Sulani Heunis.pdf - Nelson Mandela Metropolitan University

with church festivals”. Verder was dit ook die gebruik om orrels te laat bou met
die doel om dit as geskenke voor te lê aan koninklikes. In ongeveer 757 word
daar byvoorbeeld ’n orrel (genoem “organum”) deur die Bisantynse keiser
Constantinus, aan Koning Pippin van Frankryk gestuur (Baker, 1991: 19 en
Williams, 1993: 34). Weens die feit dat daar in die kloosters van die
Benediktynse orde 1 belangstelling rondom die orrel ontwikkel, begin die orrel
eers vanaf die tiende eeu geleidelik sy weg na die kerk vind (Baker, 1991:
20). 2
2.2.1 Die kansionale besetting vir orrelbegeleiding
Teen die einde van die 16de eeu was kansionale besettings van kerkliedere
die norm. Dit het beteken dat elke lettergreep van die teks teenoor sy eie
akkoord getoonset was. Die melodie wat gewoonlik in die tenoor geplaas was,
is verskuif na die sopraan om sodoende die melodie van die lied duideliker
hoorbaar te maak. Die doel van hierdie tipe toonsetting was vierstemmige
kantory/koorsang. Tydens die 17de en 18de eeue word daar oorgeskakel na
’n besyferde bas patroon vir die begeleiding van kerkliedere. In die 19de eeu
word die vierstemmige kansionale gebruik 3 egter weer die aanvaarde praktyk
1
Musiek was ’n groot belangstellingsonderwerp onder die Benediktynse orde.
2
Die orrel was aanvanklik nooit gebruik om die gemeentesang te begelei nie. Dit het slegs die
noot aangegee vir die priester, die koor begelei en tussenspele gelewer (Baker, 1991: 25).
Gedurende die sewentiende eeu word daar in Nederland besef dat die instrument wel die
leiding en begeleiding van gemeentesang kan hanteer. Dit sou egter nog meer as twee eeue
duur voordat die orrel sy hedendaagse funksie in die erediens kon verrig (Cillié, 1983: 6). Ook
in die kerke van Suid-Afrika het die sang onbegeleid geskied. Die leiding van die sang is
normaalweg deur ’n voorsinger (’n sieketrooster en/of onderwyser) behartig, iemand wat oor
’n sterk stem, tesame met ’n deeglike kennis van sy liedbundel beskik het. By die eredienste
aan die Kaap het die lidmaatgetalle mettertyd tot so ’n mate gestyg dat die voorsinger nie
meer in staat was om die gemeentesang op sy eie te lei nie. Gevolglik word daar ondersoek
ingestel na die moontlike aankoop van ’n orrel om as hulpmiddel by die gemeentesang te
funksioneer. Dit lei daartoe dat die Kaapse kerk sy eerste orrel (’n serafyn) in 1737 bekom om
die gemeentesang te ondersteun, asook om voor-, tussen- en naspele tydens eredienste te
speel (Cillié, 1983: 5, 6).
3
Aanvanklik is daar op die orrel eenstemmig gespeel, aangesien slegs een noot op ’n keer
ingedruk kon word (Erasmus, 1982: 52).
25