De Utrechtse munten ten tijde van bisschop David van Bourgondië

20 H. ENNO VAN GELDER
beide landsdelen afgedwongen concessies als de Landbrief van 1478. Ook op
muntgebied kwamen de steden in verzet. Utrecht was er al in 1478 toe overgegaan
na een onderbreking van vele jaren weer eigen klein geld te slaan op een
betere muntvoet dan de bisschop deed. In het Oversticht verbonden Deventer,
Kampen en Zwolle zich met Groningen, om aan de muntverzwakking paal en
perk te stellen 11
. Zij kwamen, in duidelijke oppositie tot de bisschop, overeen
eigen munten van betere kwaliteit dan de bisschoppelijke jagers te slaan: met
deze nieuwe stuivers, die te Deventer en Kampen zijn geslagen - Zwolle had nog
geen eigen munthuis - werd getracht de muntpariteit van vóór 1464 te herstellen.
Weliswaar bleef de omvang van deze nieuwe uitgifte zeer beperkt, zodat
met de nieuwe munten niet effectief een herstel bereikt kon worden, maar het
gevolg was althans wel dat de bisschoppelijke muntslag te Wijk-bij-Duurstede
werd gestaakt en hiervan geen verdere verzwakkende invloed uit kon gaan.
De bisschop was trouwens voorlopig in het geheel niet meer in staat een zelfstandige
politiek op muntgebied te voeren. Het reeds smeulende conflict met de
stad Utrecht sloeg in 1481 in een openlijke oorlog om, waarin David slechts
dankzij militaire bijstand van zijn neef Maximiliaan tenslotte de overhand kon
behalen. Zijn volledige afhankelijkheid gedurende de Utrechtse oorlog komt
ook in de muntslag tot uitdrukking. In de bisschoppelijke residentie Wijkwerd in
1482 de muntslag hervat door een waarnemend muntmeester: geslagen werden
zilveren munten die zowel in gewicht en gehalte als in uiterlijk nauwkeurig overeenkwamen
met de vuurijzers van de Bourgondische Nederlanden. De afhankelijkheid
van het machtige buurland vond zijn neerslag in serviele imitatie van de
munten.
In dezelfde jaren gaf ook de tegenpartij eigen geld uit, dat te Utrecht zelf geslagen
werd, overigens door de nu tot de tegenpartij behorende vroegere bisschoppelijke
muntmeester. Geslagen werden braspenningen op naam van het
formele hoofd van de opstandelingen, Engelbert van Kleef, die copieën zijn van
de Kleefse braspenningen van diens vader. De keuze van dit uitheemse type is
overigens niet zo verwonderlijk: de Kleefse braspenningen waren reeds vrij goed
bekend in de omloop en vertegenwoordigden bovendien dezelfde waarde als de
Utrechtse jagers, zodat zij gemakkelijk tezamen met deze laatste konden circuleren.
Ook een zeer klein aantal Davidsguldens op naam van jonker Engelbert
werd geslagen. Tegen het einde van de oorlog in 1483 kwam nog een kleine
emissie van stuivers met Sint Maarten, geslagen op naam van de stad Utrecht
zelf uit.
Na de capitulatie van de stad voor het Bourgondische leger kwam uiteraard
een einde aan de afzonderlijke muntslag op naam van ruwaard en stad binnen
Utrecht. De muntslag te Wijk in opdracht van de bisschop werd voortgezet als
11
H. Enno van Gelder, In Dona Numismática, Hamburg 1965, p. 281-300.