Recenzo - Plansprachen.ch

3% de la lingvoj de la mondo, dum en Afriko tiu procentaĵo estas 30% kaj en Azio eĉ 32%. Eĉ pli interesa
estas samtempe la konstato, ke inter la unuaj dek plej gravaj traduk-lingvoj troviĝas ĉefe eǔropaj aǔ
okcidentaj lingvoj, sinsekve antaǔ ĉio la angla, franca, rusa, germana, itala, sveda, hispana, ĉeĥa, holanda kaj
latina (estus interese scii sur kiu loko Esperanto poziciiĝus). Atentinda estas la pozicio de la rusa lingvo,
kvankam temas pri lingvo, kiu en Okcidento apenaǔ estas scipovata de nerusoj. La angla lingvo estas
konsiderata de iuj lingvistoj kiel V. Krupa (Rusio) kiel transetna lingvo, kaj kelkaj kriterioj por tiu statuso
estas menciitaj. Ĉar tiuj etnaj lingvoj ludas universalan rolon, oni ŝajne povas kaj devas ilin konsideri kadre
de la interlingvistikaj esploroj, eĉ se interlingvistiko unuavice okupiĝas pri neǔtralaj planlingvoj. En la
artikolo estas revenigitaj la ‚historiaj’ konsideroj de E.K. Drezen de 1922 pri la postuloj de internacia lingvo,
kiuj malgraǔ la intertempe malaktualiĝinta marksismeco de la sovetia aǔtoro evidente havas daǔran
validecon, ekzemple la postulo, ke neǔtrala planlingvo estu kapabla ankaǔ funkcii kiel traduklingvo. Kiel
aldonon al la artikolo oni trovas la programon de la prelegaro de prof. Duliĉenko, kiun li realigis en la
semestro 2008-9 sine de la slavistiko en la tartua universitato pri la kadra temo ‚Slavaj lingvoj, slavistiko kaj
eǔrolingvistiko’ (Duliĉenko estas mondfama fakulo pri slavaj mikrolingvoj).
Diskutpunktojn pri avantaĝoj kaj malavantaĝoj de ‚English as a Lingua Franca’ listigas la orientgermana
anglistino kaj interlingvistino Sabine Fiedler, Leipzig (p. 72-82), referencante al la ĉefaj aǔtoroj pri la temo.
La precipa argumento ‚kontraǔ la angla’ restas la malnova: la angla ne garantias egalrajtan komunikadon, ĉar
denaskuloj havas grandan avantaĝon kompare kun tiuj, kiuj devas lerni la anglan lingvon, kiu je la hororo de
la esperantistoj disvastiĝas en Eǔropa Unio, kaj ne nur tie, obstine kun gradaj paŝoj antaǔen.
En interlingvistikaj medioj oni ofte forgesas, ke ankaǔ ekzistis provoj revivigi la latinon kiel internacian
lingvon. Dank’ al la kontribuaĵo de Věra Barandovská-Frank, Paderborn (p. 83-102), oni ĉiam ekscias
interesajn aferojn pri tiu movado, kiu en 1956 okazigis sian unuan kongreson pri viva Latino. Laǔ la aǔtorino
la latina pruvis sian kapablon servi kiel internacia lingvo, sed kontestebla estas ĝia ĝenerala uzado. Malgraǔ
la sendube granda kontribuo de la latina al la eǔropa civilizo, por internaciaj kontaktoj oni tamen serĉas pli
facile lerneblan interlingvon. Tiel ankaǔ la latina estis kaj estas multfoje reformata, ŝanĝata kaj faciligata,
nome ekestis aro da latindevenaj kaj latinidaj planlingvoj, kiuj reprezentas grandan kaj gravan parton de
planlingvaj proponoj kaj fakte formas kvazaǔ novajn romanidajn lingvojn, kiel skribas la ĉeĥa-germana
aǔtorino. Sed ĉi tiuj latinidaj planlingvoj havas fakte nur historian valoron, ĉar en la praktiko ili ne
efektiviĝis, aǔ nur en tre limigita maniero kiel Occidental/Interlingue aǔ Interlingua de IALA. Kvankam
ankaǔ Esperanto havas esence latinidan karakteron, ĝin oni tamen apartenigas al la t.n. miksitaj aǔ aǔtonomaj
sistemoj. Kiel konate, la ĉefaj projektoj de la t.n. naturalisma skolo en planlingvistiko nomiĝis Latino sine
flexione (1903), Occidental-Interlingue (1922), Novial (1928) kaj Interlingua (1952). Daǔre estas inventataj
novaj artefaritaj idiometoj, kiel Barandovská-Frank montras laǔ la ekzemploj de Projecto Auxilingua (1994-
2006), Romanova (1999) Mondlango (2002), Atlango (2002), Progressiva (2003), Salveto (2006), k.a.
