hoofdstuk - ImageEvent

maakte. Vaak werd het kleurloze glas verlevendigd met ingeblazen stukjes gekleurd glas of met een
gecraqueleerde huid van tin.(afb. 125)
De productie van de vooruitstrevende glasfabriek in Leerdam illustreert ook de overgang van de sierlijke
en vaak zo ambachtelijke nieuwe stijl naar een zakelijker en industriëlere benadering die in de loop van de
20er jaren manifester werd onder invloed van het ideeëngoed van het Bauhaus en De Stijl-beweging.
Door de toepassing van het industrieel vervaardigde persglas voor serviezen werd een nieuwe weg
ingeslagen, bedoeld om verantwoord vormgegeven glas voor een breed publiek beschikbaar te maken.
Prominente architecten als H.P. Berlage en K.P.C. de Bazel werden ingeschakeld als ontwerpers. Het
felgele ontbijtservies van Berlage en Piet Zwart uit 1924 markeert deze richting bij uitstek.(afb. 126) Het
kan worden beschouwd als een definitief afscheid van de Art Noauveau-beweging.
***
In de Late Middeleeuwen werd in de Nederlanden de basis gelegd voor een rijk en cultureel leven dat
vrijwel zonder onderbreking gedurende vierhonderd jaar kon bloeien. Zelfs de politieke en religieuze
breuk tussen Noord en Zuid, ten gevolge van de Tachtigjarige Oorlog, kon niet verhoeden dat er een
levendige uitwisseling van kunst en kunstenaars tussen de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden
plaatsvond. Vooral beeldhouwers opgeleid in de 'kweekvijvers' van het Zuiden vonden gedurende de
17de, 18de en 19de eeuw emplooi in de Republiek, maar in de 16de en eerste helft van de 17de eeuw
trokken ook andere groepen kunstenaars naar het Noorden. Deze instroom van talent was een belangrijke
impuls voor het culturele klimaat in de Republiek. Tegelijkertijd waren de religieuze verschillen en de
verschillen in patronaat een belangrijke voor duidelijke stijlverschillen tussen Zuid en Noord: het
katholieke Vlaanderen prefereerde een meer barok idioom en maakte veelvuldig gebruik van allegorieën,
terwijl de kunstenaars in de Republiek aan een ingetogener, meer classicistisch georinteerde stijl voorkeur
gaven.
Een deel van de verklaring voor het succes van de langdurige culturele hoogconjunctuur in de
Nederlanden is wellicht gelegen in het vermogen om steeds open te staan voor buitenlandse invloeden. In
de 16de eeuw domineerden Italiaanse invloeden, zowel qua stijl - de Renaissance - als techniek. Voor dat
laatste zijn vooral de glas- en ceramieknijverheid illustratief. In de 17de eeuw werden Aziatische - Chinese
en Japanse - invloeden in de ceramiek en het interieur geabsorbeerd als een voorloper van de Chinoiseriemode
die vooral na 1700 in Europa opkwam. Sterke Franse invloed ('regularité') op de totale vormgeving
van het interieur manifesteerde zich in de late 17de en gedurende de 18de eeuw. Steeds slaagden
kunstenaars erin om deze invloeden tot hun eigen voordeel uiat te buiten.
Weliswaar nam na de 18de eeuw de culturele bloei geleidelijk af, mede door het uitblijven van voldoende
impulsen van opdrachtgevers, maar de aanwezigheid van grote talenten en de culturele openheid leidden
desondanks tot bijzondere initiatieven. Een zeer vroege belangstelling voor het neoclassicisme, gevoed
door de ideeën van de filosoof Hemsterhuis, of zeer oorspronkelijke en individuele uitingen van de Art
Nouveau, zoals de ontwerpen van Colenbrander, zijn daarvan goeade voorbeelden.
Opvallend in vergelijking met de cultuur van de omringende landen is het burgerlijke en huiselijke
karakter van de kunstnijverheid en beeldhouwkunst in de Nederlanden. Megalomanie is er ver te zoeken;
de bescheiden maat van de woonhuizen van de gegoede burgerij en zelfs die van de stadhouderlijke
paleizen dwong tot een intimiteit en kleinschaligheid op alle vlakken. De grootste prestaties van de
kunstenaars in de Nederlanden waren derhalve niet gelegen in de maat der dingen, maar in de ingetogen,
soms zelfs spartaanse verfijning en in de hoge technische kwaliteiten. Dát zijn constanten in de vier
32
Genootschap gesticht in 2002 voor studie en behoud pvan beeldhouwkunst uit de Lage Landen
www.lowcountriessculpture.org • info@lowcountriessculpture.org