Eindrapport Veldwerk/Denkwerk - Centrum Agrarische Geschiedenis

symbooljaren 18 . De eerste periode loopt van 1850 tot 1880, moment waarop de
Belgische landbouw in een diepe crisis beland als gevolg van de toevloed van
goedkope buitenlandse landbouwproducten, in de eerste plaats tarwe. Het is ook de
zeer traditionele landbouw die tot dan overheerst: kleine, gemengde bedrijven, weinig
tot niet gemechaniseerd, aan de grens van haar kunnen.
De tweede periode begint rond 1880 en eindigt in 1918. Het is een periode van
transformatie. Door de bodemprijzen voor graan oriënteert de kleinschalige landbouw
zich naast de traditionele akkerbouw in de richting van (intensieve) veeteelt,
tuinbouw, sierteelt en fruitteelt. De relatieve welvaartsstijging laat toe om ook vlees en
andere duurdere voedingsproducten in grotere aantallen te produceren. Tegelijk zet
zich op de grote landbouwbedrijven – vooral in Wallonië – een eerste mechanisering
door, gekoppeld aan het gebruik van meststoffen.
De derde periode, van 1918 tot 1950, toont de Belgische landbouw die voortgaat op
de eerder ingeslagen weg. De bedrijven blijven relatief klein, met veel werkkrachten,
hoewel steeds minder mensen in de landbouw werkzaam zijn. Tegelijk vindt er ook
een verder doorgedreven gebruik van allerlei machines plaats waarbij evenwel nog
veel handenarbeid was vereist. De wanmolen, de dorsmolen, de ontromer zijn maar
enkele voorbeelden van toestellen die algemeen verspreid waren, terwijl evengoed
de dorsvlegel, de pikhaak of de bietenvork nog courant werden gebruikt.
Dat verandert volledig en op zeer korte tijd in de vierde periode: 1950-1980. Onder
impuls van de schaalvergroting, de internationalisering en de enorme
rendementsstijgingen breekt de mechanisatie definitief door. De bedrijven worden
veel groter, zowel in oppervlakte als in productie, terwijl het aantal werkkrachten in de
landbouw zienderogen daalt. Symbolisch is wel de vervanging van het
landbouwpaard door de tractor, algemeen verspreid vanaf het begin van de jaren
1950. We eindigen rond 1980 omdat op dat moment de automatisering zijn intrede
doet, wat toch weer een heel nieuwe dimensie aan de landbouw toevoegt. Bovendien
konden recentere toestellen moeilijk teruggevonden worden in collecties omdat ze
vaak nog in actieve dienst zijn op de boerderijen zelf.
Inzake de datering van de objecten hebben we de grootste problemen ondervonden.
Een preciese datering ontbreekt bijna altijd. Vaak kan alleen worden aangegeven dat
het bewuste object voor of na een bepaalde periode werd gebruikt. Bovendien is niet
altijd duidelijk hoe lang een bepaald object in gebruik is geweest. Goede werktuigen
en machines blijven immers decennialang in gebruik, maar dat is niet meer geweten
bij de huidige bewaarders. Als datering werd dan een gemiddelde opgemaakt van de
datum waarop dit object zijn intrede deed op het gewone Belgische landbouwbedrijf
en de datum waarop het niet meer courant in gebruik was. Gaandeweg hebben we
ook een kennis opgebouwd die toelaat om toch min of meer preciese dateringen te
hanteren. Vergelijking met gelijkaardige werktuigen in andere collecties waar meer
informatie beschikbaar was, hielp hier veelal. De datering is over het algemeen dan
ook eerder indicatief, maar kan toch haar functie vervullen om aan te geven of
voorwerpen uit een bepaalde periode al dan niet aanwezig zijn.
18 Hiervoor hebben we ons laten inspireren door het recente overzichtswerk over de Belgische
landbouw van Segers Y. en Van Molle L., Leven van het land. Boeren in België, 1750-1850. Leuven,
2005.