Sekvas la tria sekcio nomata (socio)lingvistikaj aspektoj de esperantologio. Interesan analizon realigis
Aloyzas Gudavičius, Šiauliai (p. 103-112), kiu sisteme esploris la geografian devenon de kulturnocioj
listigantaj en NPIV (ĝis la litero L). En tio li konstatis dominadon de la eǔropa kultura fono en la sfero de
historiaj kulturregionoj (ekzemple Kastilio, Boĵolezo, Faroso, Itako, Helikono, Helesponto, k.s.), kaj de juraj
kaj propraj kulturnocioj (ekzemple konkordato, diocezo, breviero, barkarolo, ĉampano, k.s.), dum (la relative
malmultaj) neeǔropaj terminoj estas limigitaj al la geografia nomenklaturo (ekzemple Duŝanbo, Dajreno,
Daǔho, Dodomao, k.s.), mitologionimoj (Bakĥo, Edeno, Hadeso, Iŝtar, Ganeŝo, k.s.) kaj ekzotaj socikulturaj,
religiecaj kaj ritaj fenomenoj (guruo, kŝatrio, harakiri, karmo, hajko, k.s.). El tio dedukteblas grava
kontraǔdiro de Esperanto, kiu laǔ sia memdifino kaj uzado estas internacia, sed laǔ sia interna strukturo
(formo kaj enhavo) eǔropa lingvo esence respegulanta la eǔropan kulturon. La litova aǔtoro opinias, ke estus
do pli ĝuste paroli ne pri internacieco, sed pri eǔropeco de Esperanto kiel lingvosistemo.
Per siaj ‚lingvokulturologiaj’ studoj Aleksandr S. Melnikov, Rostov-na-Donu (p. 113-143), enkondukas la
leganton en vastan kaj interesan socilingvistikan kampon, kiun la aǔtoro traktis ankaǔ en sia ampleksa
ruslingva habilitacia verko. La ĉefa celo de la aǔtoro estas eltrovi, surbaze de miloj da diversĝenraj
Esperanto-tekstaroj, skribaj kaj buŝaj, kiujn li esploris kaj analizis, kiu estas la specifa lingva personeco de
‚tipa esperantisto’. Kvankam Melnikov venis al la konkludo, ke la esperantistoj reprezentas kvazaǔ-etnon,
ĉar ĉe ili lingvokulturologie ripetiĝas samaj fenomenoj kiel ĉe kutimaj etnoj, baldaǔ montriĝas, ke la
esperantistan personecon karakterizas ties specifa lingvouzado, kiu estas komprenebla nur inter (lertaj)
esperantistoj. La aǔtoro mencias amason da ekzemploj el plej diversaj kuntekstoj kaj jaroj. Multaj el tiuj
kazoj estas amuzaj, ironiaj aǔ sarkasmaj. Ŝajnas, ke ĝuste ĉi tiu specifa esprimaro (aǔ esprimkutimo) formas
parton de la arketipa aǔ originala Esperanto-kulturo, nocio, kiun eĉ esperantistoj mem ofte havas penon
difini, kiam ili pensas pri la originala Esperanto-kulturo. Tial utilas sisteme esplori tiun materialon, kaj estus
ankaǔ dezirinde, ke la sciencaj konsideroj de Melnikov enirus pli ofte la Esperanto-lernolibrojn.
2