hoofdstuk - ImageEvent

moeiteloos in het marmer uitgebeeld. Het klassieke thema van een bacchanaal wordt hier op een bevallige
en aandoenlijke manier vertolkt door lieftallige kindertfiaguurtjes.
In de tweede helft van de 19de eeuw neemt een krachtiger, expressieve stijl de plaats van deze burgerlijke
romantische werken in. Brons werd in deze jaren het favoriete medium van de beeldhouwers in België. Jef
Lambeaux kan als de meest uitgesproken vertegenwoordiger van deze richting worden gezien. Sterke
expressieve emoties en gebaren bepalen zijn composities, die door het vrije modellé nog worden versterkt.
'La Folle Chanson' van 1884 typeert dit bijzonder, in het contrast tussen de bacchante en de dikke, zatte
faun met zijn brede dronkemanslach.(afb. 103)
Historisme
In de internationale historiserende stijlbewegingen die de 19de eeuw domineerden speelden Nederland
en België maar een bescheiden rol. Op twee terreinen werden enkele oorspronkelijke prestaties geleverd,
meubelkunst en edelsmeedwerk. Veel van het vroegste werk, in neogotische trant werd gemaakt voor
kerkelijke doeleinden. De grote voortrekker was hier de architect Pierre Cuypers (1827-1921) die naast een
veelheid van Roomskatholieke kerken ook bijdrages leverde aan een renaissance van middeleeuwse stijlen
in profane context. Zijn voorbeelden lagen buiten de landsgrenzen, vooral de Franse architect en
theoreticus Eugène Viollet-le-Duc (1814-1879) en de Engelse Augustus Welby Northmore Pugin (1812-
1852) waren voor zijn vorming van belang. Frans-Gotisch en modern Engels van inspiratie is de
beschilderde muziekkast die hij voor zijn eigen huis maakte in 1858-1859.(afb. 104) Het ontwerp is deels
gebaseerd op een gotische kast uit Noyon en andere middeleeuwse meubels, die Viollet-le-Duc had
gepubliceerd in zijn 'Dictionnaire raisonné du mobilier français' in 1858. Het beschilderen van (profane)
meubels in middeleeuwse stijl was in Engeland op hetzelfde moment zeer en vogue. William Burges
(1827-1881) maakte in het jaar waarin Cuypers zijn muziekkast ontwierp zijn eerste beschilderde,
wereldlijke meubel. Cuypers was geassocieerd met de ondernemer Stoltzenberg; samen gaven ze leiding
aan een groot atelier in Roermond waar voornamelijk kerkelijke kunst werd gemaakt voor de vele nieuwe
roomskatholieke kerken die vanaf het midden van de 19de eeuw waerden opgericht.
Neogotiek kwam in profane omgeving al ruim tien jaar eerder voor. Grote pleitbezorger was koning
Willem II, die zijn voorliefde ervoor tijdens zijn studie in Oxford had opgedaan. Hij ontwierp zelf de
Gotische Zaal bij het voormalige paleis Kneuterdijk in Den Haag (1840-1842) als een navolging van de
'Hall' van Christ Church College in Oxford. De koning bezat ook de ambitieuze zilverkast die de amper
vijfentwintig jaar oude meubelmaker Jan Adolf Hillebrand in 1844 maakte.(afb. 105) Willem II kocht het
meubel, dat een demonstratie van virtuositeit is, op de Friese nijverheidstentoonstelling van hetzelfde jaar
in Leeuwarden.
De Rotterdamse meubelmaker Johan Diedrich Schmidt en zijn broer, de beeldhouwer Cord Heinrich
Schmidt, waren omstreeks 1865 de makers van een groot ameublement in neo-rococo stijl. De vitrine-kast
uit dit ensemble is een 19de-eeuwse aanpassing van een 18de-eeuws Duits ontwerp voor een
secretaire.(afb. 106) Typerend is het visitekaartje van Cord Heinrich Schmidt. Zijn naam wordt omgeven
door ornamenten in vier verschillende stijlen, aangeduid als Gothiek, Renaissance, Grieksch en Rocaille.
Het kaartje toont in kort bestek wat de beeldhouwer kon leveren. Als kind van zijn eklektisch ingestelde
tijd stapte hij met gemak over van acanthusranken naar rocaialles of spitsbogen.
De belangrijkste Nederlandse zilverproducent was omstreeks 1850 Johannes Mattheus van Kempen uit
Utrecht (en later Voorschoten), die als een van de eersten zilver en goud op meer industriële wijze begon
te vervaardigen. Hij paste bijvoorbeeld stoommachines toe bij het forceren van het zilver, terwijl een deel
28
Genootschap gesticht in 2002 voor studie en behoud pvan beeldhouwkunst uit de Lage Landen
www.lowcountriessculpture.org • info@lowcountriessculpture.org