25.02.2018 Views

qronika+5(226)

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

mixeil basilaZe<br />

294 69 77; qronikaqronika@gmail.com<br />

gagrZeleba. dasawyisi<br />

ix. „qronika+“ #3;4.<br />

saqarTvelos gasabWoebisTvis<br />

mzadeba bolSevikurma ruseTma, jer<br />

kidev, 1920 wlis maisSi daiwyo. ruse-<br />

Tis komunisturi partiis kavkasiis<br />

biuros xelmZRvaneli, sergo orjonikiZe,<br />

moskovisgan daJinebiT iTxovda<br />

saqarTvelos winaaRmdeg samxedro<br />

operaciis Catarebis nebarTvas,<br />

magram saerTaSoriso mdgomareobis<br />

gaTvaliswinebiT, ruseTi am<br />

nabijisgan Tavs ikavebda.<br />

1921 wlis ianvris miwuruls saerTaSoriso<br />

viTareba ruseTis sasargeblod<br />

Seicvala. bolSevikebma,<br />

faqtobrivad, daasrules did britaneTTan<br />

molaparakeba, romelsac<br />

or qveyanas Soris savaWro-ekonomikur<br />

sferoSi mWidro urTierTobis<br />

damyareba unda mohyoloda. am TanamSromlobis<br />

sanacvlod, ruseTi<br />

centralur aziaSi didi britaneTis<br />

interesebs upirobod cnobda. Tavis<br />

mxriv, londoni aRiarebda, rom kavkasia<br />

ruseTis Sida politikis saqmes<br />

warmoadgenda. ruseTma farul<br />

SeTanxmebas TurqeTTanac miaRwia.<br />

aTaTurqis mTavroba saqarTvelos<br />

istoriul kuTxes _ tao-klarjeTs<br />

iTxovda. 1921 wlis ianvarSi sabolood<br />

gairkva, rom Tu TurqeTi ardaganis,<br />

arTvinisa da olTisis olqebs<br />

miiRebda, igi saqarTvelos Zalismieri<br />

gasabWoebis winaaRmdegi ar iqneboda.<br />

28 ianvars saqarTvelos gasabWoebis<br />

sakiTxi sabolood gadawyda. amis<br />

Taobaze stalinma orjonikiZes Sesabamisi<br />

depeSis saSualebiT acnoba:<br />

„cekam miiRo gadawyvetileba gawios<br />

mosamzadebeli muSaoba im varaudiT,<br />

rom SesaZloa saWiro Seiqmnes samxedro<br />

Careva da saqarTvelos okupacia.<br />

gadawyda agreTve SekiTxva gaugzavnon<br />

kavkasiis fronts Cveni samxedro<br />

Zalebis mdgomareobaze, imaze<br />

Tu ra Zalebi dagvWirdeba kidev,<br />

rom ueWvelad davamarcxoT saqar-<br />

Tvelo, Torem trocki irwmuneba,<br />

rom Tqvens frontze Cven erTob<br />

susti varTo. Cems saxelze gamoagzavne<br />

cnoba, SegviZlia Tu ara viqonioT<br />

sruli gamarjvebis imedi Zal-<br />

Ta arsebuli raodenobiT. me da<br />

iliCi veliT Sengan zust, gauzviadebel<br />

cnobebs”.<br />

saqarTvelos okupacia XI wiTeli<br />

armiis Zalebis saSualebiT daigegma,<br />

romlis SemadgenlobaSi, daaxloebiT,<br />

30 aTasi qveiTi jariskaci<br />

da 4 aTasamde cxenosani iricxeboda.<br />

es armia, rusebis garda, sxva nacionalur<br />

nawilebsac aerTianebda.<br />

aq imyofeboda Crdilo kavkasielebisgan<br />

Sedgenili SariaTis kolona;<br />

baqos muslimTa polki; CerqezTa<br />

wiTel partizanTa polki; yazax-Sam-<br />

Sadinis somxuri polki; Cinel moxaliseTa<br />

batalioni.<br />

sergo orjonikiZis iniciativiT,<br />

XI armiaSi qarTuli polkic Camoyalibda,<br />

romelsac giorgi baramiZe xelmZRvanelobda.<br />

polkis komisari<br />

tarasi mgalobliSvili iyo. es nawili<br />

700 kacs iTvlida, aqedan 80%<br />

erovnebiT qarTveli iyo. sayurad-<br />

Reboa, rom qarTulma polkma samxedro<br />

