Papuaweb: Landman (2005) Thesis - 'The Devil's Own Country'

Een soortgelijk denkbeeld was ook aan de andere kant van het Kanaal te
onderscheiden. Hoewel er in toenemende mate vanuit de Australische koloniën druk
op de Britse regering werd uitgeoefend om tot annexatie van het oostelijke deel van
Nieuw-Guinea over te gaan verklaarde Lord Carnarvon in 1877 dat hij ‘not al all in
favour of any further acquisition of territory in the S. Pacific’ 7 was waarin hij in 1883
door Lord Derby werd gevolgd toen deze opmerkte ‘dat wij niet geneigd zijn om de
annexatie van Nieuw-Guinea te ondernemen’. 8
Deze uitspraken staan in schril contrast tot het krantenbericht in de Nieuwe
Rotterdamsche Courant van 13 oktober 1884 – één jaar na de uitspraak van Derby –
waarin te lezen valt dat ‘terwijl Engeland nog niet geantwoord heeft op de
uitnoodiging van Duitschland, om bij te wonen eene Europeesche conferentie over
West-Afrikaansche aangelegenheden, heeft het geantwoord op de herhaalde
uitnoodigingen van Australische kolonisten, en de hand gelegd op een belangrijk
brok van Nieuw-Guinea’. 9 Daarop volgde op 23 december een reactie van de Duitse
regering welke verklaarde dat ‘auf der östlich von der Niederländischen Grenze
gelegenen Nordküste von Neu-Guinea uns auf den Inseln im neubritannischen
Archipel Angehörige des Deutschen Reichs Faktoreien begründet und durch
Kaufverträge mit den Eingeborenen Landerwerbungen gemacht haben, sind die
betreffende Gebiete, vorbehaltlich wohlerworbener Rechte Dritter, unter den Schutz
Seiner Majestät des Kaisers gestellt und ist die Deutsche Flagge zum Zeichen der
Besitzergreifung daselbst gehißt worden’. 10
Daarmee vormde Nieuw-Guinea een volgend toneel voor de ‘herleving der
koloniale staatkunde’ 11 zoals die zich in het midden van de jaren 1880 onder de grote
Europese mogendheden aftekende. Hierdoor raakte Nederland direct betrokken bij de
wereldwijde wedloop om koloniën waarin Groot-Brittannië en Duitsland een
vooraanstaande rol speelden. Dit dwong de Nederlandse regering en het Indische
gouvernement tot het maken van enkele duidelijke beleidskeuzes ten aanzien van het
7
R.C. Thompson, Australian Imperialism in the Pacific. The expansionist era 1820-1920 (Melbourne
1980) 48
8
‘Nota betrekkelijk Nieuw-Guinea, 19 oktober 1883 in: J. Woltring (red.), Bescheiden betreffende de
buitenlandsche politiek van Nederland 1848-1919, tweede periode 1871-1898, derde deel 1881-1885
(’s-Gravenhage 1967) nr. 364 p. 532
9
‘Een nieuwe Britsche kolonie’ in: NRC 13 oktober 1884
10
Erlaß des Reichskanzlers an die Kaiserliches Missionen in London, Paris, Madrid, Lissabon, Haag,
Brüssel, Washington, Rom, Wien, Petersburg, Kopenhagen, Stockholm 23-12-1884,, Deutsche
Interessen in der Südsee II, ARA, Kol, Geheime resolutiën/ Kabinetsverbaalarchief (kva) 1850-1900,
inv. nr. 2.10.02/6159 L23
11
De Beaufort, Handelingen van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, 26 februari 1885
3