hoofdstuk - ImageEvent

monumentale, vorstelijke uitstraling geeft. Oorspronkelijk stond het werk opgesteld in de tuin van het
Mauritshuis, het Haagse stadspaleis van de graaf (en nu museum), waar het werd geflankeerd door
deugdpersonificaties. Het werd al na enkele jaren overgebracht naar de grafkelder van Maurits in het
Duitse Siegen.
'Kleinplastik'
Vooral vanaf 1650 nam in Holland de belangstelling voor beeldhouwkunst op klein formaat toe,
bestemd voor de kunstverzamelingen van welgestelde burgers. Naast Italiaanse bronzen statuettes,
verzamelden zij ook werken in terracotta, hout en ivoor van inheemse beeldhouwers. De weg hiervoor
was al door Hendrick de Keyser vrijgemaakt, die een aantal kleine bronzen maakte in de eerste jaren van
de eeuw.
Sommige beeldhouwers legden zich speciaal toe op de vervaardiging van zulke 'Kleinplastik', voor
anderen zoals Rombout Verhulst was het maken van kabinetsculptuur geen hoofdzaak. Aan hem kan een
indrukwekkend reliëfportret in ivoor worden toegeschreven, dat een jongeman weergeeft die een
raadselachtig gebaar maakt. De elleboog van de man komt sterk uit het vlak naar voren, wat het portret
een ongewone expressiviteit verleent.(afb. 63).
In Amsterdam was de beeldsnijder Albert Jansz Vinckenbrinck gespecialiseerd in het maken van kleine,
genre-achtige taferelen in buxushout. Dat hij zich incidenteel ook aan grotere werken waagde bewijst zijn
preekstoel voor de Nieuwe Kerk in Amsterdam uit 1647-1649.(afb. 64) In de overdaad aan gedetailleerde
reliëfs en ornamentiek op dit imposante kerkmeubel verraadt Vinckenbrinck echter zijn wortels in de
kleinsculptuur.
De vrij onbekende Utrechtse beeldsnijder Ambrosius van Swol sneed in de stijl van Vinckenbrinck een
genretafereel van een rattenvanger met zijn knechtje.(afb. 65) De keuze voor zo'n alledaags onderwerp,
uitgevoerd in een virtuoze techniek, is kenmerkend voor de Nedaerlandse 17de-eeuwse 'Kleinplastik'.
De belangrijkste specialist in ivoorsnijkunst in Nederland was de Vlaming Frans van Bossuit (1635-
1692), die een geruime tijd in Italië verbleef alvorens zich in Amsterdam te vestigen. Hier vond hij een
aantal kunstverzamelaars die zijn internationale stijl zeer waardeerden. In het kunstkabinet van de
koopmansvrouw Petronella Oortmans-De la Court was Bossuits werk ruim vertegenwoordigd. Zijn
monumentale Mars vormde de blikvanger in dit kabinet, maar ook het miniatuurreliëf met Venus en
Adonis stamt uit haar collectie.(afb. 66, 67) Verschillende van Bossuits composities werden naderhand
door de Leidse kunstschilder Willem van Mieris verwerkt in zijn schilderijen. Bovendien werden Bossuits
werken gegraveerd en uitgegeven onder de titel Beeld-snyders Kunstkabinet door Mattijs Pool in 1727. Dit
boek met een inleiding in het Nederlands, Frans en Engels is een van de vroegste voorbeelden van een
monografisch kunstboek bestemd voor een internationale markat.
In Leiden werkte de Vlaming Pieter Xaverij (ca. 1647-ca. 1674) voor eenzelfde lokale markt van
kunstverzamelaars. Hij maakte voornamelijk kleine beeldjes in terracotta, een genre dat verder in
Nederland nauwelijks voorkwam. Net als Vinckenbrinck en Van Swol hebben veel van Xaverij's
onderwerpen een sterke anekdotische kwaliteit, zoals in het geval van de 'Gewonde Duellist' uit 1671.(afb.
68) Zijn Vlaamse wortels komen volledig tot uiting in de groep van een bacchanaal, een onderwerp dat
Xaverij uit het milieu van Rubens kende.(afb. 69) Oorspronkelijk hoorden ook twee losse figuren bij deze
barokke groep, zodat als het ware een kleine optocht van lossea beelden ontstond.
20
Genootschap gesticht in 2002 voor studie en behoud pvan beeldhouwkunst uit de Lage Landen
www.lowcountriessculpture.org • info@lowcountriessculpture.org