19.01.2014 Views

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

e v a z S e r o z i a<br />

qarTv<br />

Tvelu<br />

luri sali<br />

lite<br />

tera<br />

ratu<br />

turo enisa da sulxan<br />

xan-sa<br />

sabas<br />

`sitKvis konis<br />

is~ zogi saki<br />

kiTxi<br />

Txisa<br />

saTvis<br />

1. qarTveluri enobrivi sistemis ZiriTadi varinti, _<br />

qarTveluri saliteraturo ena _ qristianobis gavrcelebamde<br />

bevrad adre rom aris Seqmnili, dGes eyvs ar unda iwvevdes.<br />

amasTan, xazgasmulia is unikaluri faqtic, rom istoriulad<br />

mis `ganviTarebaSi wKveta ar momxdara, axali enobrivi sistema,<br />

anu `axali ena~, ZvelTan mimarTebiT, ar CamoKalibebula~ (avT.<br />

arabuli).<br />

qarTvelurma enobrivma sistemam Tavisi ganviTarebis gzaze<br />

_ garda saliteraturo variantisa _ warmoSva mravalferovani<br />

dialeqturi saxesxvaobani, _ sistemis `SesaZlebloba-<br />

Ta~ (b. foCxua) nairgvari variantuli Jgufebi. maTSi `am `SesaZleblobaTa~<br />

realizaciis Sedegebi saukuneebis manZilze saliteraturo<br />

enaSi akumulirdeboda. es procesi kargad Cans<br />

`vefxistKaosanSi~, ufro naTlad _ sulxan-sabas `sitKvis konaSi~.<br />

2. KuradGebas iqcevs sulxan-sabas mier aramarto Setanili<br />

formebi, aramed maTi ganmartebebic, romlebic saliteraturo<br />

variantisa da dialeqtebis urTierTmimarTebisadmi avtoris<br />

pozicias naTlad warmoaCens.<br />

sitKva-niSanTa ganmartebebisas sulxan-saba xSirad iKenebs<br />

winadadeba-terminebs: `sxvaTa enaa~ (zogJer miTiTebulia, Tu<br />

romeli enidan aris nasesxebi: `berZnuli~,...), `glexurad...~<br />

(`glexuri~ ganmartebulia rogorc `mdabiuri~), `glexni... uwodeben~,<br />

`msoflioni... uwodeben~.<br />

pirvel SemTxvevaSi, cxadia,ucxo ena igulisxmeba:<br />

`aqi<br />

aqimi<br />

sxvaTa enaa,. qarTulad m k u r n a l i hqvian~.<br />

`kuti sxvaTa enaa, qarTulad s a p K a r i hqvian~. sxva redaqciaSi<br />

zogJer wKaro saxeldeba: `es kuti<br />

TaTarTa enaa, jam-<br />

Ta viTarebiT SemouGiaT, qarTulad s a p K a r i a~.<br />

qarTveluri enobrivi samKarodan moxmobili formebi,<br />

82<br />

romlebic sulxan-sabas azriT literaturuli ar aris, ganmartebulia<br />

rogorc `glexuri~ an `msoflioni~:<br />

`ma<br />

maTe<br />

mcire foso glexurad~.<br />

`be<br />

bebia<br />

bia glexni KrmaT amqmels uwodeben~.<br />

`ku<br />

kudu<br />

duri<br />

kudiani, amas msoflioni grZneuls uwodeben...~<br />

iSviaTad, magram zog SemTxvevaSi dakonkretebulia, Tu<br />

romeli kuTxis (dialeqtis) `glexuria~ sitKva:<br />

`das<br />

dasti<br />

yanni k o k a s uƒmoben; saGvinea didi~.<br />

`ko<br />

koxu<br />

xuJi<br />

(ko<br />

koxun<br />

xunJi<br />

Ji) imeruli qalamani~.<br />

`ki<br />

ki, mi, Ke, que (ki<br />

ki, mi, Ke, qve, qe, wen, ken...) eseni<br />

sitKvaTa gemoTa arTronni arian, xolo romelnime imerelni<br />

amaTda nacvlad sitKvaTa Sina atanen: qe, wen; cudi ars da<br />

amao...~<br />

`oJi<br />

oJiJi<br />

bade megrulad. mgrgvali badea qorT Tav(s) dasacmeli~.<br />

`ja<br />

jare<br />

iare mesxurad.<br />

Tumca sulxan-saba asaxelebs mxolod yanebs, megrelebs,<br />

imerlebsa da mesxebs, magram leqsikonSi Setanili aqvs mravali<br />

dialeqturi sitKva-forma. cxadia, rom avtori, marTalia,<br />

upirvelesad saliteraturo enis siwmindes icavda, magram qarTveluri<br />

enobrivi sistemis variantTa masaliT ZiriTadi, saliteraturo<br />

variantis gamdidreba rom aucilebeli iKo, kargad esmoda.<br />

i z a C a n t l a Z e<br />

jur-/ jir-/ jˆr- ZirTa urTi<br />

Tier<br />

erTmi<br />

Tmimar<br />

marTe<br />

Tebi<br />

bisa<br />

saTvis<br />

qarTve<br />

Tvelur enebSi<br />

specialur literaturaSi (Cuxua 2000-2003, gv. 183)<br />

`sisvelisa~ da `wKalobis~ aGmniSvneli svanuri -jir<br />

jir/-jˆr<br />

jˆr- Ziri<br />

dakavSirebulia qarTuli enis fSauri dialeqtis leqsemasTan<br />

zala<br />

(`Kvelis Sesanaxi mariliani, mlaSe wKali; waTxi~), magram<br />

83

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!