Netwerkanalyse Lemmer-Delfzijl (2008).pdf - AA Planadvies

Netwerkanalyse vaarwegen en
binnenhavens Fryslân en
Groningen
Eindrapport
Opdrachtgever: provincie Groningen, provincie Fryslân
ECORYS Nederland BV
Ewout Bückmann
Michiel Modijeksky
Arwen Korteweg
Rotterdam, 27 juni 2008

ECORYS Nederland BV
Postbus 4175
3006 AD Rotterdam
Watermanweg 44
3067 GG Rotterdam
T 010 453 88 00
F 010 453 07 68
E netherlands@ecorys.com
W www.ecorys.nl
K.v.K. nr. 24316726
ECORYS Transport
T 010 453 87 59
F 010 452 36 80
1

Inhoudsopgave
1 Inleiding 1
1.1 Aanleiding 1
1.2 Doelstelling 2
1.3 Leeswijzer 2
2 Netwerk van vaarwegen en binnenhavens in Fryslân en Groningen 5
2.1 Natte infrastructuur 5
2.2 Overige infrastructuur 6
2.3 Bereikbaarheid binnenhavens / economische kerngebieden 8
3 Binnenhavens Fryslân en Groningen 9
3.1 Binnenhavens Nederland 9
3.1.1 Definitie binnenhaven 9
3.1.2 Omvang Nederlandse binnenhavens 9
3.2 Binnenhavens Fryslân en Groningen 10
3.2.1 Aantal en omvang 10
3.2.2 Functie havens 11
3.2.3 Ruimte voor watergebonden activiteiten 12
3.2.4 Economisch belang 15
3.3 Goederenstromen Fryslân en Groningen 16
3.4 Binnenhaven Delfzijl 18
3.5 Binnenhaven Groningen 20
3.6 Binnenhaven Harlingen 21
3.7 Binnenhaven Sneek 22
3.8 Binnenhaven Eemshaven 23
3.9 Binnenhavens Lemmer 25
3.10 Binnenhavens Leeuwarden 26
3.11 Binnenhaven Drachten 27
3.12 Binnenhaven Veendam 28
3.13 Binnenhaven Heerenveen 29
3.14 Binnenhaven Winschoten 30
3.15 Binnenhaven Assen 31
3.16 Overige havens 32
4 Streefbeeld Vaarwegen en Binnenhavens 33
4.1 Inleiding 33
4.2 Ruimtelijke ontwikkeling 33
4.2.1 Streefbeeld Rijk 33
4.3 Infrastructurele ontwikkeling 36
4.4 Ontwikkeling goederenvervoer over water 38
4.5 Kansen en bedreigingen voor de binnenvaart in Fryslân en Groningen 40
5 Knelpunten binnenhavens 43
5.1 Inleiding 43
5.2 Knelpunten infrastructuur 45
5.3 Knelpunten ruimte 45
3

4
5.4 Knelpunten milieu, veiligheid, leefomgeving binnenhavens 46
5.5 Financieel-economische knelpunten 46
5.6 Knelpunten Draagvlak en samenwerking 47
5.7 Overzicht specifieke knelpunten 48
6 Maatregelenpakket 53
6.1 Inleiding 53
6.2 Maatregelen Fryslân en Groningen 54
7 Conclusies en vervolgstappen netwerkanalyse 55
7.1 Conclusies 55
7.2 Stappen voor vervolg 57
Bijlage A Overslag per gemeente 59
Bijlage B Factsheets binnenhavens 63
Bijlage C Achtergrond WLO-scenario’s 81
Bijlage D Knelpunten o.b.v. werkatelier 85
Bijlage E – Consultatie 89
Interviews 89
Werkatelier 26 maart 2008 89
Bijeenkomst 28 mei 2008 90
Overige relevante studies uitgevoerd door ECORYS 91

1 Inleiding
1.1 Aanleiding
Rol van overheden en bedrijven in ontwikkeling binnenhavens
In de beleidsbrief “Varen voor een vitale economie: een veilige en duurzame
binnenvaart” geeft het kabinet aan wat het wil doen aan stimulering van vervoer over
water en het behouden van het netwerk van binnenhavens. In de Nota Mobiliteit staat:
“Provincies en stadsregio’s dragen er zorg voor dat op strategische punten binnen de
economisch kerngebieden voldoende ruimte wordt gereserveerd voor overslag van
bulkgoederen en containers op binnenvaartschepen”. Naast de provincie spelen
gemeenten ook een belangrijke rol in het regionale binnenhavenbeleid. In de Nota
Mobiliteit staat: “Gemeenten houden bij hun ruimtelijke ordeningsbeleid expliciet
rekening met multimodale ontsluiting en ontwikkeling van natte bedrijventerreinen.”
Tenslotte hebben de verladende en logistieke bedrijven in de regio die wel of niet
gevestigd zijn in de binnenhavens een belangrijke rol als investeerder en gebruiker van
vervoer over water en een betere benutting van de vaarwegen en de faciliteiten van de
binnenhavens.
Ambitie en visie Fryslân en Groningen
De provincies Groningen en Fryslân geven in hun beleidsvisies (PVVP, POP en
Regiovisie Goederenvervoer Noord-Nederland) aan hoe het gebruik van de binnenvaart
in Noord-Nederland te willen bevorderen. Om de verwachte groei in het goederenvervoer
te kunnen opvangen, is een goed basisnet van nationale, regionale en lokale vaarwegen
nodig. De provincies werken aan de verbetering van de infrastructuur waarbij de vaarweg
Lemmer – Delfzijl geschikt wordt gemaakt voor klasse Va schepen, de weginfrastructuur
naar de belangrijkste stedelijke netwerken wordt aangepakt en afspraken met Rijk zijn
gemaakt voor de aanpak van de bereikbaarheid van de prioritaire
gebiedsontwikkelingsprojecten. Tevens zijn de provincies samen met het Rijk betrokken
bij het herstructureren van bedrijventerreinen aan het water en de havenfaciliteiten voor
het verder stimuleren van de vestiging van watergebonden bedrijvigheid en het vervoer
over water door bedrijven.
De provincies Groningen en Fryslân zijn dus al aan de slag samen met partners in de
regio om te werken aan het verbeteren van de bereikbaarheid van de economische centra
in de regio’s. Deze ambities sluiten dus aan op de rol die het Rijk voor de regio’s ziet.
Deze netwerkanalyse kan allereerst een onderbouwing geven voor het opwaarderen van
de vaarweg Lemmer-Delfzijl.
Quick-wins vaarwegen: bereikbaarheid binnenhavens
Het kabinet heeft € 55 mln. beschikbaar gesteld voor een rijksbijdrage aan regionale
infrastructuur van binnenhavens en de toegangs(vaar)wegen ervan (quick-wins).
1

Regionale overheden (provincie, stadregio of gemeentes) kunnen in aanmerking komen
voor een rijksbijdrage aan de quick-wins. Voorwaarde voor quick-wins is dat het gaat om
infrastructuur in beheer van regionale overheden (niet bedrijven). De provincie of
stadsregio dient te beschikken over een netwerkanalyse voor vaarwegen en binnenhavens.
De regio moet een streefbeeld opstellen voor verdere versterking en ontwikkeling van
binnenhavens, en aangeven welke keuzes daarbij worden gemaakt. Aan de streefbeelden
worden maatregelen verbonden die vervolgens worden vertaald in quick-wins.
Deze netwerkanalyse is met het oog op twee doelen opgesteld:
• Allereerst is het de onderbouwing van de benodigde projecten in de tweede fase van
het project opwaarderen vaarweg Lemmer- Delfzijl.
• De netwerkanalyse dient tevens als input voor het landsdelig MIRT overleg in mei
2008 en het indienen van quick-wins vanuit Fryslân en Groningen in september 2008.
1.2 Doelstelling
Het uitvoeren van een netwerkanalyse op de vaarwegen en binnenhavens in Groningen en
Fryslân past in het beleid van de beide provincies om de bereikbaarheid van economische
centra via het water te bevorderen. In deze visie gaat het om de belangrijkste
binnenhavens in Fryslân en Groningen gelegen aan de hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl en
de belangrijkste zijtakken (inclusief Assen).
Het doel van het project is als volgt geformuleerd:
2
• Het onderbouwen van de opwaardering van vaarweg Lemmer-Delfzijl tot een
vaarweg klasse Va;
• Het in beeld brengen van het huidige en toekomstige netwerk van binnenhavens in
Fryslân en Groningen gelegen aan de belangrijkste vaarwegen;
• Het formuleren van concrete uitvoeringsprojecten voor verbeteren van de
bereikbaarheid van de binnenhavens.
1.3 Leeswijzer
Om dit doel te bereiken volgt deze netwerkanalyse vaarwegen en binnenhavens meerdere
stappen: Deze zijn als volgt geformuleerd:
1. Beschrijven huidig netwerk van vaarwegen en binnenhavens (hoofdstuk 2). Hierbij
wordt ondermeer ingegaan op de spreiding van de economische kerngebieden en de
bereikbaarheid van Fryslân en Groningen over water en land.
2. Analyse van economische en logistieke belang van binnenhavens (hoofdstuk 3). Er
wordt specifiek stilgestaan bij de rol van de vaarwegen en binnenhavens voor de
economie van Fryslân en Groningen. Tevens wordt een beschrijving gegeven van de
belangrijkste binnenhavens.

