DE HISTORICITEIT VAN HET OUDE TESTAMENT - Groniek

Historiciteit van het Oude Testament
analyses. Inderdaad is de Palestijnse archeologie lange tijd gevangen geweest
door typisch historische probleemstellingen. Nu steeds meer duidelijk wordt dat
deze vraagstelling zelden adequaat is met betrekking tot het materiaal, zien we
de laatste jaren steeds meer vraagstellingen vanuit de sociale wetenschappen.
36 Opnieuw moet ik er voor waarschuwen dat je vaak kunt zien dat wanneer
data uit een andere discipline aangevoerd worden om de eigen problemen
op te lossen, over het hoofd gezien wordt wat de eigen problemen zijn uit die
andere discipline. Archeologen citeren historisch materiaal alsof daar helemaal
geen problemen zijn en historici archeologisch materiaal met hetzelfde gebrek
aan kennis.
Theologische discussie
Bijbelwetenschap en de reconstructie van een 'geschiedenis van Israël" behoren
typisch tot de vruchten van de Verlichting. Het gaat om het kritisch en onafban­
kelijk bestuderen van de eigen tradities, die tot dan altijd beschermd waren
door het gezag van de Kerk. In de negentiende eeuw komt daar een reactie op.
Behalve de traditionalisten die gewoon vast blijven houden aan de oude
opvatting dat de Bijbel 'waar' is omdat hij nu eenmaal het woord van God is,
ontstaat een nieuwe stroming uit een combinatie van oude en nieuwe opvattingen.
De waarheid van de Bijbel kan nu niet meer eenvoudig verdedigd worden
door te wijzen op de Goddelijke inspiratie, zij moet vastgesteld kunnen worden
doordat de historische waarheid bevestigd wordt.
Vanaf het midden van de vorige eeuw zien we dan ook een grote bloei van
de 'Bijbelse Archeologie', beoefend door kritische geleerden die uit zuiver
intellectuele belangstelling gingen graven, en tegelijkertijd om materiaal te
verzamelen for the purpose of illustrating the Bib/e. 37 Maar daarnaast ontstonden
toen ook al genootschappen met als doel de Bijbel 'te bewijzen' of 'te
verdedigen'. Omdat dergelijke genootschappen tot op heden bestaan en over
zeer ruime flDanciële middelen beschikken, beïnvloeden zij - vooral in de
Verenigde Staten - nog steeds in sterke mate de discussie. Het is de taak van de
oudheidkundige diensten van Israël en Jordanië om erop toe te zien dat hun
archeologische methoden en technieken tenminste acceptabel zijn. Op deze
wijze wordt dus de vraag naar de historiciteit van het OT een theologische
vraag. De Bijbel is waar, want het is echt gebeurd. 38
Er is nog een tweede belangrijke theologische overweging die men tegen­
woordig vaak kan horen, maar die juist tot een tegengestelde conclusie leidt.
36 Een goed voorbeeld daarvan is het nieuwe handboek: Thomas E. Levy ed., The archaeo­
logy ofsociety in the Holy Land (Londen 1995).
37 Uit de intentie-verklaring van de Britse 'Palestine Exploration Society' (1865).
38 In het tijdschrift Schrift 153 (juni 1994) 84-88, heb ik dit uitgewerkt aan de hand van het
verhaal van de Ark van Noach, en het verschijnsel dat nu al jaren kosten noch moeiten
gespaard worden om hem te vinden.
385