Papuaweb: Landman (2005) Thesis - 'The Devil's Own Country'

eginnen lijkt het mij nuttig om eerst eens te kijken naar de vraag hoe de boven
beschreven periode binnen de opvattingen over het Nederlandse beleid in Indië in de
negentiende eeuw past.
3.3 Onthoudingspolitiek?
In zijn artikel uit 1979 wijdt Fasseur de Nederlandse expansie in de Indische
Archipel tussen 1830 en 1870 in de eerste plaats aan perifere factoren. Daarop laat
hij volgen dat het opperbestuur in Nederland slechts bij uitzondering initiatief nam
en dit slechts deed wanneer de Nederlandse machtspositie in de archipel in het
internationale vlak bedreigd werd. 86
Een dergelijke bedreiging bepaalde dan ook het Nederlandse beleid ten
aanzien van Nieuw-Guinea in de periode 1825-1850. Met uitzondering van enkele
korte periodes in de jaren dertig was men genoodzaakt om de Engelse activiteiten op
de noordkust van Australië angstvallig in de gaten te houden om zodoende de
precaire machtsaanspraken op het oostelijk deel van de Archipel te kunnen
handhaven. In deze periode is er van onthouding in de ruime zin van het woord geen
sprake. De maatregelen die ten aanzien van Nieuw-Guinea werden genomen
vertonen grote overeenkomsten met het gevolgde beleid op Sumatra. In haar studie
over het sultanaat Djambi stelt Locher-Scholten dat Baud als Gouverneur-Generaal
op dat eiland slechts tempo wilde vertragen, maar niet van richting wilde veranderen.
‘Zijn onthouding betrof alleen de lijfelijke aanwezigheid van Nederlandse
ambtenaren en militairen’. 87
Ook op Nieuw-Guinea verdween die lijfelijke aanwezigheid in 1836 met de
opheffing van het fort te Merkusoord, maar bleef men de soevereiniteit waarborgen
door het zenden van patrouillevaartuigen en het plaatsen van wapenborden. Zolang
de Engelse regering geen interesse toonde in het verwerven van nieuwe bezittingen
in de Archipel en de pogingen in die richting door particulieren ondernomen
weigerde te steunen was het voor Den Haag een wijze keuze om haar
machtsaanspraken zoveel mogelijk te handhaven door middel van bilateraal overleg
met Londen. Daarmee werd het Nederlandse beleid ten aanzien van het eiland zeker
86 Fasseur, ‘Koloniale paradox’ 184-185
87 Locher-Scholten, Sumatraans sultanaat 93
25