3. Opstellen van een streefbeeld (prognoses en kansen) (hoofdstuk 4). In dit hoofdstuk
wordt aan de hand van ruimtelijke, economische en infrastructurele ontwikkelingen
een streefbeeld van het gewenste netwerk van binnenhavens voor Fryslân en
Groningen opgesteld. Hierbij is speciale aandacht voor de ontwikkelingen in het
goederenvervoer over water en de kansen die hieruit voortkomen.
4. Uitvoeren van een knelpuntenanalyse (hoofdstuk 5). In dit hoofdstuk worden
knelpunten in het huidige netwerk van vaarwegen en binnenhavens geïdentificeerd.
Uit de confrontatie van vraag (goederenstromen) en aanbod (streefbeeld
binnenhavennetwerk) kunnen aandachtspunten worden geïdentificeerd die knelpunten
kunnen vormen voor het realiseren van de ambities van de provincies.
5. Opstellen van een maatregelenpakket met concrete maatregelen (hoofdstuk 6). In
deze stap wordt een eerste aanzet gegeven voor maatregelen die de knelpunten
oplossen. Hierbij wordt zoveel mogelijk uitgegaan van een ketenaanpak.
6. Conclusies en vervolgstappen (hoofdstuk 7).
3

2 Netwerk van vaarwegen en binnenhavens in
Fryslân en Groningen
2.1 Natte infrastructuur
Het huidige netwerk voor het goederenvervoer in de regio is beschreven in de Regiovisie
Goederenvervoer Noord-Nederland en het Kwaliteitsnet Goederenvervoer Noord-
Nederland. Beide studies beschrijven het hoofdnetwerk voor geheel Noord-Nederland.
Figuur 2.1 Vaarweg Nederland (Bron: BVB)
In de bovenstaande figuur 2.1 geeft de positie weer van zijn de belangrijkste vaarwegen
in Noord-Nederland binnen het Nederlandse vaarwegennet. De vaarweg Lemmer-Delfzijl
is een belangrijke verbinding via het IJsselmeer tussen het (zee)havens in Noord-
Nederland en Duitsland en de havens in Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen. Daarnaast
hebben de vaarwegen een belangrijke functie in de aan- en afvoer van goederen tussen
Noord-Nederland en de Randstad.
5

Figuur 2.2 Vaarweg Lemmer – Delfzijl en zijtakken (Bron: provincie Groningen)
In de bovenstaande figuur 2.2 zijn de belangrijkste vaarwegen in Fryslân en Groningen
afgebeeld. Het gaat hierbij om de vaarweg Lemmer-Delfzijl en enkele kanalen die
aantakken op deze verbindingsroute. Tabel 2.1 geeft de vaarklasse en diepgang van deze
kanalen weer.
Tabel 2.1 Vaarklasse en diepgang vaarwegen Fryslân en Groningen
6
Provincie Vaarweg Vaarklasse Diepgang
Fryslân
Prinses Margrietkanaal klasse Va – krap max. 3,20 meter
Van Harinxmakanaal klasse IV (tot 1.500 ton) max. 2,75 meter; 3.20*
Houkesloot klasse IV max. 2,75 meter*
Vaarweg Drachten klasse IV max. 2,75 meter
Vaarweg Heerenveen klasse IV max. 2,75 meter
Groningen Van Starkenborghkanaal klasse Va max. 3,20 meter
Eemskanaal klasse Va 4,5-5,5 meter
Winschoterdiep klasse IV max. 2,6 meter
Aduarderdiep (Zuid) klasse IV max. 2,6 meter
Hoendiep klasse I 1,5 meter
A.G. Wildervanckkanaal klasse IV 2,90 meter
Drenthe Noord-Willemskanaal klasse II 1,90-2,50 meter
* Diepgang is 3.20 meter met ontheffing.
2.2 Overige infrastructuur
Weg
In figuur 2.3 is te zien welke wegen het belangrijkste zijn voor het (goederen)vervoer in
Fryslân en Groningen. Het zijn de wegen die leiden naar de bedrijventerreinen met de
meeste aan- en afvoer van goederen.

De voornaamste verbindingsassen in Fryslân zijn de verbindingen met de Randstad via de
Afsluitdijk (A7), de Noordoostpolder (A6) en de A32/A28. Het traject A6/A7 een
belangrijke route tussen Groningen en Fryslân. Daarnaast is ook de ontsluiting van de
haven van Harlingen (A31/N31) voor het goederenvervoer van groot belang.
Voor de bereikbaarheid over de weg in Groningen zijn de A7, de A28 van het grootste
belang. In aanvulling hierop is ook de ontsluiting van Delfzijl (N360, N33) en Eemshaven
als havengebied van de regio via de ring van Groningen en de Eemshavenweg (N46) van
belang.
Figuur 2.3 Hoofdinfrastructuur weg en spoor Fryslân en Groningen
Spoor
De belangrijkste spoorwegen in Fryslân en Groningen zijn:
1. van Groningen via Hoogezand-Sappemeer en Winschoten naar Duitsland, met
aftakking naar Veendam
2. van Groningen naar Leeuwarden (alleen personenvervoer)
3. van Groningen naar Delfzijl
4. van Groningen naar Roodeschool en Eemshaven
5. van Groningen naar Assen, Zwolle en de rest van Nederland
6. van Leeuwarden naar Meppel, Zwolle en de rest van Nederland
7. van Leeuwarden naar Harlingen
8. van Leeuwarden via Sneek naar Stavoren
Het spoor op de trajecten Groningen – Delfzijl/ Eemshaven kent een gezamenlijk deel
van Groningen tot aan Sauwerd. In Sauwerd wordt het traject gesplitst, waarbij een spoor
richting Delfzijl gaat en één richting Eemshaven. In Veendam is een grote
containerterminal, het RailServiceCenter Groningen, gevestigd aan de goederen-spoorlijn
Veendam-Zuidbroek en het A.G. Wildervanckkanaal. De terminal wordt ook ontsloten
via autoweg N33.
In Fryslân worden alleen goederen over spoor vervoerd over het traject Leeuwarden -
Meppel. Dit heeft te maken met het feit dat alleen dit traject geschikt is voor substantieel
7

goederenvervoer. In Leeuwarden is een railterminal gevestigd voor de overslag van
goederen van spoor naar wegvervoer en vice versa.
2.3 Bereikbaarheid binnenhavens / economische kerngebieden
In het kwaliteitsnetwerk goederenvervoer en de Regiovisie Goederenvervoer zijn onder
meer de bereikbaarheid van de economische kerngebieden beschreven.
De belangrijkste bedrijventerreinen en binnenhavens in Fryslân zijn gelegen langs de
(transport)assen Leeuwarden-Harlingen (Westergo-zone) en Sneek-Heerenveen-Drachten
(A7-zone) en in Lemmer.
In Groningen is stuwende bedrijvigheid geconcentreerd op bedrijventerreinen in de
economische kernzones: Leek-Groningen-Assen-Hoogezand-Veendam-Winschoten langs
de snelwegen A7 en A28 én bij de haventerreinen van Delfzijl en de Eemshaven
In het noordelijke deel van Drenthe bevinden de grote bedrijventerreinen zich aan de
oostkant (Stadsbedrijvenpark) en aan de noordkant (Messchenveld) van Assen.
De bereikbaarheid van binnenhavens in Fryslân en Groningen over het water is over het
algemeen goed te noemen. Dit wil niet zeggen dat er geen knelpunten zijn en dat alle
binnenhavens over water even goed bereikbaar zijn. Er zijn wel degelijk knelpunten en de
bereikbaar kan lokaal verbeterd worden. In hoofdstukken vijf en zes wordt nader
ingegaan op knelpunten en oplossingen voor deze knelpunten.
De bereikbaarheid in Fryslân en Groningen over de weg is relatief goed. In vergelijking
met de Randstad zijn er weinig structurele knelpunten. De grootste knelpunten voor het
goederenvervoer in Fryslân doen zich voor bij Knooppunt Joure; Leeuwarden (ontbreken
ringweg: De Haak om Leeuwarden); A7-Stadsrondweg Sneek; en Nijega/Dokkum (nog
aan te leggen Centrale as). In de regio Groningen-Assen is het grootste knelpunt voor de
bereikbaarheid de Zuidelijke ringweg van Groningen (A7). Daarnaast is er veel congestie
op de Friesestraatweg (N355) en de aansluiting van de N33 op de A28 ten zuiden van
Assen.
Prognoses over de ontwikkeling van het aantal voertuigkilometers op de weg laten zien
dat dit aantal de komende jaren in Fryslân en Groningen zal toenemen. De congestie zal
daardoor ook toenemen, met name op de bovengenoemde wegen en de bereikbaarheid zal
hierdoor afnemen.
8

