hoofdstuk - ImageEvent

Bijna 25 verhuisden naar Frankfurt am Main, enkele trokken naar Scandinavië, Londen, Frankrijk - waar
Cornelis Rogiers II zelfs goudsmid van de Franse koningin werd - en naar Italië. Nicolaas Rogiers, broer
van de genoemde Cornelis, werd daar goudsmid van de hertog vaan Milaan.
De Brusselse edelsmid Jan Vermeyen, opgeleid in Antwerpen, bereikte de hoogst denkbare positie: hij
werd in 1597 benoemd tot 'Kammergoldschmied' van keizer Rudolf II in Praag. In die functie maakte hij
in 1602 de indrukwekkende kroon van de keizer. Ook de Utrechtse zilversmid Paulus van Vianen werkte
tot aan zijn dood in 1613 aan het Praagse hof. Hij werd beschouwd als de grootste zilversmid van zijn tijd
vanwege zijn virtuoze drijfwerk in zilver. In Florence bereikte de Delftse edelsmid Bylevelt (Biliverti)
eenzelfde status als hofkunstenaar. Hij trad in dienst van Medici-familie. Zijn bewaardgebleven kasboek
uit de jaren 1573-1587 laat zien dat deze succesvolle kunstenaar een steunpunt voor aankomende
kunstenaars uit de Nederlanden was. In 1580 noteerde hij er de namen van twee andere fiamminghi die in
dezelfde tijd bij Giambologna werkten: de beeldhouwers Hubert Gerhard en Pierre de Francqueville. Het
is een kleine aanwijzing van het bestaan van een complex, internationaal netwerk tussen kunstenaars uit de
Nederlanden.
Opkomst van Amsterdam en de noordelijke steden
In Amsterdam en de andere noordelijke steden verbeterde omstreeks 1600 het klimaat voor kunst
aanzienlijk. Naarmate de oorlog met Spanje Holland minder bedreigde en dankzij de instroom van veel
talent uit Vlaanderen - op zoek naar een meer tolerant religieus klimaat en een betere economische situatie
- ontstond een gunstige bedding voor de kunsten. Artistieke banden met buitenlandse kunstcentra, het
Praagse hof van keizer Rudolf II in het bijzonder, waren van invloed op de stijl, thematiek en techniek van
de Nederlandse kunst. Ofschoon beeldhouwkunst een betrekkelijk marginale rol speelde na de
Reformatie, laat het zelfbewustzijn van de jonge Republiek zich juist in een aantal beeldhouwwerken uit
deze jaren goed aflezen. De belangrijkste beeldhouwer in de Republiek was de Amsterdammer Hendrick
de Keyser. Deze veelzijdige kunstenaar was verantwoordelijk voor een aantal belangrijke artistieke
vernieuwingen. Zo introduceerde hij Italiaans marmer uit Carrara (als vervanger van het traditionele
albast) in Nederland en was hij de eerste die er monumentale beaelden in brons maakte.
Zijn portretbuste van de Amsterdamse wijnkoopman Vincent Coster uit 1608 is het vroegstbekende
beeldhouwwerk in Carrara marmer in de Republiek.(afb. 29) De Keyser portretteerde Coster als een
Romein met toga. Dat een welgestelde burger zich op deze wijze liet vereeuwigen getuigt van een groot
zelfbewustzijn en een groeiend aanzien onder de Hollandse bourgeoisie. Portretbustes waren immers
traditioneel voorbehouden aan vorsten en adel. Het beeld combineert realisme in de uitbeelding van het
iets zijwaarts gerichte gezicht met klassieke allure in de kleding en in de keuze van het materiaal. Zijn
oplossing voor de overgang van borst naar voetstuk is typisch voor het Noordelijk manirisme: een grillig
gevormd fantasiemasker ondersteunt de buste.
Vanaf 1614 werkte De Keyser aan twee beeldhouwwerken die tot de meest oorspronkelijke in Europa
zouden gaan behoren. In opdracht van de stad Rotterdam maakte hij een monumentaal, bronzen
standbeeld van Erasmus.(afb. 30) Het is een van de eerste publieke standbeelden voor een geleerde in
Europa. De Keyser portretteerde de beroemde humanist bovendien in een, voor een standbeeld zeer
ongebruikelijke pose: lopend en lezend in een boek. De wijze van modelleren - in grote, globale vormen -
draagt sterk bij tot het tijdloze en traditieloze karakter vaan dit monument.
De Keysers werk aan het Erasmus-standbeeld viel samen met de meest prestigieuze beeldhouwopdracht
die in de Republiek werd verleend in de eerste helft van de 17de eeuw: het praalgraf voor 'pater patriae'
12
Genootschap gesticht in 2002 voor studie en behoud pvan beeldhouwkunst uit de Lage Landen
www.lowcountriessculpture.org • info@lowcountriessculpture.org