De Utrechtse munten ten tijde van bisschop David van Bourgondië

28 H. ENNO VAN GELDER
de jager zijn; een verklaring voor het opvallende onderscheid in beeldenaar
binnen één reeks komt verderop ter sprake.
De emissie van 1482 levert geen enkel probleem op. Gewichten en gehaltes
in de instructie zijn geheel gelijk aan die van gelijktijdige munten van de Bourgondische
Nederlanden. Inderdaad komen Utrechtse dubbele en enkele vuurijzers
voor met jaartal 1482 (nos 14 en 15), die slaafse copieën van de Bourgondische
zijn. Ook het voorgeschreven halve vuurijzer is bekend, al draagt dit stuk
geen jaartal (no 16): overeenkomst in omschriften en muntteken laten hieraan
nauwelijks twijfel.
Even gemakkelijk is de in de instructie van 1485 voorgeschreven munt van f
stuiver terug te vinden: de munt (no 17), na lange onderbreking weer eens voorzien
van het grote samengestelde wapen, die het duidelijke jaartal 1485 draagt
(al is de 15e eeuwse 5 in oudere werken dikwijls ten onrechte als een 7 gelezen).
De munten bedoeld in de instructie van 1487 daarentegen vereisen weer een
nadere uiteenzetting. De nieuwe munten die voor 2, 1 en \ stuiver in omloop
gebracht werden, komen in intrinsieke waarde ongeveer overeen met de onmiddellijk
voorafgaande Bourgondische reeks, de Mechelaars van 1485 (de
uitgifte van de griffioenen van 1487 begint pas een maand na de datum van de
Utrechtse instructie). Het ligt dus voor de hand te zoeken naar een type dat
evenals de Mechelaars een herhaling toont van de typen uit de tijd van Philips
de Goede. Nu zijn inderdaad een dubbele en een enkele stuiver van dat type,
zonder jaartal, bekend die aan de gewichten van de instructie beantwoorden
(nos 18 en 19). Zeer waarschijnlijk hoort hier ook bij een halve stuiver, die weliswaar
als hoofdmotief niet een wapen, maar de uitkomende leeuw van de halve
vuurijzers draagt, maar anderzijds met de beide grotere stukken duidelijk verbonden
is door het opvallende wapentje van het Sticht op de keerzijde (no 20).
Al deze stukken hebben dezelfde omschriften en hetzelfde muntteken als die
van de emissie 1482.
Bijzonder moeilijk te traceren zijn de munten bedoeld in de beide instructies
van 1488. In het begin van het jaar wordt opdracht gegeven tot het slaan van
kleine muntjes van 3 en 1 duitken (f en \ wit). Bekend is één bij elkaar horend
stel van kleine muntjes, die een tondeldoos als hoofdmotief vertonen (nos 21 en
22): mogelijk horen deze tot deze uitgifte, omdat geen andere instructie een
dergelijke groep noemt. Enig positief argument om deze stukken op 1488 te dateren
is echter niet aan te voeren; het gewicht van de weinige bekende exemplaren
zegt niet veel, omdat bij kleine munten de speling bijzonder groot pleegt te
zijn. Indien het grootste hiervan inderdaad aanvankelijk voor f wit is uitgegeven,
moet de waarde vrij spoedig op 1 wit gebracht zijn, aangezien in stedelijke
tarieven van de onmiddellijk volgende jaren sprake is van bisschoppelijke witjes
en duitkens en over muntjes van f wit niet gerept wordt.