3 Binnenhavens Fryslân en Groningen
3.1 Binnenhavens Nederland
3.1.1 Definitie binnenhaven
Een binnenhaven voorziet bedrijven in een ontsluiting via het water, zodat goederen via
binnenschepen kunnen worden aan- en/of afgevoerd. In het rapport Blue Ports;
knooppunten voor de regionale economie (TNO, 2004) wordt een binnenhaven
gedefinieerd als:
Een binnenhaven is een goederenoverslagpunt of terminal alsmede de aan deze
overslagfaciliteit verbonden bedrijventerreinen en bedrijvigheid. Een binnenhaven wordt
vereenzelvigd met een vestiging in een gemeente en heeft drie functies:
1. een knooppunt in transportketens
2. een vestigingsplaats voor industrie, dienstverlening en onderdeel van clusters
3. een onderdeel van (internationale) productienetwerken.
Deze definitie onderstreept dat een binnenhaven meer is dan een alleen een
goederenoverslagpunt of terminal (inclusief overslag voorzieningen). Een
goederenoverslagpunt maakt onderdeel uit van een binnenhaven. Naast overslag is ook
veel productie aan de binnenhaven gerelateerd. Deze productiebedrijven hoeven niet
direct in de binnenhaven te zijn gevestigd, maar kunnen wel gebruik maken van de
overslagfaciliteiten. De binnenhaven heeft dan ook een belangrijke regionale
economische uitstraling.
3.1.2 Omvang Nederlandse binnenhavens
Nederland heeft een fijnmazig vaarwegennet waardoor in ruim tweehonderd gemeenten
goederen via het water worden overgeslagen. Om het belang van binnenhavens te bepalen
is de hoeveelheid overgeslagen goederen via de binnenvaart als uitgangspunt genomen.
Overslag wordt gemeten door de tonnages van laden en lossen te sommeren.
In 2006 is in totaal ongeveer 385 miljoen ton goederen overgeslagen vanuit de
binnenvaart (bron: CBS voorlopige cijfers 2006). Daarvan wordt ongeveer 250 miljoen
ton per binnenvaartschip van en naar de Nederlandse zeehavens vervoerd. In 2006 zijn er
ongeveer 50 binnenhavens die meer dan 1 miljoen ton per jaar goederen hebben
overgeslagen via de binnenvaart.
9

Figuur 3.1 Classificatie binnenhavens totale overslag goederen per binnenvaart, gemeten in tonnen
Bron figuur: TNO, Blue ports: Knooppunten voor de regionale economie, 2004;
Bron tabel: CBS, Overslag per gemeente 2006
3.2 Binnenhavens Fryslân en Groningen
3.2.1 Aantal en omvang
Net als in de rest van Nederland zijn de zeehavens ook grote havens voor de binnenvaart.
Deze havens slaan elk meer dan een miljoen ton aan goederen over via de binnenvaart,
met Delfzijl als grootste. Buiten de zeehavens om zijn er circa tien binnenhavens in
Fryslân en Groningen waar meer dan een half miljoen ton aan goederen werd
overgeslagen in 2006. Van de havens die meer dan een miljoen ton oversloegen liggen er
drie in Fryslân (Harlingen, Sneek, Lemmer) en drie in Groningen (Delfzijl, Groningen,
Eemshaven).
De hoge overslag in Sneek, meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2005, kan
worden verklaard door veel overslag van zand en grind voor de werkzaamheden aan de
Rijksweg A7 bij Sneek. Ook de overslag in Lemmer is in 2006 veel hoger dan in 2005
door extra overslag van zand en grind. Deze goederen zijn in volume in bijna elke
gemeente de belangrijkste goederen die overslagen worden en daardoor zeer bepalend
voor de overslagcijfers. Zie bijlage A voor meer informatie.
10
Top 10
Binnenhavens*
Provincie Overslag in mln
ton
Cuijk Noord-Brabant 6,2
Utrecht Utrecht 4,1
Oss Noord-Brabant 3,8
Hengelo Overijssel 3,5
Gennep Limburg 3,1
‘s-Hertogenbosch Noord-Brabant 2,8
Nijmegen Gelderland 2,8
Sluis Zeeland 2,7
Stein Limburg 2,5
Maasdriel Gelderland 2,4
* exclusief zeehavens

Tabel 3.1 Belangrijkste gemeenten met binnenhavens in Fryslân en Groningen op basis van overslagvolume 2006
Gemeenten Provincie Overslag binnenvaart 2006
in ton (x 1000)
Delfzijl* Groningen 4603
Groningen** Groningen 2038
Harlingen Fryslân 1707
Sneek Fryslân 1257
Eemsmond (Eemshaven) Groningen 1270
Lemsterland (Lemmer) Fryslân 1097
Leeuwarden Fryslân 843
Smallingerland (Drachten) Fryslân 750
Tytsjerksteradiel (o.a. Burgum) Fryslân 688
Wymbritseradiel Fryslân 638
Dongeradeel (Dokkum)*** Fryslân 558
Veendam Groningen 472
Heerenveen Fryslân 306
Winschoten Groningen 222
* Delfzijl is als zeehaven niet opgenomen in de tabel bij figuur 3.1
** Het overslag volume voor 2006 (voorlopig cijfer) is bij het CBS om onduidelijke redenen grotendeels bij de
gemeente Zuidhorn i.p.v. Groningen geregistreerd
***Inclusief veerdienst naar Ameland
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
3.2.2 Functie havens
Door de grote verscheidenheid aan type bedrijven die gebruik maken van vervoer water
hebben de binnenhavens verschillende functies:
• Industriële functie
De binnenhavens in Fryslân en Groningen zijn belangrijke vestigingsplaatsen voor
industriële bedrijven die gebruik maken van vervoer over water zoals Akzo Nobel in
Delfzijl (chemie, aardolieproducten), de bedrijven op het Metal park in Delfzijl (oa
aluminium) en Frisia in Harlingen (zout).
• Overslag- en opslagfunctie
De binnenhavens zijn belangrijke locaties met overslag- en opslagfaciliteiten voor
bulkgoederen zoals zand en grind, veevoeder, aardappels, recycling (schroot en afval)
en vloeibare brandstoffen. De binnenhavens zijn onmisbaar voor vervoer van zware
constructies via het water (die niet via de weg kunnen worden vervoerd. Buiten de
vele betonmortelcentrales zijn bedrijven die veel gebruik maken van binnenvaart
bijvoorbeeld: Hoogland (mest), Veenbaas (potgrond), Koopmans (meel), CSM
(suiker), Biovalue (lijnzaad/biodiesel) en Agrifirm (mest en veevoer).
• Logistieke functie
Containeroverslag is belangrijk voor de industriële en distributiebedrijven in Fryslân
en Groningen door de containers met import- en exportgoederen te vervoeren via het
water en de weg tussen regio en de zeehavens.
Containeroverslag van en naar binnenvaart is vooral geclusterd in de provincie
Groningen in Veendam, Groningen (MCS terminal Westerbroek), Delfzijl. Veendam
11

