De Utrechtse munten ten tijde van bisschop David van Bourgondië

14 H. ENNO VAN GELDER
afwijking op, doordat deze gulden niet meer gedefinieerd wordt als 20 stuiver,
maar als 10 vuurijzers en daardoor de waarde met die van de vuurijzers oploopt).
In kolom 2 is daarnaast geplaatst de feitelijke koers van de gouden Rijnse
gulden. Deze koersen zijn ontleend aan de gedrukte rekeningen van de Domfabriek
(de instantie die bouw en onderhoud van de Dom verzorgde), maar
kunnen als te Utrecht algemeen geldend beschouwd worden, omdat zij bevestigd
worden door gegevens in de - ongedrukte - rekeningen van de stedelijke
Cameraars; deze laatste geven ook een aanvulling voor de enkele jaren waarvoor
de Domrekeningen niet zijn bewaard.
Het blijkt dat de koers van de gouden gulden aanvankelijk langzaam, na
1474 steeds sneller oploopt om in 1489 meer dan het dubbele van die bij de aanvang
van de reeks te bereiken. In feite betekent dit dat de waarde van zilveren
stuivers in dezelfde mate aanvankelijk langzaam, vervolgens steeds sneller daalde.
In 1490 daalt de koers abrupt tot zelfs beneden het oorspronkelijke niveau:
dit is een gevolg van de revaluatie van het geld, die in Utrecht op 1 februari 1490
werd gepubliceerd. Onmiddellijk daarna treedt opnieuw een geleidelijke stijging
in.
Ter vergelijking is in kolom 3 de koers van dezelfde gouden gulden te Deventer
opgenomen 5
, zoals die blijkt uit de Cameraarsrekeningen van die stad. Ondanks
verschillen in terminologie, doordat tot 1475 in kromstaarten en pas daarna in
stuivers wordt geboekt, is de ontwikkeling dezelfde; in Deventer wordt in die
tussenliggende jaren de kromstaart gesteld op 5/9 stuiver, zodat na omrekening
in stuivers dezelfde koersen als in Utrecht te voorschijn komen. Tot 1487 zijn
dan de koersen geheel gelijk, behoudens kleine verschillen, veroorzaakt doordat
de boekjaren niet geheel samenvallen. Alleen had hier de revaluatie die in
Utrecht begin 1490 intrad, al in de zomer van 1488 plaats door invoering van
een eigen Overijsselse stuiver (aangeduid als Stichtse stuiver), die echter in 1493
weer verlaten werd.
Kolom 4 geeft ter aanvulling de koersen die voorkomen in de door de stad
Utrecht gepubliceerde officiële tarieven 6
. Deze vertonen weliswaar kleine afwijkingen
van de aan de rekeningen ontleende koersen, doordat publicatie op
zeer uiteenlopende tijdstippen binnen het boekjaar plaats had, maar komen
verder geheel daarmee overeen. Deze tarieven moeten trouwens meer als een
registratie ter voorlichting van het publiek van de in de praktijk ontstane koersen
beschouwd worden dan als een poging van de overheid het verloop van de
5
6
Ontleend aan de ongedrukte Cameraarsrekeningen van Deventer (Oud-archief van Deventer).
Gedrukt (weliswaar met een aantal onjuiste lezingen en foute interpretaties) door Van der
Chijs, Utrecht, p. 349-376.