Papuaweb: Landman (2005) Thesis - 'The Devil's Own Country'

Pas in de loop van 1849 werd duidelijk dat ook deze geruchten op een –
weliswaar begrijpelijke - misvatting berustten. Yule had wel degelijk de Engelse
soevereiniteit over Nieuw-Guinea geproclameerd, maar had dit geheel op eigen
gezag gedaan. De regering in Londen wilde er echter niet aan. Een standpunt welke
de Nederlandse gezant via de Engelse administrateur van landverhuizingen vernam
omdat ‘het welligt niet raadzaam is de aandacht der Britsche regeering, door het
rigten van een officieele of semi officieele vraag aan het Departement van Koloniën
alhier, op de veronderstelling der Nederl. Dagbladen te vestigen’. 75
Dit relaas is kenmerkend voor de positie van Nederland als koloniale
mogendheid in het midden van de negentiende eeuw. Voorzichtigheid en preventie
vormden kernbegrippen in het beleid ten aanzien van de buitengewesten, of in de
woorden van C.B. Wels: ‘anxiety that other Powers would get a grip on the Indies,
and the conviction that an express policy of quiescence in the Indies would be
interpreted as weakness. This form of political imperialism within the archipelago
had a defensive character’. 76 Deze strategie resulteerde onder andere in de
benoeming van D.J. van den Dungen Gronovius. Als gepensioneerde ambtenaar
werd hij naar aanleiding van het boven beschreven voorval in 1849 in het geheim
naar Nieuw-Guinea gestuurd om daar langs de kust op verschillende locaties
wapenborden te plaatsen. 77 Naar buiten toe werd deze operatie echter gemaskeerd als
een wetenschappelijke expeditie om ‘natuurkundige nasporingen’ te doen om
zodoende de Engelsen op geen enkele manier voor de borst te stoten. 78
3.2 ‘Nog duister, nog stikdonkere nacht!’
Door de verklaring van de Engelse regering dat zij vooralsnog geen ambities ten
aanzien van Nieuw-Guinea koesterde - zoals in 1849 was gebleken- en de ‘kosten en
moeijelijkheden’ 79 waarmee de communicatie en exploratie van het gebied gepaard
ging werd het eiland gedurende de jaren vijftig de prima donna van de
onthoudingspolitiek. Dit was ook de Javabode opgevallen want in haar editie van 10
75
Gezant te Londen aan minister van buitenlandse zaken L.A. Lightenvelt, 18 augustus 1849, Kol, gv.
24-8-1849, inv. nr. 2.10.01/4355
76
C.B. Wels, Aloffness&Neutrality. Studies on Dutch foreign relations and policy-making institutions
(Utrecht 1982) 106-107
77
Haga, Nederlandsch Nieuw-Guinea II 91-92
78
Fasseur, ‘Koloniale paradox’ 169
79
Gouverneur-Generaal J.J. Rochussen aan minister van koloniën J.C. Baud, 25 juni 1847, ARA,
Kol, gv. 28-9-1847, inv. nr. 2.10.01/4336
23