12
is vooral rail, Westerbroek is vooral binnenvaart. Harlingen is de enige haven in
Fryslân waar structureel containervervoer per binnenvaartschip plaatsvindt. Er is
echter geen gespecialiseerde containerterminal; er wordt gebruik gemaakt van een
normale loskade met een mobiele containerkraan.
De binnenhavens in Fryslân en Groningen onderscheiden zich verder als:
• vestigingsplaats van grote chemie bedrijven in Delfzijl, Veendam en Eemshaven
• vestigingsplaats van grote agro-industrie, waaronder Groningen (suiker en
aardappel/zetmeel) en Leeuwarden (meel) en Drachten (mest en veevoer).
• vestigingsplaats van scheepswerven, waaronder Lemmer (Veka); Harlingen en
Hoogezand (de Volharding); en Delfzijl (Kon. Niestern Sander).
Tevens beschikken de binnenhavens in Fryslân en Groningen over een belangrijke functie
voor de betoncentrales en bouwbedrijven in de regio (zand en grind), de recycling
industrie (metalen en schroot) en afvalverwerking.
3.2.3 Ruimte voor watergebonden activiteiten
In de onderstaande tabel is te zien welke bedrijventerreinen (>10 ha.) een kade
aansluiting hebben aan een van de vaarwegen in de provincies. Er is op een beperkt aantal
terreinen nog grond uitgeefbaar. De grootste zijn de Industriehaven in Harlingen en de
Kie in Franeker in Fryslân; en Eemshaven en Oosterpoort in Groningen.
Tabel 3.2 Overzicht natte bedrijventerreinen in Groningen en Fryslân, 2007
Gemeente Kern terrein
Omvang
netto (ha.)
Uitgegeven
(ha.)
Totaal
uitgeefbaar
Achtkarspelen Kootstertille Kootstertille West 37 23,3 13,7
Achtkarspelen Kootstertille Kootstertille Oost 38,9 28 11
Franekeradeel Franeker Kie (Fase 1) 18,3 3,4 14,9
Franekeradeel Franeker Oost 19 19 0
Franekeradeel Franeker West 31,5 31,5 0
Harlingen* Harlingen Uitbreiding Industriehaven 50 24,3 25,7
Harlingen Harlingen Oostpoort 26,5 22,5 4
Harlingen Harlingen Koningsbuurt 64 62,9 1,1
Harlingen Harlingen Hermes 20 20 0
Harlingen Harlingen Industriehaven 43 43 0
Heerenveen Heerenveen Kanaal Oost 57,2 56,2 1
Leeuwarden Leeuwarden Hemrik 156 152 4
Leeuwarden Leeuwarden Newtonpark I 19,5 19 0,5
Leeuwarden Leeuwarden De Merodestraat 24 24 0
Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden West 115 115 0
Lemsterland Lemmer Buitengaats West 17 17 0
Smallingerland Drachten De Haven 236 225,1 10,9
Sneek Sneek Houkesloot 47,8 47,2 0,6
Tytsjerksteradiel Eastermar Schuilenburg 22,5 22,5 0
(ha.)

Gemeente Kern terrein
Omvang
netto (ha.)
Uitgegeven
(ha.)
Totaal
uitgeefbaar
Wymbritseradiel Heeg De Skou 21,8 16,6 5,3
Appingedam Appingedam Fivelpoort 27 4 23
Delfzijl Delfzijl Oosterhorn 666 319,8 346,2
Delfzijl Delfzijl Farmsumerpoort 55 43,6 11,4
Delfzijl Farmsum
Industriepark/
(ha.)
Eemskanaaldok Z 10 10 0
Eemsmond Roodeschool Eemshaven 607 230,9 376,1
Groningen Groningen De Vogels/Ant 10 10 0
Groningen Groningen Friese Straatweg 10 10 0
Groningen Groningen Damsterdiep 17 17 0
Groningen Groningen De Hoogte 22 22 0
Groningen Groningen Hoendiep 30 30 0
Groningen Groningen Ulgersmaweg 30 30 0
Groningen Hoogkerk Hoogkerk O+W 30 30 0
Groningen Groningen Winschoterdiep A 37,3 37,3 0
Groningen Groningen
Winschoterdiep/
Eemskanaal 173 173 0
Hoogezand-Sappemeer Westerbroek Westerbroek 70 70 0
Menterwolde Muntendam Rscg Noord 12 0 12
Menterwolde Zuidbroek Ind Terr Fase I 17 17 0
Scheemda Scheemda Eextahaven I 17 17 0
Veendam Veendam Lloyd 60,45 57,2 3,3
Veendam Veendam Vrijheid 34 32,1 1,9
Veendam Veendam Rscg 26,8 25,2 1,5
Veendam Veendam Stolberg 26 26 0
Veendam Veendam Zwaaikom 36,5 36,5 0
Veendam Veendam
Dallen I/ Ind.Weg/
Meihuizenweg 43 43 0
Winschoten Winschoten Reiderland 2 25,6 22,8 2,8
Winschoten Winschoten Rensel 34,4 32,7 1,7
Winschoten Winschoten Reiderland 1 66,4 66,4 0
Zuidhorn Aduard Industrie Terrein 11 9,4 1,6
* Harlingen geeft aan dat de beschikbare terreinen inmiddels grotendeels uitgegeven zijn.
Bron: IBIS, 2007
In de afgelopen jaren is in Groningen en Fryslân op verschillende plaatsen geïnvesteerd in
de revitalisering van diverse natte bedrijventerreinen. Ook zijn er op verschillende
plekken nog plannen voor het verder herstructureren of uitbereiden van natte
bedrijventerreinen.
13

Eemshaven en Delfzijl
Bij de zeehavens Eemshaven en Delfzijl is voldoende oppervlakte reserveterrein
voorhanden voor verdere uitbreiding, maar nieuwe vestigers willen ook faciliteiten voor
onder andere, overslag. De ruimte aan kades is nu beperkt en dus zal geïnvesteerd moeten
worden in de inrichting van het gebied om aan de kwalitatieve vraag te voldoen 1 . Het
bedrijventerrein Farmsumerpoort in Delfzijl gerevitaliseerd.
Groningen
De gemeente Groningen is bezig met de herstructurering van de Eemskanaalzone en
bereidt de revitalisering voor van het terrein Winschoterdiep (ook wel Zuidoost). Bij de
eerstgenoemde ontwikkeling zal de watergebonden bedrijvigheid voor het merendeel uit
de stad verdwijnen. De nieuwe functies richten zich met name op het recreatieve en
consumentgerichte marktsegment. Daarnaast wordt voor de periode na 2015 gezocht naar
een geschikte locatie voor watergebonden bedrijvigheidheid, bijv containeroverslag, in
relatie tot de opwaardering vaarweg Lemmer Delfzijl. In de beleidsnota ‘Watergebonden
Bedrijvigheid’ is ook aangegeven dat voor de revitaliseringslocaties Winschoterdiep/
Eemskanaal een opgave ligt om de watergebonden bedrijvigheid mee kansen te geven.
Dit door bijvoorbeeld het creëren van locaties en stimuleren van collectieve overslag. Als
uitwerking van het masterplan en de beleidsnota zal voor de watergebonden bedrijvigheid
nog dit jaar een plan worden opgesteld 2 .
In Groningen wordt per 2008 een nieuw bedrijventerrein Westpoort geopend. Het
bedrijventerrein omvat 150 hectare ligt direct ten westen van Hoogkerk en het
Aduarderdiep en ligt aan het spoor en het vaarwater.
Bij Westerbroek (gemeente Hoogezand-Sappemeer) worden transport- en distributie-
activiteiten die vanuit de stad Groningen zijn verhuisd geaccommodeerd. Hier is
ondermeer de nieuw MSC-terminal gevestigd.
Menterwolde en Veendam
Een groot aantal bedrijventerreinen langs het Winschoterdiep en het
A.G. Wildervanckkanaal liggen in de gemeenten Menterwolde en Veendam. In de
‘Beeldkwaliteitvisie bedrijvenlocaties A7/N33’ van beide gemeenten wordt aangegeven
dat watergerelateerde bedrijvigheid hier voldoende mogelijkheden heeft. Bij de
ontwikkeling van Veenwolde is het niet mogelijk een kade direct aan het A.G.
Wildervanckkanaal te maken, omdat een dijk het kanaal scheidt van de bedrijvenlocaties.
Eventueel kan door middel van een insteekhaven watergerelateerde bedrijvigheid een
laad- en loskade realiseren. Langs de verbindingsroute naar de Gouden Driehoek, kan aan
het Winschoterdiep een nieuwe laad- en loskade worden aangelegd voor bedrijven in
Veenwolde en de Gouden Driehoek 3 . Op korte termijn zullen deze plannen echter niet
gerealiseerd worden.
1 Provincie Groningen, Monitor bedrijventerreinen provincie Groningen 2007
2 Gemeente Groningen, Bestemmingsplan Winschoterdiep / Euvelgunne, versie vaststelling februari 2008
3 Gemeenten Menterwolde en Veendam, Beeldkwaliteitvisie bedrijvenlocaties A7/N33 Oostboog Bedrijvenlocaties, vastgesteld
14
september 2007.

