris. es terminebi<br />
Tanabrad SeiZleba gamoKenebuli iqnes rogorc mamakac-<br />
Ta, ise qalTa mimarT.<br />
sitKvebis umravlesoba iwarmoeba adiG. y–l<br />
fuZis<br />
gamoKenebiT, romelic aGniSnavda `axals, axal gaCenils~.<br />
55