veps preide geschriften

_ 4 —
zijn gezant is", niet slechts door Arabieren, maar ook door Syriers,
Perzen, Egyptenaren en Berbers werd uitgesproken, toen werd veel
van hetgeen voorheen ieder moslim als van nature bekend was, wat
van de Arabische instellingen door den Islam onaangetast was gelaten,
mede voorwerp van Studie, daar het den vreemden volken als iets
nieuws geleerd moest worden. Dit alles: de wijze waarop de profeet
goddelijke voorschriften had toegepast, menschelijke bestendigd, gewijzigd
of afgeschaft, noemde men zijne sonnat en betrouwbaar
geachte overleveringen (hadieth) omtrent deze Sonnat golden als onfeilbare
gegevens voor de plichtenleer: den fiqh. Geen wonder
dat men voor het goede doel: aan noodzakelijke wetten het vereischte
gezag bij te zetten, vaak het siechte middel van vroom bedrog aanwendde,
m. a. w. dat vele overleveringen omtrent de Sonnat, heilig
voor den moslim, bij het licht der nieuwere critiek bezien, het
Stempel harer onechtheid vertoonen.
Maar er waren ook instellingen die, hoe nuttig en noodig voor de
latere moslimsche maatschappij, genoemde kunstbewerking niet konden
ondergaan: van welke men zieh onmogelijk kon wijsmaken, dat
Mohammed ze zou hebben verordend.
Deze ontleenden nu volgens de latere theorie haar gezag aan den
Ijdma' d. i. Overeenstemming der moslimsche gemeente, aan welke
laatste men het praedieaat van onfeilbaarheid toekende. Hetgeen,
waarin de gemeente aldus „overeenstemde" werd evenals de Sonnat
in overleveringen (hadieth) behandeld. De faqieh (geleerde) behoorde
dus van Qorän en hadieth zooveel mogelijk van buiten te kennen
en beider inhoud in het leven te kunnen toepassen. Dan eerst kon
hij ambten bekleeden, de gemeente leiden en ook wel in gevallen,
waarover Allah, zijn gezant en de onfeilbare gemeente tot nog toe
zwegen, door middel van Qijäs = Redeneering uit het gegevene, uitspraak
doen.
De van buiten te leeren materie nam allengs in omvang zoozeer
toe, dat een gewoon sterveling haar niet meer beheersehen kon; en
toch moesten vele zeer gewone menschen in allerlei ambten de Wet
met gezag weten toe te passen. De practische moslims hadden spoedig
het vereischte hulpmiddel ge von den om de zaak te vereenvoudigen.
Uit den Qorän, die reeds niet meer zonder zware Studie verstaan
kon worden, uit de duizendtallen van overleveringen, die soms vrij
uitvoerig voorvallen uit den oudsten tijd van den Islam ter motiveering
van voorschriften mededeelden, vatten de geleerden de resultaten:
de wetsbepalingen kortelijk samen, telkens voor een bepaald
deel van het godsdienstig, maatschappelijk of staatkundig leven.
Men verkreeg zoo verhandelingen over de Reinheid, de Godsdienst-