Harlingen
Harlingen geeft aan dat de beschikbare terreinen inmiddels grotendeels uitgegeven zijn.
In Harlingen zijn plannen om het havengebied te herstructureren 4 . Verschillende plannen
zijn in studie. Er wordt zowel gekeken naar mogelijkheden om de industriële functie van
de haven en de beroepsvaart beter te faciliteren, als naar het uitbreiden van faciliteiten
voor de recreatievaart en het vergroten van de woonfunctie in het havengebied.
Belangrijke vragen zijn ondermeer waar een uitbreiding van de haven moet komen en
welke rol de vervanging van de Tjerk Hiddessluizen daarbij kan spelen. Ook de vraag
over de inpassing van de N31/Koningsbrug heeft invloed op de ontwikkeling van het
gebied.
Lemmer
Het havengebied van Lemmer, Buitengaats, zal de komende jaren geleidelijk
transformeren naar een woon-, werk- en recreatiegebied. De nadruk zal hierbij liggen op
wonen, recreëren en niet-industriële bedrijvigheid. Uitgangspunt is echter wel is dat de
bestaande bedrijven niet worden gehinderd of beperkt in hun bedrijfsvoering. Het ligt dus
in de verwachting dat echte industriële watergebonden bedrijvigheid zal verplaatsen uit
Buitengaats. Er zijn plannen om een nieuw nat bedrijventerrein aan te leggen bij
Lemsterhoek. Eventuele uitbreidingmogelijkheden van dit terrein zijn in studie.
Leeuwarden
Het accent voor Newtonpark-I in Leeuwarden ligt op recyclingbedrijven, en bij
Newtonpark –II op productie en distributie. Deze terreinen zijn bijna geheel uitgegeven.
Voor Newtonpark zijn concrete uitbreidingplannen 5 . Hemrik, Leeuwarden-oost en
Leeuwarden-West zijn geheel uitgegeven. In 2005 is men begonnen met de
herstructurering van Leeuwarden-West (inclusief Newtonpark I).
Drachten
Het bedrijventerrein De Haven in Drachten heeft een omvangrijke herstructurering en
herinrichting ondergaan. Het project is in 2001 afgerond. Momenteel wordt een nieuw
‘nat’ onderdeel van het bedrijventerrein aangelegd met een nieuwe insteekhaven
Overige binnenhavens
Naast bovengenoemde ontwikkelingen zijn diverse andere natte bedrijventerreinen in de
afgelopen jaren herontwikkeld. Het betreft onder andere Sneek (Houkesloot), Hoogezand-
Sappermeer (Foxhol), en Winschoten (Rensel).
3.2.4 Economisch belang
De binnenhavens in Fryslân en Groningen hebben een belangrijke regionale en nationale
functie voor de ontwikkeling van clusters van economische centra van industrie en
logistiek. De grootschalige bedrijventerreinen langs het water bieden plaatst aan een
diversiteit van vooral productie- en distributiebedrijven.
4 Gemeente Harlingen (2007), Stadsvisie Harlingen 2025, Houtskoolschets.
5 Gemeente Leeuwarden (2005), Bedrijventerrein Leeuwarden. Ontwikkelingskader 2005-2015.
15

Door de veelvuldige beschikbaarheid van grootschalige bedrijventerreinen langs het
water wordt de werkgelegenheid of toegevoegde waarde, geleverd door de bedrijven in de
binnenhavens, bij de meeste gemeenten in Fryslân en Groningen niet apart geregistreerd.
Het is daardoor niet aan te geven welk deel van de werkgelegenheid of toegevoegde
waarde specifiek wordt gecreëerd door watergebonden bedrijvigheid.
Het staat echter vast dat de binnenhavens een belangrijke economisch belang hebben als
vestigingsplaats voor zware industrie. Met name de industriële clusters in de chemie,
metaal en energie spelen een nationale en ook een internationale rol. De binnenhavens in
Fryslân en Groningen zijn ook van groot belang voor de bouwsector (zand en grind
overslag en betoncentrales) in de regio en de Randstad.
De binnenvaart en de binnenhaven zijn voor de agrarische sector in het noorden een
kritische infrastructuur. De regio huisvest enkele grote bedrijven uit de agro-industrie die
toeleverancier en/of afnemer zijn van de agrarische sector. Hierbij valt te denken aan
producenten van veevoer, kunstmest, suiker en aardappelproducten.
Naast de directe werkgelegenheid en de indirecte, toeleverende economische activiteit,
zorgen de watergebonden bedrijven ook nog voor zogenaamde voorwaartse economische
activiteiten. Dit zijn de sectoren waaraan de binnenhavengebonden industrie op zijn beurt
weer toelevert. Dit zijn onder andere de afnemers van bouwmaterialen en van veevoer en
mest. Voor de producenten van deze producten vindt de ingaande stroom doorgaans per
binnenvaart plaats. De kostenvoordelen die behaald worden, als gevolg van
schaalvoordeel, worden ten dele doorgerekend aan de afnemers.
De containerterminals hebben ook vooral een belangrijke economische functie voor de
(niet-watergebonden) industriële, logistieke en transportbedrijven in de regio.
Er is veel transportgebonden werkgelegenheid in Fryslân en Groningen. Fryslân en
Groningen wil behoud en versterking van de werkgelegenheid in deze sector. Binnenvaart
heeft een duidelijke rol in het vervoer binnen de regio en ook het binnenlands vervoer. De
haven van Harlingen en de Eemsmondhavens spelen daarbij tevens een (enigszins
bescheiden) rol bij de import en export van goederen. Daarmee dragen de binnenhavens
en binnenvaart bij aan de werkgelegenheid in deze sector. Bovendien zorgt
goederenvervoer via binnenvaart er voor dat het aantal vrachtwagenbewegingen in de
regio minder is dan zonder binnenvaart het geval zou zijn. Hierdoor verbetert de
bereikbaarheid van Fryslân en Groningen en binnen de regio, maar ook de bereikbaarheid
van de Randstad, omdat veel vervoer tussen de zeehavens (Rotterdam, Amsterdam, etc.)
en binnenhavens in Fryslân en Groningen plaatsvindt. Dit is van groot belang voor de
noordelijke economie. Betere bereikbaarheid en grotere beschikbaarheid van logistieke
diensten helpen het regionale vestigingsklimaat te versterken.
3.3 Goederenstromen Fryslân en Groningen
De vaarweg Lemmer – Delfzijl heeft de volgende functies m.b.t. de binnenvaart:
• Ontsluiting van de binnenhavens in Groningen (2006: 9 mln ton) en Fryslân
(2006: 9 mln ton);
16

• Doorgaande verbinding (2006: 5,8 mln ton) tussen vooral mainports Rotterdam
en Amsterdam aan de ene kant en Noord-Duitsland aan de andere kant;
• Vestigingsplaats voor scheepswerven (o.a. in Lemmer, Makkum, Harlingen,
Bergum, Stroobos, Hoogezand, Delfzijl).
Er zijn drie plaatsen om de provincies binnen te komen. De Prinses Margrietsluizen te
Lemmer, de zeesluizen Farmsum te Delfzijl en de Tjerk Hiddessluizen te Harlingen.
17

Tabel 3.3 Passages en volumes (binnenvaart) door toegangspunten Groningen en Fryslân (2005)
18
Jaar Aantal passages Vervoerd gewicht
(x mln ton)
Lemmer (PM-sluizen) 2004 21.879 13,1
Harlingen (TH sluizen) 2004 3.840 1,5
Delfzijl (zeesluis
Farmsum)
Bron: Sluistellingen uit IVS systeem, provincie Groningen & Fryslân
2005 13.985 7,7
De belangrijkste vervoerde goederen in volume zijn zand& grind en zout, gevolgd door
voedingsproducten en veevoeder, overige goederen en fabrikaten en aardolieproducten.
Zand en grind wordt op zee en in het IJsselmeer gewonnen, terwijl zout in Harlingen en
Delfzijl uit de grond wordt gehaald. In het doorgaande vervoer tussen (west-) Nederland
en Duitsland is veevoeder een belangrijke stroom.
3.4 Binnenhaven Delfzijl
Havengebied Delfzijl omvat circa 1450 hectare waarvan ongeveer 600 hectare
watergebonden bedrijventerrein is rondom de Oosterhornhaven, de Farsumerhaven en het
Eemskanaal.
In 2006 werd er ongeveer 4,6 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante
ladingstromen zijn:
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, grind, zout, gips) 57%
• Aardolie(producten) 10%
• Chemische producten (oa chloor, soda, methanol) 11%
Figuur 3.2 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Delfzijl, 2006
1%
11%
8%
57%
3%
5%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
1%
10%
2%
2%
Landbouw producten; dieren
Voedingsproducten; veevoeder
Vaste brandstoffen
Aardoliën; aardolieproducten
Ertsen en metaalresiduen
Metalen; metalen halffabrikaten
Ruw e mineralen&bouw materialen
Meststoffen
Chemische producten
Overige goederen en fabrikaten

