Arbobalans 2000

1.4 Arbeidsongeschiktheid
De instroom in de arbeidsongeschiktheidsregelingen WAO en WAZ bedroeg in 1999 ruim 99.000 personen,
ofwel 1,4% van de verzekerde populatie. 21 Het totaal aantal nieuwe uitkeringen WAO en WAZ is
in 1999 grosso modo gelijk gebleven aan die in 1998. 22
Reden van WAO-instroom
De grootste instroom in de WAO en WAZ vond in 1999 plaats wegens psychische klachten: ruim 32.000
uitkeringen (32,6%). Dit is ruim 3000 uitkeringen meer dan in 1998. Psychische klachten vormen daarmee
de enige aandoening waarvan de WAO-instroom in 1999 is gegroeid. Het aantal nieuwe WAO-uitkeringen
wegens klachten aan het bewegingsapparaat nam in 1999 licht af. Verhoudingsgewijs groeide
de groep nieuwe echter tot een kwart van de instroom. Daarmee zijn psychische klachten en aandoeningen
aan het bewegingsapparaat samen verantwoordelijk voor bijna 60% van de nieuwe WAO en WAZ
uitkeringen (zie tabel 8 in de bijlage).
Vrouwen vaker in de WAO
De instroom van vrouwen in de arbeidsongeschiktheidsregelingen is aanzienlijk groter dan die van mannen.
In 1999 bedroeg het instroompercentage in WAO en WAZ van vrouwen 1,6% en van mannen 1,1%. 23
Instroom en lopend bestand WAO/WAZ naar geslacht,1996-1999 (x 1000)
1996 1997 1998 1999
man vrouw man vrouw man vrouw man vrouw
Instroom WAO en WAZ 38,2 40,2 41,8 43,2 49,4 60,1 46,1 53,1
Ultimo jaarstand WAO en WAZ
Lisv, 2000
481,8 269 474,6 279,4 481 305,6 477,2 323,8
Waarom stromen vrouwen vaker in de WAO? Een eerste belangrijke verklaring ligt in het verschil in arbeidsmarktpositie
tussen mannen en vrouwen. Vrouwen werken doorgaans in andere sectoren en beroepen
dan mannen. En als ze wel in dezelfde sector werken of hetzelfde beroep hebben, zitten zij gemiddeld
in een lagere functie, werken ze tegen een lager salaris, meer in deeltijd en vaker op flexcontract. 24 Deze arbeidsmarktpositie
gaat vaak samen met ongunstige arbeidsomstandigheden.
Recent onderzoek toont dan ook aan dat ongeveer de helft van de grotere kans op WAO-instroom van
vrouwen ten opzichte mannen kan worden verklaard door het verschil in arbeidsomstandigheden. 25
Vrouwen werken vaker in fysiek en psychisch zwaar belastende sectoren als de zorg en onderwijs. 26 Zij
werken vaker in beroepen met weinig promotiekansen, weinig ontplooïngsmogelijkheden of autonomie
en een ongezonde werkdruk. Daarbij komt dat sommige arbeidsomstandigheden een groter
WAO-risico inhouden voor vrouwen dan voor mannen, zoals een slechte werksfeer, geen plezier hebben
in het werk en fysiek zwaar werk. Hoewel deze risico’s niet vaker voorkomen bij vrouwen, vallen zij er wel
vaker langdurig door uit.
Ongunstige arbeidsomstandigheden dragen daardoor op twee manieren bij aan de grotere kans op
WAO-instroom onder vrouwen. Ten eerste omdat de WAO-instroomkans voor meer dan 50% veroorzaakt
wordt grotendeels in of door het werk ontstane aandoeningen. 27 Ten tweede zorgen ongunstige
ervaringen met werk voor een hogere werkhervattingsdrempel, daardoor voor langduriger ziek zijn en
dus een grotere kans op WAO-instroom. 28
Ongunstige arbeidsomstandigheden verklaren evenwel nog maar voor de helft waarom vrouwen vaker in
de WAO instromen. Een mogelijke andere verklaring wordt vaak gezocht in de dubbele belasting van
vrouwen die werken en de zorg voor een gezin combineren. Dit is moeilijk aantoonbaar gebleken. Jonge
vrouwen met kinderen hebben wel een verhoogde WAO-instroomkans, maar dit geldt ook voor jonge
vaders, waardoor het geen verklaring geeft voor het verschil in WAO-instroomkans tussen mannen en
vrouwen. Nog een mogelijke verklaring is dat vrouwen en hun omgeving, zoals werkgevers, arbodiensten, en
het thuisfront, anders omgaan met ziekteverzuim en WAO-intrede dan mannen en hun omgeving. Dit wordt
momenteel onderzocht in opdracht van het ministerie van SZW. Tenslotte is een mogelijke verklaring dat er
wellicht tussen mannen en vrouwen verschillen zijn in belastbaarheid die het verhoogde ziekteverzuim en de
verhoogde WAO-instroom van vrouwen zouden kunnen verklaren. Ook hiervoor is nader onderzoek uitgezet
door SZW.
Arbobalans 2OOO 11
21 Lisv, 2000
22 Directie A&O ministerie SZW.
In de cijfers van het Lisv lijkt het
aantal nieuwe uitkeringen in de
WAO en WAZ ruim 10% lager
te liggen dan in 1998. Deze daling
is echter slechts schijn omdat in
de cijfers van 1998 onbedoeld
ongeveer 10.000 reeds lopende
uitkeringen als nieuwe instroom
zijn meegeteld.
23 In de berekening is het aantal in
1999 toegekende WAO en WAZ
uitkeringen gedeeld op de door
het CBS geregistreerde aantal
werkzame personen 1999
(inclusief werkenden met een
baan van minder dan 12 uur).
24 Jongerius & Sombroek, 2000
25 Van der Giezen, 2000
26 Van Veldhoven, 1999,
Van der Giezen, 2000
27 Gründeman & Nijboer, 1998
28 Van der Giezen & Cuelenaere
1998, Van der Giezen 2000