fici baqoSi 1920 wlis 26 maiss,<br />

anu saqarTvelos damoukideblobis<br />

dRes miiRo. ficis teqsti<br />

Semdegi iyo: „Cven pirobas vaZlevT<br />

amierkavkasiis proletariats, mker-<br />

14<br />

diT davicvaT amierkavkasiis mSromelTa<br />

ganTavisuflebis saqme. mivdivarT<br />

ra mxardamxar saxelovani ruseTis<br />

wiTel armiasTan erTad, Cven<br />

davamsxvrevT da gavanadgurebT mSvidobiani<br />

Sromis damonebisa da<br />

Cagvris borkilebs. Cven daSnakebs,<br />

menSevikebsa da mTel burJuaziul<br />

xrovas xelidan gamovtacebT da gavaTavisuflebT<br />

Cvens Zmebs – amierkavkasiis<br />

muSebsa da glexebs.<br />

gaumarjos sabWoTa saqarTvelos da<br />

somxeTs! gaumarjos komunizms!”<br />

qarTulma wiTelma polkma sabrZolo<br />

naTloba 1920 wlis ivlisSi<br />

miiRo. komunistebma es nawili SemaxaSi<br />

azerbaijanelTa antisabWoTa<br />

ajanyebis Casaqrobad gamoiyenes.<br />

1920 wlis meore naxevarSi da 1921<br />

wlis damdegs qarTuli kompartiis<br />

9 aTasi wevridan mniSvnelovani nawili<br />

saqarTvelos farglebs gareT<br />

cxovrobda. respublikis winaaRmdeg<br />

warmoebuli ZirgamomTxreli saqmianobis<br />

gamo saqarTvelos mTavrobam<br />

isini qveynidan gaaZeva. maTma Ziri-<br />

Tadma nawilma sabWoTa azerbaijanis<br />

dedaqalaq baqos Seafara Tavi. swored<br />

es jgufi amzadebda saqarTvelos<br />

winaaRmdeg samxedro intervencias.<br />

am jgufSi Sediodnen l. dumbaZe, g.<br />

sturua, s. mamulia, m. kaxiani, v. ZnelaZe,<br />

e. kvantaliani, v. baxtaZe, n. kiknaZe.<br />

saqarTveloze Tavdasxmamde wi-<br />

Telarmielebs Sesabamisi ideologiuri<br />

damuSaveba utardebodaT. amis<br />

dasturia 1921 wlis Tebervlis<br />

dasawyisSi XI armiis gazeTSi gamoqveynebuli<br />

statia, saTauriT „ajanyebis<br />

win”. am statiaSi ganmartebulia,<br />

Tu ratom iyo saWiro saqarTvelos<br />

winaaRmdeg samxedro operaciis<br />

Catareba: „saqarTveloSi SeWris<br />

sababi SeiZleba gaxdes: 1. mSromel-<br />

Ta masebSi saqarTvelos komunisturi<br />

partiis avtoritetisa da gavlenis<br />

zrda; 2. qveyanaSi Sida krizisis<br />

gamwvaveba; 3. menSevikuri mTavrobis<br />

sijiute urTierTobis mSvidobiani<br />

gziT mogvarebasTan dakav-<br />

SirebiT; 4. saqarTvelos muSaTa da<br />

glexTa masebis mzadyofna burJuaziul-menSevikuri,<br />

antisaxalxo<br />

diqtaturis dasamxobad”.<br />

1921 wlis 11 Tebervals, bolSevikuri<br />

agresiis dawyebisas, lores<br />

raionSi, daaxloebiT, 8-aTasiani qar-<br />

Tuli SenaerTi idga. sasazRvro<br />

sofel voroncovkas misadgomebs 3<br />

aTasi jariskaci amagrebda, Sagalisadaxlos<br />

ubans ki 5-aTaskaciani dajgufeba<br />

icavda. aq iyo me-2 saarmio<br />

brigadis sami polki, erTi saartilerio<br />

polki, kavaleriis ori eskadroni<br />

da saxalxo gvardiis ramdenime<br />

nawili.<br />

samxedro agresia lores raionSi<br />

1921 wlis<br />

16 Tebervals ruseTi saqarTvelos<br />

winaaRmdeg pirdapir samxedro<br />

agresiaze gadmovida. Setevis nebar-<br />

Tva kavbiurom moskovidan, jer<br />

kidev, 14 Tebervals miiRo. saidumlo<br />

Setyobinebas xels Tavad lenini<br />

awerda: „ceka Tanaxmaa, neba darTos<br />