De haven beschikt over meer dan 1,5 km laad- en loskades, waarvan het overgrote deel in
private handen is. Er is geen ‘officiële’ containerterminal in de havens van Delfzijl.
Momenteel wordt een multifunctionele kraan van Wijnne en Barents aan de oostzijde van
de Handelshaven gebruikt voor de overslag van containers en is sprake van een lijndienst
tussen Delfzijl en Rotterdam.
De binnenhaven van Delfzijl is vooral een industriehaven. Er zijn enkele belangrijke
industriële clusters van bedrijven, die nauw met elkaar samenwerken. Ook heeft de haven
een belangrijke distributiefunctie (m.n. toelevering) voor bedrijven binnen en buiten de
regio. De industriehaven kent vijf dominante onderdelen:
• Chemiepark Delfzijl: voor chemische bedrijven, dat als een keten met elkaar is
verbonden en bestaat uit twaalf bedrijven. Dit chemiecluster is o.a. chloor gerelateerd
met Akzo Nobel en haar alliantiepartners als belangrijke spelers. Daarnaast zijn er
plannen om op het industrieterrein een ‘Bio Refinery’ op te richten. Dat is een nieuwe
fabriek rond de reeds bestaande biomethanol fabriek Bio MCM. Deze fabriek wordt
stap voor stap aangepast voor het produceren van biomethanol uit biomassa. In totaal
zou er een miljoen ton biomethanol per jaar moeten worden geproduceerd, waarmee
het de grootste biomethanolfabriek ter wereld zou worden.
• Chemiepark De Valgen: voor chemische bedrijven die niet direct gerelateerd zijn aan
het Chemie Park Delfzijl. Ook hier zijn echter bedrijven die leveren of afnemen aan
elkaar of de bedrijven op het chemiepark Delfzijl. Het park telt momenteel acht
bedrijven.
• Metal Park Delfzijl: is geclusterd industrieterrein voor metaalgerelateerde
bedrijvigheid naast de aluminiumsmelter Aldel. Het park telt momenteel negen
bedrijven.
• MERA-cluster: is een terrein voor Milieu, Energie, Recycling en Afval gerelateerde
bedrijvigheid, waarbij de nadruk op de recyclingcomponent ligt. Het park telt
momenteel drie bedrijven en er wordt, onder andere, baggerslib en
oliehoudende(afval)stoffen worden verwerkt.
• Farsumerpoort: huisvest bedrijven uit het midden- en kleinbedrijf in o.a. de logistieke
en bouwsector. Er zijn meer dan 20 bedrijven gevestigd.
Daarnaast is er nog bedrijventerrein Oosterwierum, waarvan het grootste deel nog
uitgegeven kan worden.
Uit onderzoek 6 is bekend wat de bijdrage van de binnenhaven is aan de werkgelegenheid.
Deze bedraagt ongeveer 2000 arbeidsplaatsen, waarbij de meest in het chemiecluster en
de metaalindustrie.
De binnenhaven is multimodaal ontsloten. Via het Eemskanaal (CEMT klasse V,
minimaal 3,20 meter), onderdeel van de vaarweg Lemmer-Delfzijl is ook toegang tot
open zee. Zowel het Chemiepark Delfzijl als Metal Park zijn verbonden met het
spoorwegennet en hebben aansluiting met de stad Groningen en het RSCG Veendam
vanwaar dagelijks containershuttles naar Rotterdam gaan. De binnenhaven wordt over de
6 TNO, Blue Ports: knooppunten voor de regionale economie Onderzoek naar de economische belangen van de Nederlandse
Binnenhavens, iov Nederlandse Vereniging van Binnenhavens, juli 2004.
19

weg ontsloten via de N33 en N46 op de A7 en A28. De verbinding van de terreinen naar
deze wegen is vrij van congestie. Bijlage B geeft een overzicht van de gepresenteerde
informatie voor de belangrijkste binnenhavens.
3.5 Binnenhaven Groningen
Het havengebied in Groningen omvat circa 300 hectare verspreid over negen
bedrijventerreinen gelegen aan het Eemskanaal, Van Starkenborghkanaal, het
Winschoterdiep, Aduarderdiep, het Hoendiep en het Reitdiep.
In 2005 werd er ongeveer 2,2 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante
ladingstromen zijn:
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, grind, zout, gips) 42%
• Aardolie(producten) 25%
• (vee)Voedingsproducten (oa suiker, aardappelmeel) 12%
• Overige goederen (mn stukgoederen die in containers vanuit de MCS-terminal) 12%
Figuur 3.3 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Groningen, 2006
20
1%
1%
42%
2%
12% Landbouw producten; dieren
12%
5%
0%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
0%
25%
Voedingsproducten; veevoeder
Vaste brandstoffen
Aardoliën; aardolieproducten
Ertsen en metaalresiduen
Metalen; metalen halffabrikaten
Ruw e mineralen&bouw materialen
Meststoffen
Chemische producten
Overige goederen en fabrikaten
De haven beschikt over meer dan 1,3 kilometer laad- en loskades, waarvan het overgrote
deel in private handen is. De containerterminal van MCS in de Deense haven is eind 2006
verplaatst naar het aan het Winschoterdiep gelegen Westerbroek (gemeente Hoogezand-
Sappemeer). Per jaar worden hier ongeveer 22.500 containers overgeslagen die geladen
en gelost worden in het achterland.
De binnenhavens van Groningen zijn een logistiek knooppunt met een bovenregionale
functie. De binnenhavens hebben een belangrijke overslagfunctie en als leverancier aan
de suikerfabrieken en betoncentrales.

De belangrijkste natte bedrijventerreinen zijn Winschoterdiep (A en Winschoterdiep/
Eemskanaal), met oa Jongeneel, Scheepswerf SBG en Droogdok Groningen en
Hoogkerk/Vierverlaten met de voormalige CSM fabriek (nu Cosun/Suikerunie). De
fabriek van de Suikerunie in Groningen is recent gesloten. De bulkoverslag heeft
mogelijkheden aan het Oude Winschoterdiep. Bij de Milieuboulevard, langs het
Winschoterdiep, kan een (openbare) laad- en loskade aangelegd worden.
Aan de westzijde van Groningen recent het bedrijventerrein Westpoort ontwikkeld, met
watergebondenbedrijven als Esha en Hibex met eigen kadefaciliteiten. Daarnaast wil de
gemeente onderzoeken of er mogelijkheden zijn voor ontwikkeling van (semi)openbare
kadefaciliteiten.
Groningen heeft een gunstige ligging op een kruispunt van vaarwegen. Over de weg zijn
de binnenhavens ontsloten via de A7, A28, N46 en de N360.
3.6 Binnenhaven Harlingen
Havengebied Harlingen beschikt over 20 kades en meer dan 200 ha nat bedrijventerrein.
Naast de twee zeehavens (Industriehaven en Nieuwe Willemshaven) zijn er vier
binnenhavens.
In 2006 werd er ongeveer 1,7 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante
ladingstromen zijn met afstand:
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, zeegrind, zout, schelpen) 65%
• Overige goederen (containers en goederen naar Vlieland en Terschelling) 24%
Daarnaast worden er relatief veel aardolie(producten) vervoerd.
Figuur 3.4 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Harlingen, 2006
0%
0%
24%
1% 1%
0%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
8%
65%
1%
0%
Landbouw producten;
dieren
Voedingsproducten;
veevoeder
Vaste brandstoffen
Aardolie(producten)
Ertsen en metaalresiduen
Metalen; metalen
halffabrikaten
Ruw e mineralen &
bouw materialen
Meststoffen
Chemische producten
Overige goederen
21

De laad- en loskades bij de binnenhavens Hermes (20 ha.) en Koningsbuurt (70 ha.)
worden privaat beheerd. De overige kades zijn publieke laad- en loskades. De terminal in
Harlingen biedt faciliteiten voor containervervoer per binnenvaart en slaat ongeveer
inmiddels (2007) ongeveer 18.000 TEU over. Samen met de vervoerde goederen op de
Waddenveren vanuit Harlingen verklaart dit de relatief grote overslag van goederen in de
NSTR-klasse overige goederen.
De haven is voor Harlingen en de regio van groot economisch belang. Er zijn circa 35
havengebonden bedrijven gevestigd. Belangrijke bedrijven die veel van binnenvaart
gebruik maken, zijn de zoutfabriek van Frisia Zout BV (Esco); de grind- en zandzeverij
en betonwandenfabriek van Spaansen; en de scheepswerf Volharding. Ook Smilde (oliën)
en Ouwehands (schelpen) maken veel gebruik van de binnenvaart en het Van
Harinxmakanaal. Harlingen is de belangrijkste op- en overslag plaats van
aardolie(producten) in Fryslân.
Harlingen heeft een goede aansluiting op het netwerk van vaarwegen. Via het Van
Harinxmakanaal heeft Harlingen aansluiting op de vaarweg Amsterdam-Delfzijl via
Lemmer en een aansluiting via de Waddenzee op het IJsselmeer.
Over de weg is Harlingen ontsloten via de A31/N31 (Harlingen/Franeker en de
Afsluitdijk) en de N31 (Drachten/Groningen). De havenspoorlijnen functioneren niet
meer.
3.7 Binnenhaven Sneek
Het havengebied in Sneek bestaat uit industrieterreinen Houkesloot, rondom de
industriehavens “Schuttevaerhaven” en “Tophaven”. Het bedrijventerrein is recentelijk
gerevitaliseerd.
In 2006 werd er ongeveer 1,3 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante
ladingstromen zijn:
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, grind) 79%
• Aardolie(producten) 10%
• (vee)voedingsproducten 7%
22

