Eindrapport Veldwerk/Denkwerk - Centrum Agrarische Geschiedenis

Besluit
Heterogeen agrarisch erfgoedveld
Als er één conclusie mag worden getrokken na één jaar onderzoek naar het
agrarisch erfgoed, dan is het wel dat de typische agrarische collectie niet bestaat.
Integendeel betreft het een zeer heterogeen veld – verspreid over heel Vlaanderen –
waarin op velerlei manieren aan collectievorming wordt gedaan.
Onder de 75 collecties die in het kader van dit project werden onderzocht, bestaan
vele verschillen. Sommige hebben een privé-persoon als eigenaar en zijn dan ook
een éénmansoperatie. Andere zijn dan weer eigendom van een vereniging of van
een gemeentelijke dan wel provinciale overheid. Soms betreft het zeer kleine
collecties in volume, over het algemeen tellen de agrarische erfgoedcollecties
evenwel behoorlijk wat stukken. Enerzijds durven het themacollecties te zijn die op
een zeer beperkt item focussen. Anderzijds zijn het typisch generalistische
verzamelingen die naar een globaal – meestal regiogebonden – landbouwbeeld
streven. Nog al te vaak is het vrij pover gesteld met de huisvesting, wat dan weer
gevolgen heeft voor bewaring en inventarisatiemogelijkheden. Daarentegen zijn er
flink wat collecties zonder meer prachtig gehuisvest, gefinancierd door de lokale
overheid of evengoed door een privé-verzamelaar. De dynamiek die de eigenaar of
de beheerder van de collectie op het vlak van publiekswerking, inventarisatie of
conservering tentoonspreidt, verschilt eveneens zonder dat daar een algemene lijn in
valt te ontwaren. In vele gevallen is het bovendien de gemeente die mee de kar trekt
en rond de agrarische collectie een echte museumwerking uitbouwt. Langs de andere
kant durft de desinteresse of zelfs tegenwerking van de lokale overheid een meer dan
remmende factor te zijn.
Relatief beperkte focus
Het soort collectie mag dan misschien wel enorm varieren, grotere uniformiteit
bestaat er in de inhoudelijke focus. Het gros van de collecties bevat immers
werktuigen en machines uit de periode 1900 tot 1960. De verklaring ligt voor de
hand: de meeste relicten zijn bewaard en bovendien nog actief uit de eerste hand te
verkrijgen van de originele eigenaars of gebruikers. Indien men teruggaat tot voor
1900 wordt dit al moeilijker. Omdat precies de periode 1900-1960 is
oververtegenwoordigd, komt in feite ook het gemengde, kleinschalige
landbouwbedrijf – dat toen dominant was – te veel aan bod. Dit wordt evenwel
ondervangen door de themacollecties die één specifiek aspect centraal plaatsen.
De periode na 1960 past dan weer minder in het vaak nostagische opzet om de
‘oude’ landbouw te tonen en te verzamelen. Bovendien zijn die overwegend
gemechaniseerde tuigen vaak groot in omvang en behoorlijk duur in aanschaf wat
dan weer de financiële draagkracht van de meeste instellingen te boven gaat.
Binnen die chronologische focus blijkt uit de grafieken overduidelijk dat behalve
werktuigen of machines die voor meerdere doeleinden konden worden gebruikt,
vooral deze voor de graanoogst, de verwerking van graan en boter en paardengetuig
bewaard zijn gebleven. In feite zou hier diepgaander onderzoek naar moeten worden