Die Kerkblad Junie 2011.indd - CJBF

diskussie-artikel
die moontlikheid van onderlinge
samewerking onderhandel. Dit
lei in 1571 tot die aangaan van
’n kerkordelike verband op die
voorwaarde in art. 1 dat een kerk nie
oor ’n ander sal heers nie. Die beginsel
van selfstandige, soewereine plaaslike
kerke was dus die vertrekpunt. Omdat
belange oorweeg is en nie struktuur
nie, het Franssprekende kerke
naas Nederlandssprekende kerke in
klassisse saamgekom.
Die Engelse Independente het
egter uit vrees vir oorheersing deur
vergaderings nie die samekoms van
vergaderings met ’n beperkte agenda
(art. 30) aanvaar nie. Die State-
Generaal het ook ná 1619 nie weer
’n nasionale sinode ná 1619 opgeroep
nie.
Vanaf die 18de eeu word al minder
gevra wat sê God en al meer gevra
wat sê die “Kerk” deur sy teoloë,
ampte en “hoogste” vergaderings.
Koning Willem I skep in 1816
die Nederlandse Hervormde
Staats kerk (enkelvoud)
Napoleon het in 1798 die Neder
lande verower, die koning verdryf
en ’n republiek uitgeroep. Hy
het die bevoorregte gemeentes van
die Dordtse Kerkorde afgeskaf en
pas torieë in armoede gedompel.
Toe Koning Willem I ná die val van
Napoleon terugkeer, wou hy die
ou orde herstel. Hy het aan staatsekretaris
Janssens opdrag gegee
om ’n staatswet vir die Nederlandse
Staatskerk op te stel.
Die Verligting, Liberalisme, Modernisme
en Deïsme het in die 17de
tot 18de eeue onbewus die kerklike
klimaat verander (vgl. Hanekom,
Die Liberalisme). Die deïsme sê God
het die wêreld soos ’n horlosiemaker
’n horlosie gemaak en daarna loop
dit op eie krag. So verskyn die Reglement
van Koning Willem I voor die
Ne derlandse Hervormde Kerk in
1816.
Die staatswet beskryf die Nederlandse
Hervormde Kerk as een
genootskaplike struktuur met kerkrade,
ringe, klasses, provinsiale en
sinodale vergaderings. Elke vergadering
het sy eie bestuur. Aan die
hoof staan ’n Algemene Sinodale
Kom missie. Gemeentes word deur
klassikale en provinsiale kommissies
(’n paar predikante) bestuur. Hulle
is aan die provinsiale bestuur ondergeskik
en beheer plekke waar nog
geen kerkrade is nie. Die koning (die
staat) benoem al die besture en lede
van die eerste Algemene Sinode.
So het 12 benoemde predikante,
een ouderling, ’n paar funksionarisse,
drie professore en twee politieke
kommissarisse as sinode die Reglement
in 1816 goedgekeur. Pligstate
vir “ampte” en kerkrade is in bylaes
by die Reglement gegee. Kragtens
die “verenigingsreg” kan sinodes dit
van tyd tot tyd wysig (Jansen, Chr.
Enc. 1925:IV.701 ev.). Die “kerk”
is dus volkome gesekulariseer tot ’n
staatskerk en het dus niks meer met
Skrif, Belydenis of Kerkorde te doen
nie.
Hierdie gesekulariseerde, horison
tale kerkbegrip het groot invloed
uitgeoefen op Afrikaanse kerke wat
’n verband met Nederland gehad
het – selfs op die Christelike Geref.
Kerk waaruit Postma in 1858 na
Suid-Afrika gekom het. Die Dordtse
Kerkorde en geskiedenis in
Suid-Afrika ken die instelling van
kerkrade (art. 37-39) en soewereine,
onafhanklike “gemeentes”. “Kerkstig
ting” kom eers in 1853 met die
NHK en in 1859 met die GKSA in
die ZAR na vore. Die plattelandse
Afrikaanse mense in drie afsonderlike
state was nie op stigting van kerke
met name nie, maar op predikante
en bediening ter plaatse ingestel.
Moontlik kan ons die geskiedenis in
’n volgende artikel DV aan die orde
stel.
Dit is immers baie duidelik dat
in die geskiedenis van die GKSA
vanaf die eerste Sinode in 1862
’n onversoenbare stryd tussen ’n
Bybelgefundeerde kerkbegrip in die
Belydenisskrifte (HK So. 21; NGB
art. 27-29; DKO bv. art. 84) en die
gesekulariseerde, genootskaplike
kerk be grip in die GKSA heers.
Ten spyte van soveel verdraaiing is
die idee van die kerk as kinders en
huisgesin van God vandag nog die
sterkste by Rome en groepe aanwesig
wat hulle afskei om “gemeente
van God” hier of daar te wees. Op
Rustenburg en Reddersburg is in
1859 kerkrade vir twee onafhanklike
kerkgemeenskappe ingestel.
In 2009 het die GKSA as kerkgenootskap
in Potchefstroom hulle
150-jarige feesgevier. In die Almanak
kom ’n doodsgeur uit ’n lang lys
“ker ke wat ontbind het” ons teë.
Klassisse domineer en skryf kerkrade
op grond van struktuur voor. So kan
mens voortgaan. Kan dit aan iets
anders as ’n skisofrene kerk begrip
toe geskryf word? Glo ons nog dat
sig bare kerke in leer en lewe die
een onsigbare kerk meer of minder
sigbaar maak (vgl. Openb. 2 en 3;
Calvyn Inst. IV.1 en 2.12; NGB 27-
29; WJ Snyman oor ecclesia in die
Nu we Testament)? Is dit nog ons
roeping? DK
26 DIE KERKBLAD Junie 2011