De Utrechtse munten ten tijde van bisschop David van Bourgondië

32 H. EN NO VAN GELDER
ties wordt in 1478 de Davidsgulden nog niet afzonderlijk getarifieerd, maar van
1483 af wordt hij wel apart genoemd en steeds 2 of 3 stuiver lager dan de Rijnse
_gulden gezet, en sedert dezelfde tijd wordt de Davidsgulden ook in rekeningen
meermalen uitdrukkelijk genoemd, omdat hij kennelijk niet meer met de gewone
goudgulden gelijk gesteld kon worden. De aanmunting in Wijk moet
overigens omstreeks 1483 wel gestaakt zijn.
Toen in 1492 de aanmunting van Davidsguldens, nu met een nieuwe beeldenaar
en opnieuw verlaagd gewicht, hervat werd, kon van gelijkstelling in koers
met de Rijnse gulden natuurlijk geen sprake meer zijn. Het was inmiddels een
aparte muntsoort geworden die een eigen koers had. Formeel werd dit in 1494
ook erkend, doordat naast de Davidsgulden van 16 karaat een Rijnse gulden
van dezelfde intrinsieke waarde als de echte Rijnse gulden (18 karaat) werd
voorgeschreven.
De stedelijke munten
De terminologie waarmee in de raadsbesluiten de stedelijke munten worden
aangeduid is bijzonder verwarrend. De naam doytkin {duitgen) die in het Utrechtse
rekenstelsel en in de bisschoppelijke instructies een muntje ter waarde van
1/4 wit of 1/48 stuiver aanduidt, wordt hier kennelijk in meer algemene betekenis
gebruikt om het grootste stuk van de serie stedelijk klein geld aan te duiden.
Ook de termen brabantse en hollandse zijn niet specifiek, maar betekenen niet
meer dan de helft, resp. het kwart van de grotere munt.
Het duidelijkst blijkt dit uit de gegevens van 1477 24
. In deze tekst wordt de
waarde van de grootste munt, aangeduid als doytkin, uitdrukkelijk gesteld op
1/5 philippus; omdat de philippus een waarde van 10 wit had, was dit dus een
dubbele wit of 1/6 stuiver. Het muntstuk kan gemakkehjkherkend worden in de
stukken met stadswapen in rozet en jaartal 1478 (no 43), die inderdaad het
vereiste gewicht hebben. De beeldenaar is duidelijk ontleend aan de blijkens
vondsten en valuaties ook in Utrecht goed bekende Kleefse muters van 1/6 stuiver.
In latere stedelijke valuaties wordt deze munt dan ook gewoonlijk aangeduid
als stedelijke muterkens of muterkens met de roos. De onderdelen die in
1477 tegelijk werden voorgeschreven, zijn vermoedelijk in werkelijkheid niet
2 5
uitgegeven, want in een stedelijke regeling over klein geld van 16 mei 148 9 is
naast „onser stat muterkens metter roes" alleen sprake van „onser stat witgens
voirtijts gemaict" en bijbehorende halve witten.
Deze witten en halve witten, die dus enige tijd vóór 1477 waren geslagen,
moeten de muntjes zijn die geslagen waren volgens het raadsbesluit van 19 febr.
1460 en waarvan de aanmaak krachtens een nader besluit van 10 maart 1469
2 4
2 5
Van der Chijs, Utrecht, p. 304.
Ongedrukt: Gemeente-archief Utrecht, Buurspraken (inv. no 15), f° 150.