Preventieve interventies gericht op psychische en ... - NIGZ

gevoelens te sturen. Deze interventie is vooral gericht op
inzicht.
Andere interventies zijn minder cognitief georiënteerd,
maar besteden wel allemaal aandacht aan de uitleg van
de aard en oorzaak van psychosomatische klachten. Het
concept balans tussen draagkracht en draaglast wordt
algemeen gebruikt. ‘‘Bruggen Bouwen’’ en "Lichte dagen,
donkere dagen" besteden hier expliciet aandacht aan.
Bij interventies die 'bewegen' als insteek hebben, gaat
inzicht vooral om de bewustwording van wat bewegen
doet voor je lijf en je stemming. "Bewegen helpt om je
pijnklachten hanteerbaar te maken", zoals een vertegenwoordiger
hierover zei. Ook bij deze programma's is er
altijd op z'n minst een kwartier aandacht voor de relatie
tussen lijf, klachten en de leefsituatie.
Tips:
• Betrek inzichten uit de godsdienst bij de cursus.
Onderzoek welke teksten, uit bijvoorbeeld de Koran,
de voorlichtingsboodschap ondersteunen.
• Speel in op gedeelde waarden als: 'wees een goede
moeder'. Veel vrouwen zijn opgevoed om hun eigen
behoeften ondergeschikt te maken aan hun zorgtaak.
Een belangrijk inzicht is dan: "Als je je zelf niet goed
voelt, kun je ook niet voor een ander zorgen. Dat is net
als bij noodsituaties in een vliegtuig: je moet als ouder
eerst zèlf je zuurstofmasker opdoen, om daarna je
kinderen te kunnen helpen."
Moet de doelstelling ‘inzicht in aard en oorzaak van de
klachten’ zich ook richten op de verandering van de leefsituaties'?
Of juist op 'beter omgaan met'? Met andere
woorden, streef je een emancipatorisch doel na of niet?
De uitvoerders van de interventie "Bruggen Bouwen’'
kiezen voor ‘de situatie accepteren en er zo mee omgaan
dat je je er beter bij voelt’. Veranderen van de situatie is
heel moeilijk en de mogelijkheden liggen per deelneemster
ook heel verschillend. Tijdens de groepsbijeenkomsten
ligt het accent op vergroten van de draagkracht als
middel om de zwaarte van de draaglast te verminderen.
Naast de groepsbijeenkomsten zijn er individuele
gesprekken met de deelneemsters. Hierin komt de individuele
situatie aan de orde en stimuleert de consulent dat
de deelneemster zichzelf persoonlijke doelen stelt, die
passen bij haar mogelijkheden. Zo’n persoonlijk doel kan
zeker ook verandering van de leefsituatie inhouden.
'Lichte dagen, donkere dagen' besteedt aandacht aan het
uiteenrafelen van de problematiek: aan welk deel kun je
zelf wat doen, en aan welk deel niet? Van een grote berg
aan problemen kun je overzichtelijke delen maken: "aan
deze problemen valt meteen wat te doen, en deze hebben
meer tijd nodig. Hierin moet ik zelf veranderen, en
daarin moeten anderen meeveranderen".
Algemeen wordt de notie gedeeld dat je je wat emancipatie
betreft, heel open moet opstellen. Mogelijkheden
bespreken, maar nooit opdringen. Dit haalt de druk van
de ketel. Vaak wantrouwen allochtone cliënten de
‘Nederlandse’ insteek. Een zinsnede als "De psycholoog
6
zegt dat ik maar beter kan gaan scheiden" staat voor
deze aanpak. De voorgestelde oplossing behoort vaak
niet tot de wensen en mogelijkheden van de betrokkene.
De aanwezigen in binnen en buitenkring spreken zich
eerder uit voor het opbouwen van een goede overlevingsstrategie,
bewerkstelligen van empowerment en het verhogen
van draagkracht. Aandachtspunt is dan wel dat de
cliënt zich gesterkt blijft voelen, ook na geruime tijd, en
zeker als de situatie onverminderd onprettig blijft.
Vaardigheden
Tussen inzicht verwerven en 'samen doen' ligt het aanleren
van vaardigheden. De scheidslijn is niet altijd even
scherp te trekken. In de gepresenteerde interventies gaat
het vooral om het aanreiken van de vaardigheden, en
niet zozeer om het uitputtend oefenen ervan. "Vergelijk
het met een naaidoos, of een gereedschapskist. Er zitten
dingen bij die je aanspreken en er zijn dingen bij waar je
niks mee kunt. Pak dìe dingen eruit die bij je passen".
Vaak wordt er met de vaardigheid die aanspreekt ook
echt geoefend.
Tips:
• Geef altijd huiswerk op. Leer geen vaardigheden zonder
dat de deelnemers deze thuis moeten uitvoeren of
oefenen.
• De opdrachten moeten vooral klein, concreet, overzichtelijk
en haalbaar zijn.
In de bovengenoemde programma’s zijn o.a. de volgende
vaardigheden opgenomen:
• Leren ontspannen
• Greep krijgen op je dagindeling
• Voor jezelf opkomen
• Positief denken
• Emoties leren uiten
• Hulp zoeken
• Piekeren leren stoppen
• Complimenten leren geven en ontvangen
• Problemen verdelen in overzichtelijke brokken
• Vooruitzien en plannen
De aanwezigen zien zelfmanagement (greep krijgen op je
dagindeling, vooruitzien, plannen, ‘jezelf aansturen’) en
positief denken als belangrijke vaardigheden. "Voor jezelf
opkomen" blijkt een vaardigheid die veel tijd nodig heeft
om goed aan bod te komen. Bij Turkse en Marokkaanse
groepen kunnen teksten uit de Koran ondersteunend zijn.
Ze kunnen weerstand wegnemen tegen tijd voor jezelf
nemen. Dit speelt met name bij vrouwen. Voor mannen is
juist ‘meer rekening houden met anderen’ een aandachtspunt.
Een nieuwe vaardigheid die wordt ingebracht is onderhandelen.
En dan met name onderhandelen binnen het
gezin en de familie. Wat wil je bereiken? Wat wil de
ander bereiken? Wat gebruik je als wisselgeld?
Verder worden vaardigheden genoemd als ‘leren
accepteren’, ‘leren denken in het heden, leef in het nu’.