Figuur 3.5 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Sneek, 2006
79%
0%
1%
3%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
7%
0%
10%
0%
0%
Landbouw producten; dieren
Voedingsproducten;
veevoeder
Vaste brandstoffen
Aardolie(producten)
Ertsen en metaalresiduen
Metalen; metalen
halffabrikaten
Ruw e mineralen &
bouw materialen
Meststoffen
Chemische producten
Overige goederen
De haven van Sneek heeft een belangrijke functie voor bouwbedrijven die voor de
aanvoer van grondstoffen afhankelijk zijn van de binnenvaart, zoals Bosal en De Waardt.
Andere bedrijven die gebruik maken van binnenvaart zijn ondermeer de Heus(veevoer),
Noord-Nederlandse tankopslag, en Holvrieka Nirota (RVS-tanken).
Er vindt geen containervervoer plaats en de binnenhaven is niet ontsloten via het spoor.
De Houkesloot is een vaarweg CEMT klasse IV, met een maximale diepgang van 2,75
meter. De Houkesloot sluit aan op het Prinses Margrietkanaal. De A7 is de belangrijkste
verbinding over de weg.
3.8 Binnenhaven Eemshaven
Havengebied Eemshaven bestaat uit circa 600 hectare waaronder de binnenhavens:
• Julianahaven met de Bulk Area (32,5 ha) en de RoRo Terminal (58 ha)
• Julianahaven Zuid / handelshaven: 56 ha
In 2006 werd er ongeveer 1,3 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De
ladingstromen bestaan bijna geheel uit ruwe mineralen en bouwmateriaal (kalksteen,
recycling, zand en grind) 90%. Daarnaast worden ondermeer landbouwproducten (2%) en
voedingsproducten (1%)(mout, suiker, koolzaad/oliehoudende gewassen voor Biovalue)
overgeslagen.
23

Figuur 3.6 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Eemshaven, 2006
24
4% 2%
1%
3%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
0%
90%
Landbouw producten; dieren
(vee)voedingsproducten
Aardolie(producten)
Metalen (halffabrikaten)
Ruw e
mineralen&bouw materialen
Chemische producten
Overige goederen en
fabrikaten
De haven beschikt over bijna 2 kilometer laad- en loskades. De RoRo Terminal is ook
geschikt voor het overslaan van containers, maar wordt hier tot op heden niet voor
gebruikt. Veem & Factor beschikt over een eigen kade en havenkranen bij de
suikerterminal in de Bulk Area. De suiker wordt met containers zowel per schip als per
spoor vervoerd naar Rotterdam en Duitsland.
De haven heeft een belangrijke functie als op- en overslag plaats. In de handelshaven zijn
drie stuwadoorbedrijven gevestigd die papier, vis en vleesproducten (gekoeld), suiker en
algemene lading op- en overslaan. In de Bulk Area: zijn vijf watergebonden bedrijven
gevestigd: Cement Sales North GmbH, Holland Malt (maut), Biovalue, BKV Nederland
(handelsfirma in zand, grind en aanverwante materialen), Theo Pauw (bouwstoffen en
recycling).
De RoRo area is de vestigingsplaats van twee grote logistieke bedrijven: Wagenborg en
Socar (vervoer van auto’s per schip)
De Wilhelminahaven heeft vooral een industriële functie en moet zich verder ontwikkelen
als vestigingsplaats voor energiebedrijven en bedrijven in het MERA-cluster. Electrabel
is al gevestigd in de haven. NUON begint in 2008 aan de bouw van een energiecentrale
en ook het Duitse RWE heeft plannen om een energiecentrale in de Eemshaven te
bouwen. Ook moet er in de toekomst een LNG-terminal komen in de Eemshaven. De
haven is dus belangrijk als vestigingsplaats voor toekomstige bedrijvigheid.
De Eemshaven is multimodaal ontsloten. De bulk terminal en de RoRo Area liggen in de
Julianahaven met directe verbinding naar open zee (Eems). In de Julianahaven is directe
spoorverbinding beschikbaar voor multimodaal transport en is via de autoweg
Eemshaven-Groningen (N46) en ook de N33 ontsloten. De verbinding van de terreinen
naar deze wegen is vrij van congestie.

De Wilhelminahaven en heeft ook een directe verbinding naar open zee (Eems). De
infrastructuur op het land is nog niet aangelegd, maar er zijn goede mogelijkheden om het
gebied te ontsluiten via het spoor en de weg.
3.9 Binnenhavens Lemmer
Het havengebied in Lemmer omvat circa 20 hectare bedrijventerrein. De belangrijkste
kade is Buitengaats-West. In totaal is er bijna 2 kilometer laad- en loskades, waarvan het
merendeel particulier wordt beheerd.
In 2006 werd ongeveer 1,3 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De ladingstroom
bestaat bijna geheel (99%) uit ruwe mineralen en bouwmateriaal (kalksteen, zand en
grind).
Figuur 3.7 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Lemsterland, 2006
0%
0%
0% 1%
3%
0%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
1%
95%
Landbouw producten; dieren
(vee)Voedingsproducten
Ertsen en metaalresiduen
Ruw e mineralen &
bouw materialen
Meststoffen
Chemische producten
Overige goederen
Vervoer over water voornamelijk van belang (ivm kosten en volume) voor het laden en
lossen van bouwmaterialen. Op het Industrieterrein (buitengaats) zijn 36 bedrijven
gevestigd, 12 daarvan hebben watergebonden activiteiten. De belangrijkste
watergebonden bedrijven zijn IJsselmeer beton en VECA scheepsbouw.
De haven van Lemmer ligt aan het IJsselmeer en het begin van het Prinses
Margrietkanaal. Via de rondweg N359 en de N712 Sluisweg wordt het havengebied
verbonden met de A6. Er is wel sprake van congestie op de rondweg.
25

3.10 Binnenhavens Leeuwarden
Het havengebied in Leeuwarden omvat circa 200 ha natte bedrijventerreinen en 20 kade-
en overslagfaciliteiten. Het havengebied valt uiteen in twee gebieden: Leeuwarden-Oost
en Leeuwarden-West.
In 2006 werd ongeveer bijna 850.000 ton overgeslagen in de binnenhaven. De
voornaamste ladingstromen zijn ruwe mineralen en bouwmateriaal – 77% - (zand en
grind); en landbouwproducten (graan) 13%.
Daarnaast wordt in Leeuwarden ten opzichte van andere havens in Fryslân veel (3%)
kunstmest overgeslagen.
Figuur 3.8 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Leeuwarden, 2006
26
3% 2%
13%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
2%
1%
2%
77%
Landbouw producten; dieren
Aardolie(producten)
Ertsen en metaalresiduen
Metalen (halffabrikaten)
Ruw e mineralen &
bouw materialen
Meststoffen
Overige goederen
De belangrijkste haventerreinen zijn Leewarden-West, met de Zwettehaven en Kalkhaven
(115 ha.) en Hemrik met de Junokade (156 ha.). Bij alle watergebonden bedrijven zijn
kaden en terreinen in particulier eigendom. Een enkele heeft ook eigen water
(Onttinningsfabriek)
Naar schatting zijn er ongeveer 400 tot 500 arbeidsplaatsen bij de bedrijven die frequent
gebruik maken van de binnenvaart. Vervoer over water voornamelijk van belang (ivm
kosten en volume) voor het laden en lossen van bouwmaterialen. Er zijn verschillende
toeleveranciers voor de bouwsector in Leeuwarden gevestigd waaronder Hoekstra,
Feenstra, de Betoncentrale en Elmo. Opvallender is dat Leeuwarden, met 106.000 ton, de
grootste overslag van landbouwproducten in Fryslân kent. Dit komt door de
aanwezigheid van de Koopmans meelfabriek, die een groot deel van de aanvoer van
grondstoffen via de binnenvaart betrekt. Naast deze bedrijven zijn ook Hoogland
(kunstmest) en OMRIN (afvalverwerking) voor een groot deel afhankelijk van aanvoer
over water.

