Download als pdf - Dr. Ernest Maes

Israëlieten hun joodse naam vergrieksten, als de jeugd van Jeruzalem met de Hellenistische scholen
en sportinstituten begonnen te dwepen en als de priesters zodanig opgingen in het spectakel van de
sportwedstrijden dat ze te laat kwamen in de eredienst van de tempel? Het werd nog erger toen
Antiochus IV Epiphanes in 175 vóór Christus koning werd over de landstreek die vroeger onder
David Israël had geheten (ze kreeg nu de naam Palestina, verbastering van de oude naam
Filistijnen). Deze koning wilde in de lijn blijven van sommige onder zijn voorgangers die zichzelf
vergoddelijkt hadden (zoals Alexander de Grote “zoon van Zeus”, of zoals Antiochus II die zichzelf
”Theos” = “God” liet noemen in de officiële documenten. Dus noemde Antiochus IV zich
“Epiphanes” (= geopenbaarde God) en vaardigde voor heel zijn rijk het bevel uit dat al zijn
onderdanen (dus joden inbegrepen) een universele godsdienst moesten aankleven. Voor de joden
betekende dit de afschaffing van de besnijdenis, de sabbat, de tempeldienst en deelname aan de
heidense offers ter ere van Antiochus Epiphanes. De Bijbel beschrijft de ontzetting van de
wetsgetrouwe joden: “…in de steden van Juda werden afgodsaltaren opgericht en voor de ingang
der huizen en op de pleinen brandde men wierook. Alle schriftrollen die men kon opsporen werden
verscheurd en verbrand en degenen bij wie men een boek van het verbond aantrof of die de wet nog
onderhielden werden volgens koninklijk besluit ter dood gebracht. De beambten deden de
Israëlieten hun macht gevoelen door maandelijks in hun steden degenen terecht te stellen die op
overtreding betrapt waren. De vijfentwintigste van elke maand werd er een offer opgedragen op het
afgodsaltaar dat op het brandofferaltaar stond. De vrouwen die hun kinderen hadden laten
besnijden werden volgens het voorschrift van de koning ter dood gebracht, met de zuigelingen
vastgebonden aan de hals van hun moeder. Ook doodde men de familieleden en degenen die de
besnijdenis hadden voltrokken. Toch bleven vele Israëlieten standvastig en waren ze vast besloten
geen onreine spijzen te eten; zij wilden liever sterven dan zich met verboden spijzen te besmetten en
het heilig verbond te schenden. Niet weinigen stierven dan ook.” (1 Makk. 1, 54-63)
In zulke omstandigheden staat er in elke cultuur een held op die het symbool is van de reactie: een
Jan Breidel, een Robin Hood, een Willem Tell. In Israël was dat de priester Mattatias uit de stam
Benjamin 2 die in 168 vóór Christus met zijn vijf zonen in het stadje Modin het sein gaf tot de
opstand: “Op zekere dag kwamen de koninklijke beambten die de bevolking tot afval van de wet
moesten dwingen ook in de stad Modin om er offers op te dragen. Vele Israëlieten gingen naar hen
toe maar Mattatias en zijn zonen hielden zich afzijdig. De koninklijke beambten richtten zich
daarom tot Mattatias met deze woorden: U bent een man van gezag in deze stad; u geniet eer en
aanzien en hebt de steun van zonen en broers. Treed dus als eerste naar voren om het bevel van de
koning te volbrengen. Alle volkeren hebben er al gevolg aan gegeven en ook de Judeeërs, met name
degenen die nog in Jeruzalem wonen. Doet u wat de koning vraagt, dan zullen u en uw zonen
worden opgenomen onder de vrienden van de koning, dan zullen u en uw zonen geëerd worden met
goud, zilver en allerlei andere geschenken. hierop antwoordde Mattatias met luider stem: Al
gehoorzamen ook alle volken in het rijk van de koning, al valt iedereen van de godsdienst zijner
voorvaderen af om zich te voegen naar zijn bevelen, ik, mijn zonen en mijn broers blijven trouw aan
het voorvaderlijk verbond. Moge God ons ervoor behoeden de wet en haar geboden te
verloochenen. Wij geven geen gehoor aan het bevel van de koning en zullen in geen enkel opzicht
afwijken van wat onze godsdienst ons gebiedt. Nauwelijks had hij dat gezegd of voor aller ogen trad
een jood naar voren om volgens het bevel van de koning op het afgodenaltaar van Modin te offeren.
2