me-11 armias aqtiurad dauWiros mxari<br />

saqarTveloSi momxdar ajanyebas<br />

da daikavos Tbilisi, Tu daicavs<br />

saerTaSoriso normebs da im pirobas,<br />

rom me-11 armiis revoluciuri<br />

samxedro sabWos yvela wevri yvela<br />

monacemis seriozuli ganxilvis Semdeg<br />

warmatebas aRgviTqvams. gafrTxilebT,<br />

rom transportis uqonlobis<br />

gamo upurod vsxedvarT da verc<br />

erT vagons ver mogcemT. iZulebulebi<br />

varT, kavkasiidan marto puri<br />

da navTi vzidoT. moviTxovT, dauyovnebliv<br />

gvipasuxoT pirdapiri<br />

mavTuliT, pasuxs xeli moaweros me-<br />

11 armiis revoluciuri sabWos yvela<br />

wevrma”.<br />

am Setyobinebidan meore dRes, 15<br />

Tebervals, orjonikiZem kremlidan<br />

kidev erTi saidumlo depeSa miiRo,<br />

romelic ganmartavda Tu ra sababiT<br />

unda emoqmeda me-11 armias saqarTvelos<br />

winaaRmdeg: „cekas miaCnia, rom<br />

me-11 armiis revoluciuri samxedro<br />

sabWos operaciebi neitraluri zonis<br />

ajanyebulTa dacvaa TeTrgvardielTa<br />

mxriv mosalodneli ganadgurebisagan.<br />

angariSi gauwieT Tqveni<br />

operaciis am politikur xasiaTs<br />

yvela Tqvens sajaro gamosvlaSi. ra<br />

Tqma unda, Cven me-11 armiis revoluciuri<br />

samxedro sabWosagan moveliT<br />

energiul da swraf moqmedebas, romelic<br />

imasac ki ar moerideba, rom<br />

Tbilisi aiRos, Tu es saWiro gaxdeba<br />

samxedro mosazrebebiT...”<br />

me-11 armiam saqarTvelos sazRvari<br />

ramdenime adgilas gadakveTa. ZiriTadi<br />

Semtevi diviziebi aRstafa-<br />

Si iyo Tavmoyrili. aqedan Tbilisze<br />

umoklesi gza gadioda. bolSevikeb-<br />

wiTeli laqa<br />

saqarTvelos<br />

istoriaSi<br />

imitirebuli saxalxo ajanyebiT daiwyo,<br />

romelsac profesionali revolucioneri,<br />

axalcixis mkvidri<br />

ioseb laziani xelmZRvanelobda. laziani<br />

baqos komunis aqtiuri monawile<br />

iyo da orjonikiZes piradad icnobda.<br />

1920 wlis noemberSi, somxe-<br />

Tis gasabWoebis Semdeg, igi somxeTis<br />

wiTeli armiis politganyofilebis<br />

ufrosis moadgiled dainiSna da<br />

loreSi ajanyebis momzadeba daevala.<br />

lazianis mTavar amocanas Sagalis<br />

strategiuli xidis dakaveba<br />

warmoadgenda, romlis saSualebi-<br />

Tac wiTeli armiis nawilebi daubrkoleblad<br />

Semovidodnen saqar-<br />

Tvelos teritoriaze.<br />

11 Tebervlis Rames lazianis<br />

razmi daba SagaliSi Tavs daesxa<br />

qarTvel mesazRvreebs da, praqtikulad,<br />

ubrZolvelad daikava strategiuli<br />

obieqti. amis Semdeg saqmeSi<br />

CaerTo wiTeli armiis regularuli<br />

nawilebi. saerTo jamSi, qarTuli<br />

sasazRvro nawilebis winaaRmdeg<br />

loreSi bolSevikTa sami qveiTi da<br />

kavaleriis ori divizia, somxeTis<br />

sabWoTa respublikis me-5 da me-6<br />

polkebi da erTi cxenosanTa polki<br />

moqmedebda.<br />

wiTlebis moulodneli Tavdasxmis<br />

Sedegad qarTuli sasazRvro nawilebi<br />

TiTqmis mTlianad ganadgurda.<br />

13 Tebervals general gedevaniSvilis<br />

mier naCqarevad dawyebulma<br />

Setevam Sedegi ar gamoiRo. mowinaaRmdege<br />

kontrieriSze gadmovida<br />

da daba sadaxloc daikava. 14 Tebervals<br />

