Herfst 2010 - Stichting Tubereuze Sclerosis Nederland

Hormonen en epilepsie
‘Episcoop’ publiceerde een aantal artikelen omtrent het thema hormonen en epilepsie. Zij vroegen Geert
Brekelmans, neuroloog en klinisch neuro-fysioloog van het St. Elisabeth Ziekenhuis in Tilburg, naar de alge-
mene invloed van hormonen op epilepsie en vice versa.
Allereerst: hebben hormonen überhaupt
invloed op epilepsie?
‘Ja, hormonen hebben absoluut invloed op epileptische
aanvallen. Dit blijkt vooral uit ervaringen bij
sommige mensen met epilepsie bij wie hormonen
een belangrijke rol in het aanvalspatroon kunnen
spelen.’
Om welke hormonen gaat het?
‘De hormonen die de meeste invloed hebben op
aanvallen, zijn de geslachtshormonen: oestrogeen
en progesteron. Vooral de toename van oestrogeen,
rond de menstruatie en de eisprong, maakt
vrouwen gevoeliger voor epileptische aanvallen. Is
er daarentegen meer progesteron in het lichaam
aanwezig, in de tweede helft van de cyclus, dan
nemen de aanvallen veelal af. Er zijn vrouwen die
alleen aanvallen hebben tijdens de menstruatie;
die vorm van epilepsie noemen we catameniale
epilepsie. In deze uitzonderlijke gevallen is een
behandeling met progesteron, bijvoorbeeld door
de prikpil, te overwegen.’
Zijn er specifieke levensfasen waarin de
werking van geslachtshormonen dominanter
aanwezig is?
Denk aan puberteit, zwangerschap en overgang?
‘Als de epilepsie bij een vrouw wordt beïnvloed
door geslachtshormonen, zijn de puberteit en
overgang duidelijke momenten. Bij de puberteit
kan dan een toename van aanvallen rond de menstruatie
zichtbaar zijn; bij de overgang zie je vaak
een vermindering van aanvallen. De aanwezigheid
van oestrogene hormonen neemt dan tenslotte af.
Bij zwangerschap zijn er minder eenduidige uitspraken
te doen, omdat dan ook veel andere factoren
een rol spelen. De menstruele cyclus staat op
zo’n moment wel stil, maar een vrouw wordt ook
zwaarder, houdt meer vocht vast, gebruikt wellicht
hormonen
bron Episcoop, jaargang 16; september 2008; nummer 3
een lagere dosis anti-epileptica vanwege de
invloed van medicijnen op het kind. Bij ongeveer
de helft van de zwangere vrouwen met epilepsie
blijft het aantal aanvallen gelijk; bij een kwart
nemen de aanvallen toe en bij nog eens een kwart
nemen de aanvallen af.’
En mannelijke geslachtshormonen? Hebben
deze ook invloed op epilepsie?
‘Bij mannelijke geslachtshormonen is de relatie
anders. De epilepsie beïnvloedt juist de hormoonhuishouding;
door epilepsie, maar ook door de
medicijnen hebben mannen soms minder zin in
seks. Ook zie je dat sommige mannen minder
vruchtbaar zijn. Maar de relatie tussen epileptische
aanvallen en mannelijke geslachtshormonen is
minder sterk dan bij vrouwen.’
Zijn er ook nog andere hormonen die een
relatie hebben met epilepsie?
‘Ja, maar deze invloed start veelal bij de epilepsie
zelf, of beter gezegd, bij de epileptische haard in
de hersenen. Een korte uitleg. Epilepsiehaarden die
in de buurt van twee kleine klieren in de hersenen
liggen, de hypothalamus en hypofyse, kunnen
invloed hebben op de hormoonhuishouding. De
hypothalamus staat in verbinding met de hypofyse,
een klier die alle andere hormoonklieren reguleert.
Een lokalisatiegebonden epilepsie bij de
slaapkwab, in de buurt van de hypothalamus, kan
zo tijdens een aanval de werking van deze regelklier
in de hersenen verstoren en daarmee de hormoonproductie
van de overige klieren beïnvloeden.
Daardoor kan iemand te veel of te weinig van
het bijnierhormoon cortison aanmaken, waardoor
de suikerspiegel verandert of de menstruatiecyclus
in de war raakt. Toch zien artsen niet zo vaak
lichamelijk merkbare gevolgen van bijvoorbeeld
een teveel aan cortisonen.’
TSC Contact | herfst 2010 31