Download - Cultuurnetwerk.nl

tuiging. Wat rond 1850 was begonnen met een strijd om scholen van eigen signatuur,
groeide naderhand uit tot een wedloop om ook tal van nieuwe takken van belangbehartiging
en dienstverlening onder eigen vlag op te zetten. Op die manier raakten ziekenfondsen
en ziekenhuisverpleging, naast kranten, tijdschriften bibliotheken, omroepen,
en allerhande verenigingen op het gebied van de vrijetijdsbesteding opgesplitst naar
levensbeschouwing of politieke richting.
SAAMHORIGHEIDSGEVOEL
In Brabant met zijn overwegend katholieke bevolking en actieve geestelijkheid werd de
katholieke zuil oppermachtig. Anders dan in het noordwestelijke deel van de provincie
en in de rest van Nederland kregen tegenstrevers van protestants-christelijke, socialistische
of algemeen neutrale richting er nauwelijks een voet aan de grond. Toch was er
ook die kenmerkende strijdlust van een beweging die groter en sterker wilde worden,
compleet met een vijandbeeld dat het eenvoudiger maakt om eendrachtige steun uit
de achterban te mobiliseren (Van der Plas 1992). Voor het zuiden speelde het beeld van
het achtergestelde katholieke Brabant een belangrijke rol. Maar het ging niet alleen om
leuzen. Als men zich bij die vele aspecten van het leven omringd en beschermd weet
door een vertrouwde club van gelijkgezinden, versterkt dit de gevoelens van saamhorigheid
en geborgenheid al evenzeer. Om te kunnen delen in die positieve affectie,
diende men zich loyaal te schikken naar de vele voorschriften en gedragsregels van de
katholieke leer. Er stelselmatig van afwijken had een hoge prijs en wie erin volhardde
werd het leven als uitgestotene zuur gemaakt. Toch moet velen die sociale druk tot
aanpassing niet te zwaar zijn gevallen. Het klimaat lijkt er ontspannener te zijn geweest
dan onder de ook door een zuil afgeschermde protestanten, socialisten en ook katholieken
van boven de rivieren. Een blijmoedige, bourgondische mentaliteit daar in het
zuiden zal er niet vreemd aan zijn geweest. Leven met een harmonieus wereldbeeld, dus
zonder tegengeluiden en afwijkende gedragspatronen in de directe nabijheid, draagt
volgens de Amerikaanse politicoloog Putnam ook bij aan een ontspannen klimaat
(Putnam 2007).
GUNSTIG KLIMAAT
Het openbare leven was op die manier compleet doortrokken van een katholiek-
Brabantse cultuur. Voor de diverse amateurverenigingen was dit een bijzonder gunstig
klimaat. Dankzij de vele manifestaties en feesten kregen zij volop gelegenheid hun
kunsten aan een breed publiek te tonen (Van der Plas 1992). Tot in de kleinste dorpen
kende Noord-Brabant destijds naast de wereldlijke feesten, sacramentsprocessies,
Cultuur + Educatie 20 2007 35