Recenzo - Plansprachen.ch

la prestiĝo de parolanto en la esperantista komunumo. En ŝia artikolo ne mankas ankaǔ la fama, kvazaǔ
legendeca aserto pri modela prononco de Esperanto fare de kroatoj (naskiĝinta supozeble pro la modela
retoriko ĉe Lapenna). Laǔ la klarigoj de la aǔtorino kaj laǔ la indikita fakliteraturo eblas konstati, ke la temo
estas malbone esplorata.
En la plej lasta sekcio atribuita al la t.n. Tartu-moskva skolo kaj problemoj de la historio de interlingvistiko,
diversaj konataj kolegoj prezentas siajn raportetojn pri unuopaj planlingvaj projektoj aǔ aperigas biografiajn
notojn pri konkretaj planlingvistoj.
En lingve ne perfekta Esperanto Enn Ernits, Tartu (p. 213-228), raportas pri la finn-ugra planlingvoprojekto
Budinos, kiu estis inventita antaǔ nelonge de la udmurto Aleksej Arzamazov, filologo, redaktoro kaj
vicprezidanto de la Udmurtia PEN-Klubo en Iĵevsko, Udmurtio, Ruslanda Federacio. Ŝajnas, ke Arzamazov
disponas ankaǔ (teoriajn) sciojn pri Esperanto kaj Ido, sed ĉu li mem konsideras sin esperantistointerlingvisto
ne estas konate. Surbaze de la ne tro abunde, ĉefe en interreto trovita materialo Ernits prezentas
la ĝisnune publikigitan substancon de tiu lingvoprojekto kaj enkondukas la leganton en la lingvan sistemon
de Budinos (kies origina nomo estis ‚Fenno-ugra esperanta kela’ – kela signifas lingvon). Do, temas almenaǔ
pri interesa novaĵo krei interlingvon por la finnugraj popoloj, neplejlaste por savi iliajn ekziste minacatajn
idiomojn, kiuj en la pasinteco grave suferis pro diversaj faktoroj, inter alie pro la rusiga politiko, kiu estis
ruiniga por certaj naciaj malplimultoj en Ruslando (sed tion oni ne mencias). Al la familio de la finnugraj
lingvoj apartenas ĉefe la finna, estona, livona, vota, vepsa, karela, samea, marea (maria), mordva (kun ĝiaj
du variantoj erzja kaj mokŝa), komea (komia), udmurta, mansa, ĥanta kaj hungara. Sur tiuj lingvoj, kiuj
cetere estas tre malproksimaj parencoj (do neniel komparebla ekzemple kun la slava situacio), Budinos
baziĝas (oni memoru, ke en la 17a jc. la kroata panslavisto Juraj Križanić kreis inter- aǔ komunslavan
lingvon). Sed kun siaj 15 gramatikaj kazoj Budinos estas supozeble multe pli malfacile lernebla ol ekzemple
Esperanto. Laǔ la takso de la kreinto de Budinos (kiu cetere estas grekdevena nomo) ĝia lernado daǔras
proksimume unu monaton; tiam la lernanto ekparolos kaj ekskribos la lingvon. Dum iuj aktivuloj entuziasme
bonvenigis la projekton kaj dudeko da homoj parolas Budinoson, Ernits, mem finnugristo, konsideras ĝin
„atentinda eksperimento por krei komunan finn-ugran lingvon“. Citante alian finnugriston, ŝajnas ke ankaǔ
Ernists mem montras sin sufiĉe skeptika pri la sukceso de tia nova interlingvo, kiun li apartenigas al la
aposterioraj pazilalioj. Anstataǔ lerni novan finnugran komunan lingvon, kaj konsiderante ke „ĉie estas
serioza problemo, ke la angla lingvo pretendas al la rolo de la monda lingvo“, Ernits konsilas tamen amase
ekuzadi Esperanton. La lernolibro pri Budinos aperis en 2009 en Iĵevsko, kaj leginda intervjuo kun ĝia
aǔtoro, kiu mem plendas pri la influoj de la angla lingvo al la finnugraj idiomoj, estis publikigita en la gazeto
‚Junularo de la Nordo’ (Siktivkaro, Komia respubliko) la 7an de decembro 2009 kaj estas legebla sur
http://www.mskomi.ru/n/article.php/5116.
Madis Linnamägi, Tartu (p. 227-233), prezentas materialon, kiun li trovis en la fako ‚manuskriptoj kaj raraj
libroj’ de la Scienca biblioteko de la Tartua universitato. Temas pri la pazigrafia universala lingvo
‚Ideogrammid’ de la estono Jaan Sarv (1877-1954), profesoro pri matematiko, kiu evidente estis kreita en la
tempo de la dua mondmilito. Montrita estas ‚Faǔsto’ en la ideografia lingvo de Sarv, kiu laǔ klarigo de
Linnamägi korespondadis en tiu lingvo kun sia filo dum lia militservado.
Al la antaǔlasta kontribuo de Andreas Künzli, Berno (ne Basel) (p. 235-239), kiu prezentas ĝis nun
nekonatajn faktojn pri la (skota) familia deveno de Edgar von/de Wahl (fakte Mac-Dowall) laǔ la kroniko de
la familio Wahl mem kaj surbaze de korespondaĵoj kun lia nepo, kiu vivas en Germanio, necesas aldoni
jenon: Laǔ esploro kaj komuniko de Don Gasper (Hongkongo), kiu en julio 2009 partoprenis idistan
renkontiĝon en Tallinn kaj tiuokaze vizitis la tombejon Aleksandr Nevskij, estis malkovrite, ke la tombo de
von Wahl, n-ro AN II-3, estis ŝanĝita (nuligita) kaj okupita per alia mortinto (Olga Davidova, muzikistino),
fakte jam en 1996. Feliĉe, la tombo de von Wahl povis esti fotita en 1995 kaj publikigita en la svisa
planlingva enciklopedio.
Fine de la artikolaro oni trovas la ruslingvan kontribuon de Sergej Kuznecov, Moskvo (p. 240-252), kiu
priskribas la historion de la rigano Vsevolod Ĉeŝiĥin, kiu estis samtempano de Zamenhof. Ĉeŝiĥin
enkondukis la terminon kosmoglotismo, iniciatis la petrogradan societon Kosmoglot kaj inventis en 1913 la
projekton Nepo. Estas montrate, kial Ĉeŝiĥin, kiun la leksika realigo kaj sufiksa sistemo de Esperanto
(patro/patrino, kaj) ne kontentigis, distanciĝis de Esperanto.
Jen do bunta bukedo de temoj, pri kiuj nuntempaj interlingvistoj (aǔ ĉu eǔrolingvistoj?) okupiĝas. Se oni jam
abunde traktis la multlingvismon aǔ multlingvecon, eble la sola obstaklo de Interlinguistica Tartuensis estas
ĝia specifa plurlingveco. Kiel jam menciite, precipe la rusan lingvon eĉ multaj lingvistoj ne konas ekster
Ruslando aǔ Ruslingvio. Aliflanke, la kajero estas bela ekzemplo por demonstri, ke ne ĉio devas esti
publikigita en la angla lingvo kaj ke la scipovo de Esperanto estas nedisputebla neceso por okupiĝi pri
4