Download als pdf - Dr. Ernest Maes

vriend van de verslagen Antonius, uit zijn koninklijke waardigheid te ontheffen en hem te gaan
doden zoals zovele anderen? Herodes’ geestescomputer werkte. Wat was het beste: lijdzaam
afwachten of Octavius tegemoet treden? Hij koos het laatste. En zo ging Herodes scheep naar
Rhodos. Hij zocht er zijn oude vrienden op en begaf zich met hen naar Octavius. Schamel gekleed,
met zijn koningsdiadeem niet op het hoofd maar in de hand, ging Herodes vóór Octavius staan. Met
een rustig gebaar reikte hij hem zijn diadeem toe, die diadeem die voortaan geen dienst meer zou
moeten doen. Helemaal anders dan hun vorig samenzijn toen Herodes, geflankeerd door Octavius
en Antonius, in feestkledij de trappen van het Capitool had beklommen!
En dan bewees Herodes een zoon te zijn van zijn vader, van die Antipater die eens zijn kleed had
opengerukt om zijn litteken te tonen. Het pleidooi dat de historicus ons overlevert is een unicum:
nooit heb ik een korter (en naar mijn inzicht pathetischer en treffender) gelezen dan dat van
Herodes: “Heer, het enige wat ik u vraag in aanmerking te nemen is niet wiens vriend ik was, maar
wel: welk een goede vriend ik was”. De uitbarsting van ontroering tussen Herodes’ vrienden van
Rhodos was zo meeslepend dat ook Octavius zelf zich niet meer kon bedwingen. In een flits moet
hij begrepen hebben dat deze kranige Idumeeër behoorde tot dat slag mannen die de meesteres
Rome nodig had om zegevierend door de stormen van persoonlijke wisselvalligheden heen te
trekken. En het antwoord van Octavius was even ontroerend als het gebaar van Herodes: de meester
van Rome nam de diadeem en zette hem terug op Herodes’ hoofd met daarbij de plechtige
verzekering dat deze kroon vanaf heden steviger stond dan ooit.
De uitschakeling van Antonius was tevens het einde van de triumviraatformule: Octavius werd
alleenheerser en regeerde over het Romeinse Rijk gedurende bijna een halve eeuw tot aan zijn dood
in het jaar 14 van onze tijdrekening. In 27 vóór Christus stemde de senaat dat hij voortaan de
eretitel “Augustus” (doorluchtige) mocht voeren en onder die naam is hij de geschiedenis ingegaan.
In zijn strijd tegen Antonius was hij met niets ontziende hardheid opgetreden 36 , maar naderhand
werd hij een milde heerser en voerde Rome naar een periode van stevige welvaart.
Tot aan zijn dood in 4 vóór Christus bleef Herodes de verknochte vazalkoning van zijn tien jaar
jongere keizer en stelde er een eer op door Augustus’ familie als vriend beschouwd te worden.
Vooral Agrippa (jaargenoot, jeugdvriend, naderhand schoonzoon en levenslang vertrouweling van
Augustus) werd door Herodes overstelpt met vriendschapsbewijzen en werd met alle denkbare praal
ontvangen, de drie keren dat hij als vicekeizer naar het Oosten kwam: een eerste maal in 22 en
daarna in 15 en in 14. In 10 stemde Agrippa er mee in dat zijn naam geschonken werd aan een
pasgeboren kleinzoontje van Herodes, Agrippa I en dit werd het vertrekpunt van nog andere
Agrippabenamingen in de dynastie van Herodes.
Het is onmogelijk om in dit boek zelfs maar bij benadering de balans op te maken van wat koning
Herodes in de tijdsspanne van een kwart eeuw verricht heeft. Men kan er maar één woord voor
vinden: fenomenaal. Als koning had hij een driedubbel ideaal dat we als volgt kunnen
schematiseren: 1) het uitschakelen van het nationalisme (ook van het joodse) hetwelke hij in het
grote raam van het Romeinse Rijk als een zelfmoord beschouwde, 2) maar niettemin de promotie
van het judaïsme, de zorg voor de joden, zowel in Palestina als in de diaspora, 3) de verwestersing
van zijn land: de openstelling van Palestina voor het patrimonium van het Hellenisme en de
Romeinse cultuur.
32