De Utrechtse munten ten tijde van bisschop David van Bourgondië

24 H. ENNO VAN GELDER
Lodewijk blijkt nl. een der vooraanstaande figuren van de anti-bisschoppelijke
partij in de stad Utrecht geweest te zijn 16
. Hij was tijdens het beleg in de stad en
verzorgde als stedelijk muntmeester de muntslag in de laatste periode van het
beleg; na de onderwerping aan de bisschop komt hij voor op de lijst van ballingen
die de stad moesten verlaten. Blijkbaar heeft hij zich echter weer met de
bisschop verzoend, want hij hervatte zijn functie al op 1 november 1483. Eind
1487 verdwijnt hij van het toneel en werd hij opnieuw opgevolgd door Gerrit
Claesz., die ook ditmaal niet als muntmeester, maar als bewaarder van de munt
wordt aangeduid. Wat de reden van dit interim was, blijkt niet.
In 1490 trad als muntmeester op Daniël van der Heyde, doch slechts voor
korte tijd, hoewel hij later, onder bisschop Frederik van Baden, nogmaals de
munt beheerd heeft. Reeds in 1492 trad de laatste muntmeester van bisschop
David, Johan van Papenvelt, in functie.
Minder aaneensluitend zijn de gegevens betreffende de stempelsnijders 17
.
Bekend is een aanstelling in deze functie van Arend Kerstenzoon in 1472,
zonder dat blijkt of hij reeds eerder als zodanig werkzaam geweest was. In
1474 werd hij opgevolgd door Hendrik de Vries, die later naar Cleve vertrok,
waar hij eind 1500 als stempelsnijder overleed 18
. Of hij voor bisschop David gewerkt
heeft tot 1492, toen een nieuwe graveur Rutger de Maelre werd benoemd,
blijft onzeker.
Ook over de plaats van vestiging van de munt zijn de gegevens wat onvolledig.
Pas in 1474 wordt voor het eerst in een aanstelling uitdrukkelijk gezegd dat
de muntmeester zijn werkzaamheden te Wijk-bij-Duurstede zal gaan uitoefenen.
Ook in de volgende jaren komt deze vermelding regelmatig voor. Pas
Johan van Papenvelt krijgt, na in 1492 en 1494 opdrachten als muntmeester te
Wijk te hebben gekregen, daarnaast in 1494 en 1495 afzonderlijke commissies
voor een tweede munthuis te Hasselt in het Oversticht.
Het is waarschijnlijk dat bij het begin van bisschop Davids regering de munt
gevestigd was te Rhenen. Daar was de Nederstichtse munt van Davids voorganger,
bisschop Rudolf, geweest en David resideerde in deze jaren gewoonlijk
op het slot Ter Horst bij Rhenen. In 1459 verkreeg hij door erfenis het kasteel
Wijk-bij-Duurstede, dat hij zeer uitbreidde en verfraaide. Het ligt voor de hand
aan te nemen dat ook de munt betrekkelijk spoedig van Rhenen naar Wijk is
meegegaan, maar het jaar van de verplaatsing is niet bekend. Te Utrecht zelf is
voor rekening van de bisschop, die zoals de meeste geestelijke vorsten in die tijd
zelden in zijn hoofdstad resideerde, nooit gemunt.
16
17
1 8
Uit deze stukken blijkt tevens onmiskenbaar dat het bisschoppelijk bestuur
Tenhaeff (zie noot 2), p. 146 noot 5.
D. Th. Enklaar in Jaarboekje van Oud-Utrecht 1926, p. 76-83 (met onjuiste conclusies).
A. Noss, Die Münzen von Cleve, München 1931, p. 157.