19.01.2014 Views

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

arnold Ciqobavas arnold Ciqobavas sakiTxavebi sakiTxavebi XIX

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

duri a-s gauCinarebis faqti. es bolosarTi xmovani klasis ni-<br />

Sans warmoadgenda, miGebuls -av da -a sufiqsTa fonetikuri<br />

gamartivebiT: av → a, a → a.<br />

Crdilour xunZurs sl, Kl, Kr TanxmovanTkompleqsebi<br />

sitKvis TavkidurSi eucxoeba.<br />

Tu umaxvilo xmovnis dasustebis Sedegad erTmaneTs miuaxlovdeba<br />

ori identuri Tanmxovani, maSin sitKvis TavkidurSi<br />

mTeli marcvali SeiZleba moikvecos. aseTi SemTxvevebi dasturdeba,<br />

magaliTad, kompozitebSi d¡lvac<br />

lvac´ `biZa mamis mxridan~,<br />

blvac<br />

lvac´ `biZa dedis mxridan~: d¡lvac´ ← ded¡lvac´, zedmiw.<br />

`mamis Zma~, blvac´ ← bablvac´, zedmiw. `dedis Zma~. anlautSi<br />

erTmaneTTan Zlier axlos aGmoCnda ori identuri Tanxmovani,<br />

romelTa dasaSoriSoreblad Sesustebul umaxvilo xmovans ukve<br />

Gone aGar Seswevda, xolo Semdgom moxda maTi gamartiveba<br />

erT Tanmxovnad: dd → d, bb → b; umaxvilo xmovani ki sruliad<br />

Seiwira am procesma. sainteresoa, rom amosavali formebi<br />

ded¡lvac<br />

lvac´, bablvac<br />

lvac´ kidev arseboben sof. Tivis metKvelebaSi<br />

d¡lvac<br />

lvac, blvac<br />

lvac´ kompozitTa paralelurad.<br />

calke aGsaniSnavia fonetikur cvlilebaTa SemTxvevebi maxviliani<br />

marcvlis momdevno poziciaSi. cvlilebebi SeiniSneba<br />

sxvadasxva sitKvebsa da formebSi. magaliTad:<br />

anTroponimebSi maxvili kumSavs fuZes momdevno umaxvilo<br />

marcvalSi xmovnis amoGebiT, mag., qalis sakuTar saxelebSi:<br />

sil¢mT<br />

← sil¢maT ← sal¢maT, siq¢nT<br />

← siq¢naT ← saq¢naT,<br />

bit¢nT<br />

← bit¢maT ← bat¢maT (Sdr. Crd. xunZuris fat¢maT),<br />

musl¢nT<br />

← musl¢maT. sakmaod niSandoblivia m → n anwuxuris<br />

anTroponimebSi, roca isini SeikumSebian xolme da m moeqceva<br />

T-s win. anTroponimi ruK¢T ← ruK¢aT... a difTongSi<br />

Cveulebriv qreba sruli xmovani, Tu es difTongi maxviliani<br />

i-s uSualo mezoblobaSi moeqceva xolme (amis sxva magaliTebi<br />

ix. qvemoTac).<br />

10<br />

mimGeobebsa da zedsarTavebSi: ¤nTra<br />

`avadmKofi~ ← ¤nTara,<br />

b¢trab<br />

`swori~ ← b¢t¾arab, bKrab<br />

`mSieri~ ← bKarab,<br />

w´lrab<br />

`wakiTxuli~ ← w´larab, b£‡rab<br />

`namKofi~ ← b£‡arab,<br />

bit¾rab<br />

`gaKofili~ ← b¢t¾arab (mag., mKar gamoTqmaSi tul-<br />

bit¾ra vac´ `GviZli Zma~, zedmiw. `GviZl-gaKofili Zma~),<br />

b£hrab<br />

`civi~ ← b£harab... wib `axali~ ← w¢ab...<br />

arsebiT saxelTa naTesaobiTi brunvis formebSi: sitKva Ci<br />

(`kaci~) naTesaobiTSi iqneba C¢s´ul `kacis~ ← C¢as´ul. a<br />

difTongSi a xmovnis gaqrobas Cveulebriv iwvevs winamavali<br />

maxviliani i. msgavsadve: gurj¢zul<br />

`qarTvelebisa~ ←<br />

gurj¢azul da sxv.<br />

sof. Tivis anwuxur TqmaSi maxvilTan dakavSirebuli fonetikuri<br />

procesebi Jer ar dasrulebula. SeiniSneba am mxriv<br />

arc Tu umniSvnelo sxvaobani sxvadasxva asakis pirTa metKvelebaSi.<br />

kidev araerTi faqti gamosavleni da sakvlevi rCeba.<br />

n o d a r a r d o t e l i<br />

gramatikuli klasebis sistema xunZuri enis<br />

zedsarTav saxelebSi<br />

1. cnobilia, rom xunZurSi srul (resp. gaformebul) zedsarTav<br />

saxelebs KovelTvis daerTvis klas-kategoriis sufiqsuri<br />

niSnebi, romlebic warmomavlobiT CvenebiTi nacvalsaxelebis<br />

mzamzareul formebad aris miCneuli (Ciqobava 1942, 33;<br />

bokarevi 1949, 150; kikviZe 1958, 99; Ciqobava, cercvaZe 1962,<br />

185...).<br />

dasturdeba iseTi zedsarTavebic, romlebsac, sufiqsis<br />

garda, klasis eqsponenti prefiqsadac daerTvis, mag.: b-e-w-ab<br />

`bneli~, b-a-„ar-ab `wiTeli~, b-o-rxaT-ab `maGali~, b-a-w´ad-ab<br />

`sufTa~, `wminda~, b-i-c´aT-ab `sqeli~...<br />

2. Cveni azriT, zemomoKvanili zedsarTavis formebi unda<br />

iKvnen odindeli mimGeobebi, romlebmac mogvianebiT zedsarTa-<br />

11

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!