wiTlebi ukve SulaverSi Sevidnen.<br />

bolSevikebs Tbilisisken gza<br />

gaexsnaT. lores mcveli qarTuli<br />

jari mTlianad daiSala. jariskac-<br />

Ta nawili Tbilisisken uwesrigod<br />

ixevda, nawili ganadgurda, an tyved<br />

Cavarda, danarCenma ki iaraRi dayara.<br />

1921 wlis 16 Tebervals wiTeli<br />

armiis mier dakavebul SulaverSi<br />

saqarTvelos revoluciuri komiteti<br />

Camoyalibda. Sulaveris revkoms<br />

erTaderTi mizani hqonda _ maTi<br />

meSveobiT bolSevikebi saqarTvelo-<br />

Si SemoWris gamarTlebas cdilobdnen.<br />

komunistTa strategia Semdegi<br />

iyo: saqarTvelos revkomis moTxovnis<br />

safuZvelze sabWoTa ruseTs<br />

samxedro daxmareba unda gaewia lores<br />

raionSi saqarTvelos mTavrobis<br />

winaaRmdeg ajanyebuli mSromelebisTvis.<br />

saqarTvelos revkomis SemadgenlobaSi<br />

Sediodnen: filipe maxaraZe,<br />

mamia oraxelaSvili, budu mdivani,<br />

Salva eliava, mixeil okujava, lado<br />

dumbaZe, aleqsandre gegeWkori, besarion<br />

kvirkvelia. pirvelive sxdomaze,<br />

romelic 16 Tebervals SulaverSive<br />

gaimarTa, revkomma lenins<br />

daxmarebis Txovna gaugzavna: „saqarTvelos<br />

revoluciuri komiteti,<br />

romelic iSva menSevikebis kontrrevoluciuri<br />

mTavrobis winaaRmdeg<br />

xalxis masebis ajanyebis cecxlsa da<br />

kvamlSi, aRfrTovanebul salams ugzavnis<br />

didi proletaruli revoluciis<br />

belads. saerTaSoriso imperializmis<br />

mier sami wlis manZilze<br />

nasazrdoebma menSevikebis mTavrobam<br />

mSromelTa dasaTrgunavad sakuTari<br />

policiuri da samxedro aparati Seqmna,<br />

magram xalxis masebis ukanaskneli<br />

ajanyeba Zlevamosili aRmoCnda.<br />

saqarTvelos mTavrobis dasaxmareblad<br />

iswrafian evropis reaqciis<br />

Zalebi. gaerTianebuli Savi laSqris<br />

winaaRmdegobis gaweva mxolod SeerTebul<br />

wiTel socialistur<br />

laSqars SeuZlia. Cven vimedovnebT,<br />

rom diadi proletaruli revoluciis<br />

qveyana ar dagvtovebs uTanasworo<br />

brZolaSi da daxmarebas aRmouCens<br />

axlad Sobil saqarTvelos<br />

socialistur sabWoTa respublikas”.<br />

saqarTvelos damfuZnebelma krebam<br />

sagangebo sxdomaze Sulaveris<br />

revkomis Sesaxeb specialuri dadgenileba<br />

miiRo, sadac qarTveli<br />

bolSevikebi qveynis moRalateebad<br />

gamoacxada: „iRebs ra mxedvelobaSi,<br />

rom saqarTveloze TavdasxmaSi monawileobas<br />

iReben qarTveli xalxis<br />

uRirsi Svilni, damfuZnebeli kreba<br />

adgens: yvela qarTveli, romelic<br />

uSualo monawileobas iReben SeiaraRebul<br />

brZolaSi saqarTvelos winaaRmdeg<br />

an daxmarebas uweven am brZolas,<br />

gamocxadebulni arian qarTveli<br />

xalxis moRalateebad. maT erTmevad<br />

yovelive qoneba da kanons gareSe<br />

arian gamocxadebulni. am dadgenilebis<br />

sisruleSi moyvana evaleba<br />

mTavrobas. eseni arian: filipe<br />

maxaraZe, mamia oraxelaSvili, budu<br />

mdivani, Salva eliava, miSa okujava,<br />

lado dumbaZe, faiki, nazareTiani,<br />

saSa gegeWkori, beso kvirkvelia”.<br />

sergo orjonikiZe<br />

14 N5 (<strong>226</strong>) 20.02-26.02.2018 w.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!