De Utrechtse munten ten tijde van bisschop David van Bourgondië

UTRECHTSE MUNTEN DAVID VAN BOURGONDIË 27
borstbeeld verbindt deze met de gelijktijdige guldens, het over beide zijden
doorlopende omschrift met de andere munten van 1469.
Met volledige zekerheid kunnen wederom aangewezen worden de munten
geslagen volgens de instructie van 1474, gewijzigd in 1475, 1477 en 1478. Als
gouden munt fungeert nog steeds de Davidsgulden geslagen sedert 1464.
De zilveren munten zijn blijkens gewicht en gehalte geheel nieuw. De grootste
hiervan wordt in de tekst aangeduid met de weinig specifieke naam van bisschopsgroot,
wat wel begrepen moet worden als „munt van de bisschop" in het
algemeen. Ongetwijfeld zijn hier bedoeld de zware zilverstukken met dubbel
omschrift, die bestaan met jaartallen 1474-1479 (no 11). De beeldenaar van
deze zilverstukken gaat globaal terug op de al sedert 1437 in zeer groot aantal
geslagen jagers van de stad Groningen. Zij worden dan ook in tarieven, zowel te
Utrecht als elders, zonder uitzondering aangeduid als Utrechtse jagers of Davidsjagers.
De tussentijds voorgeschreven wijziging van het gewicht komt bij de
bewaarde exemplaren duidelijk tot uiting: de exemplaren van 1474 en 1476 zijn
belangrijk lichter - maar van beter zilver - dan die van 1477-1479. Ook de wijzigingen
van het gehalte worden voor de jagers van bisschop David in wisselaarsinstructies
uit het begin van de 16e eeuw uitdrukkelijk conform de voorschriften
gesignaleerd.
Naast de jagers, uitgegeven voor 20 wit of 1 2/3 stuiver, werden ook halve en
kwart jagers ingevoerd, waarvoor overeenkomstige veranderingen van gewicht
en gehalte gelden (in de laatste instructie wordt dat alleen voor de jagers vermeld;
analoge correctie moet ook voor de onderdelen worden verondersteld,
tenzij de vervaardiging van die onderdelen in 1478 gestaakt is). Kleinere munten
van hetzelfde type als de jagers zijn echter niet bekend. De bedoelde onderdelen
kunnen echter worden herkend in de ongedateerde munten met borstbeeld
van Sint Maarten die in twee groottes voorkomen (nos 12 en 13). Hoewel
de beeldenaar geen enkele gelijkenis met die van de jager vertoont, is de samenhang
onmiskenbaar. De valuaties noemen de onderdelen soms halve jager,
maar even vaak wordt een geheel andere naam, philippus, gebruikt, wat erop
wijst dat er een uiterlijk verschil tussen de jagers en de kleinere stukken bestond.
Verder komen de jagers met jaartal en de munten met Sint Maarten
geregeld tezamen voor in vrijwel alle vondsten die na 1480 gedateerd kunnen
worden - het eerst in de vondst Venray. Bewijzend is echter vooral dat de munten
met Sint Maarten uiteenvallen in twee duidelijk onderscheiden groepen: er
zijn lichtere exemplaren zonder teken boven het wapenschild en zwaardere met
een ster boven het wapenschild, die bovendien gewoonlijk een andere interpunctie
hebben. Deze gewichten komen goed overeen met die van de voorschriften
van resp. 1474-1475 en 1477, op dezelfde wijze als bij de jagers. Er
kan dan ook geen twijfel zijn dat deze philipussen de gezochte onderdelen van