hoofdstuk - ImageEvent

een heldere structuur heeft. In de open nissen van de toren zijn steeds gebeeldhouwde scenes uit het
Oude en Nieuwe Testament opgenomen, die deels verwijzen naar de functie van het monument als
tabernakel. Karakteristiek is het toepassen van karyatiden ina de architectuur.
Karyatiden vormen ook het hoofdmotief in het grafmonument voor de Deense koning Frederik I in de
dom van Schleswig dat Floris omstreeks 1553 voltooide. In dat jaar stond het althans compleet in zijn
atelier in afwachting van het transport naar Denemarken. De zes albasten karyatiden - personificaties van
de deugden van de koning - dragen de tombe met het in staatsieharnas opgebaarde lichaam van Frederik
op een antikiserend praalbed. Het succes van dit monument leidde tot belangrijke vervolgopdrachten van
het Deense en Pruisische hof. Voor het hertogelijke hof in Königsberg (Kaliningrad) leverde hij het
praalgraf voor Albrecht van Brandenburg, zwager van de Deense koning, bestemd voor de plaatselijke
dom (1568-1570).
Belangrijker was echter zijn grote grafmonument voor koning Christiaan III, het enige baldakijngraf in
zijn oeuvre, opgericht in de kerk van Roskilde omstreeks 1575.(afb. 16) Het werd gebaseerd op een Frans
voorbeeld: het mausoleum voor koning Henri II en Catharina de'Medici in St.Denis. Uitzonderlijkerwijs is
ook het getekende ontwerp van dit monument bewaardgebleven; het is gedateerd 15 februari 1573.(afb.
17) In grote lijnen is het ontwerp ook uitgevoerd. Het grafmonument bestaat uit een baldakijn waaronder
de overleden vorst ('gisant') ligt op een stromatras, terwijl hij in geknielde houding eeuwig biddend
('priant') bovenop het monument is weergegeven. Floris volgde hierin het Franse voorbeeld. De
hoekfiguren die in St.Denis bronzen deugdpersonificaties zijn, werden door hem getransformeerd in
albasten wachters en schilddragers. Ten opzichte van het ontwerp veroorloofde Floris zich ook enkele
wijzigingen: de richting van de geknielde Deense koning werd gedraaid, kleine treurende putti werden op
het dak van het baldakijn toegevoegd en de stromatras omgekeerd. In de decoratie zijn karakteristieke
Floris-motieven te vinden zoals de vrouwenfiguren (personificaties van Victoria) tussen de bogen en het
rijk gebeeldhouwde fries met acanthusranken, hermen, bandwerk-acartouches en fruit-guirlandes.
Deze elementen zijn bijvoorbeeld ook aanwezig in het oxaal voor de kathedraal van Tournai, dat hij
omstreeks 1570 maakte. Ook hier werkte Floris een heldere architectonische structuur uit in drie kleuren
steen: zwart marmer voor de contourlijnen, wit albast en stucwerk voor de decoratieve velden en
roodgeaderd marmer voor de zuilen en de nissen. Meer dan in zijn vroege werk, zoals in Zoutleeuw, is het
decoratieve ondergeschikt gemaakt aan de structuur van het geheel. Architectuur en ornamentiek zijn in
harmonie en ademen een sterke Italiaanse, classicistischea geest.
Floris moet een groot atelier hebben gehad met een goed georganiseerde arbeidsverdeling om deze grote
en uiteenlopende opdrachten te kunnen volvoeren. Het model van de ver doorgevoerde werkverdeling,
die in de Antwerpse retabel-productie gebruikelijk was, zou door Floris kunnen zijn overgenomen. Over
de atelier-organisatie en over zijn medewerkers is echter zeer weinig bekend. De invloed van Floris'
renaissance stijl is bespeurbaar in allerlei vormen van beeldhouwkunst en kunstnijverheid. Goed zichtbaar
is dat in het werk van de 'cleynstekers', de gespecialiseerde Mechelse albastwerkers, die zich toelegden op
de productie van huisaltaren.(afb. 18). Het huisaltaar met het Laatste Avondmaal, gevat in een
rijkgesneden houten lijst, heeft dezelfde heldere opbouw als de grote werken van Mone en Floris. De
decoratie is echter minder Italiaans geïnspireerd. Kandelabermotieven en grotesken hebben plaats
gemaakt voor band- en rolwerk met mythische wezens als griffioenen en faunen, ontleend aan de
gegraveerde ontwerpen van Floris.
8
Genootschap gesticht in 2002 voor studie en behoud pvan beeldhouwkunst uit de Lage Landen
www.lowcountriessculpture.org • info@lowcountriessculpture.org