Papuaweb: Landman (2005) Thesis - 'The Devil's Own Country'

zal moeten beschouwd worden, met de nieuwe inrigtingen aan de Molukkos te geven.
2) Dat U.M. echter voorshands wel tot eene inbezitneming der Westkust van N-
Guinea van den Kaap de Goede Hoop tot aan Kaap Valsch of verder zuidwaarts
hoogstdeszelfs toestemming kan geven en den K.G. reets den magtiging om daartoe,
in den geest van dit voorstel, het noodige te bewerkstelligen indien hem intusschen
geene redenen ter contrarie mogten zijn voorgekomen.’ 35
De koning kon zich hier wel in vinden, maar wilde de Komissaris-Generaal niet al te
zeer in zijn mogelijkheden beperken en liet de keuze over het al dan niet oprichten
van een vestiging op de kust van Nieuw-Guinea over aan Du Bus de Gisignies. Op
zijn beurt liet Du Bus eind 1827 het besluit over aan de Gouverneur van de
Molukken. Mocht deze een vestiging noodzakelijk achtten dan zou hem
twintigduizend gulden ter beschikking worden gesteld. 36 Daarmee werd de keuze
voor de uitbreiding van het Nederlands gezag in de Archipel afhankelijk gesteld van
‘the man on the spot’, Gouverneur Merkus.
Deze besloot tot ‘de oprigting van eenen kleinen militairen post, om daardoor
de regten van Z.M. beter te vestigen, dan zoude gedaan geweest zijn, door de enkele
verklaring dat van dat gewest wordt bezit genomen’. 37 Daartoe verlieten op 21 april
1828 de ‘Iris’ en de ‘Triton’met aan boord een detachement van 33 onderofficieren
en manschappen de rede van Ambon. 38 Onder leiding van de Kommissaris voor
Nieuw-Guinea, A.J. van Delden, werd op 24 augustus 1828 – de verjaardag van
Willem I – officieel bezit genomen ‘van de kust van Nieuw-Guinea, van de 141º
lengte van Greenwich op de zuidkust, en van daar west, noordwest en noordwaarts
op, tot de Kaap de Goede Hoop op de noordkust gelegen’. 39 Deze proclamatie werd
voorgelezen in het nieuw aangelegde fort op de zuidwestkust van het eiland. Dit fort,
dat naar de Kommissaris-Generaal Du Bus werd vernoemd, vormde de eerste
blijvende Nederlandse vestiging op Nieuw-Guinea.
35
Minister van marine en koloniën C. Th. Elout aan koning Willem I, 31 maart 1827, ARA, Kol, gv.
31-3-1827, inv. nr. 2.10.01/4195
36
Kommissaris Generaal Du Bus de Gisignies aan de Luitenant Gouverneur-Generaal, 29 december
1827, ARA, Kol, gv. 21-9-1828, inv. nr. 2.10.01/4206
37
Gouverneur der Moluksche Eilanden P.J. Merkus aan de Luitenant Gouverneur Generaal, 22 april
1828, ARA, Kol, gv. 21-10-1828, inv. nr. 2.10.01/4207
38
Haga, Nederlandsch Nieuw-Guinea II 19
39
Handelingen en besluiten van de Gouverneur Generaal in rade 1819-1836, 3 maart 1829, ARA, Kol,
3-3-1829, inv. nr. 2.10.01/2823
13