Leeuwarden is door verschillende modaliteiten ontsloten. Het Van Harinxamakanaal
verzorgt de oost-west verbinding voor de (beroeps)vaart in de Westergozone en sluit aan
op het Prinses Margrietkanaal. Leeuwarden-West is via N357 en Leeuwarden-Oost via de
N358 verbonden met de A31/N31 (Harlingen/Franeker en de Afsluitdijk), de A32 in
zuidelijke richting (met aansluiting op de A6/A7 en A28) en de N31
(Drachten/Groningen)
In Leeuwarden is ook de Railterminal Fryslân maar deze staat niet in directe verbinding
met de haven terreinen. Het spoor loopt wel direct langs de Kalkhaven en de
Harlingervaart. De oude havenspoorlijnen zijn in 2007 verwijderd.
3.11 Binnenhaven Drachten
Het bedrijventerrein De Haven is een gemengd bedrijventerrein van zo’n 300 hectare—
inclusief de havenbekkens. Het bedrijventerrein wordt nog eens aangevuld met 35 hectare
als onderdeel van een uitbreiding in noordelijke richting en met 11,5 hectare rond de
nieuwe insteekhaven, specifiek voor watergebonden bedrijven. De haven beschikt over
1,2 km laad- en loskades. Er is geen containerterminal.
In 2006 werd er ongeveer 0,8 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante
ladingstromen zijn:
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand en grind, potgrond) 58%
• Voedingsproducten & veevoeder 20%
• Landbouwproducten 9%
Figuur 3.9 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Smallingerland, 2006
6%
56%
7%
9%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
20%
0%
1%
1%
Landbouw producten; dieren
(vee)Voedingsproducten
Vaste brandstoffen
Ertsen en metaalresiduen
Metalen (halffabrikaten)
Ruw e mineralen &
bouw materialen
Meststoffen
Overige goederen
De binnenhaven van Drachten is essentieel onderdeel van de Noordelijke agro-logistieke
infrastructuur (regionaal). Drachten is de grootste overslaghaven voor meststoffen en
Voedingsproducten & veevoeder, dit met name door de vestiging van het bedrijf
27

Agrifirm. In het noorden heeft Agrifirm een marktaandeel van ongeveer 40 procent. Het
vervoert veevoeder naar de vestiging in Drachten voor 80 procent via de binnenvaart aan
en de meststoffen voor 100 procent 7 .
Voor de bouw is de binnenhaven van Drachten vooral belangrijk in de toelevering
(nationaal).
Op het bedrijventerrein ‘De Haven’ zijn ongeveer 350 ondernemingen gevestigd. Naast
Agrifirm zijn bedrijven met watergebonden activiteiten ook: Van der Wiel en Kijlstra
Beton, Sterk Heiwerken, Friesland Staal, Emta, Hofstra, Jansma wegen en milieu,
Veenbaas, distributiecentra van Aldi en Laurus, scheepswerf CMF Drachten.
In totaal zijn ruim 700 van de 8000 arbeidsplaatsen op het bedrijventerrein ‘De Haven’
direct binnenhavengebonden.
Drachten is via de ‘Vaarweg Drachten’ (provinciaal klasse IV-kanaal) verbonden met het
Prinses Margrietkanaal. Er is overwogen om de vaarweg op te waarderen. In 1999 is
besloten dat de opwaardering van deze vaarweg weer in overweging kan worden
genomen als de goederenstroom meer dan 2 miljoen ton bedraagt.
Drachten is via een vierbaansweg aangesloten op de A7/A6 (Duitse grens-Groningen-
Drachten-Amsterdam) en de N31/N381 (Harlingen-Leeuwarden-Drachten-Emmen). Op
de aansluiting N31 Drachten-Noord is enige congestie.
3.12 Binnenhaven Veendam
Het havengebied in Veendam bestaat uit diverse industrieterreinen langs het A.G.
Wildervanckkanaal. In totaal is er ongeveer 225 hectare nat bedrijventerrein. De
westelijke kade omvat: terrein RSCG: 27 ha., het Lloyd 60 ha, Lloyd-Zuid. De oostelijke
kade omvat Zwaaikom 37 ha, Stolberg 26 ha.;Vrijheid 34 ha.; en Dallen I&II 43 ha.
In 2006 werd ongeveer bijna 500.000 ton overgeslagen in de binnenhaven. De
voornaamste ladingstroom bestaat uit chemische producten (NEDMAG) 50%. Daarnaast
zijn ruwe mineralen en bouwmateriaal 21% (zand en grind), en overige goederen 15% (in
containers) de belangrijkste ladingen.
7 TNO, Blue Ports: knooppunten voor de regionale economie Onderzoek naar de economische belangen van de Nederlandse
28
Binnenhavens, iov Nederlandse Vereniging van Binnenhavens, juli 2004.

Figuur 3.10 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Veendam, 2006
50%
15%
0% 3%
1% 1% Landbouw producten; dieren
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
21%
9%
(vee)voedingsproducten
Ertsen en metaalresiduen
Metalen (halffabrikaten)
Ruw e
mineralen&bouw materialen
Meststoffen
Chemische producten
Overige goederen en
fabrikaten
Ongeveer de helft van de kades is in privaat beheer. Wellicht de belangrijkste kade is de
kade van de RSCG-terminal voor het laden en lossen van conventionele- en
containerschepen. De RSCG-terminal is een tri-modale terminal met 4 treinsporen van
elk 800 meter, per rit kunnen er 99 teu worden vervoerd. De haven is daarmee een
belangrijke logistieke schakel in de Noordcorridor tussen Rotterdam en Hamburg. Tevens
worden er diensten onderhouden naar Rotterdam en Antwerpen. De terminal wordt
geëxploiteerd door De Vries Transport Group.
De belangrijkste binnenvaartgebonden bedrijven zijn NEDMAG (chemische industrie) en
diverse bedrijven in de betonindustrie zoals de vm Veendammer Beton Industrie en
MOKO.
Naast het spoor en het A.G. Wildervanckkanaal, een Klasse IV vaarweg voor schepen tot
1350 ton, is Veendam via de weg goed bereikbaar via A7/A28 en de N33.
3.13 Binnenhaven Heerenveen
Bedrijventerrein Kanaal is een traditioneel bedrijventerrein dat gelegen is ten noorden van
de A7 en ten westen van de spoorwegverbinding tussen Zwolle en Leeuwarden. Dit
terrein heeft een totale oppervlakte van ca. 87 ha, en biedt plaats aan ca. 50 bedrijven.
In 2006 werd meer dan 300 duizend ton overgeslagen in de binnenhaven. De
voornaamste ladingstroom bestaat uit ruwe mineralen en bouwmateriaal 84% (zand en
grind). Daarnaast worden ook meststoffen (9%) en schroot (6%) overgeslagen.
29

Figuur 3.11 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Heerenveen, 2006
30
9%
0%
1% 0%
84%
6%
0%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
(vee)voedingsproducten
Vaste brandstoffen
Ertsen en metaalresiduen
Metalen (halffabrikaten)
Ruwe mineralen & bouwmaterialen
Meststoffen
Overige goederen en fabrikaten
Het terrein is bestemd voor zeer uiteenlopende vormen van bedrijvigheid, zowel groot-
als kleinschalig. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan traditionele industrie,
bouwnijverheid, transport, opslag en distributie. Het terrein is alweer enige jaren in
gebruik en vrijwel geheel uitgegeven. Vooral de staalbouw is op dit terrein sterk
vertegenwoordigd. Ook is er een afvalverwerkingsinstallatie.
Het terrein is goed bereikbaar, zowel over de weg (A7 en A31) als over het water. Het
terrein beschikt over een 'draaikom' zodat de aan- of aflevering van goederen via het
water kan plaatsvinden.
3.14 Binnenhaven Winschoten
Het havengebied in Winschoten bestaat vooral uit de watergebonden industrieterreinen
Reiderland 1&2 en Rensel. De terreinen beslaan ongeveer 125 hectare met private en
publieke kades langs het Winschoterdiep. Het bedrijventerrein Rensel heeft een
revitaliseringproces ondergaan en kent nu meer watergebonden kavels dan voorheen.
In 2006 werd bijna 225.000 ton overgeslagen in de binnenhaven. De voornaamste
ladingstromen zijn ruwe mineralen en bouwmateriaal 54% (Oost-Groninger
Betonmortelcentrale), en chemische producten 29% (Akzo).

Figuur 3.12 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Winschoten, 2006
29%
4%
6%
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006
0%
7%
54%
Landbouw producten; dieren
(vee)voedingsproducten
Aardolie(producten)
Ertsen en metaalresiduen
Ruw e
mineralen&bouw materialen
Chemische producten
Overige goederen en
fabrikaten
De bedrijventerreinen Rensel en Reiderland worden hoofdzakelijk via de
Oostelijke Rondweg verbonden met de snelweg A7. Via de Rensel staat het
bedrijventerrein in verbinding met het Winschoterdiep
3.15 Binnenhaven Assen
De omvang van de Assen binnenhaven is beperkt. Het gaat hier vooral om een deel van
het Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade en langs het havenkanaal, en om loskaden
aan het Noord-Willemskanaal.
Het Asser havenkanaal heeft over een lengte van ca 500 m los- en laadplaatsen. Deze zijn
in beheer bij de gemeente Assen en bij particulieren. In Assen Noord nabij de A28 aan
het Noord Willemskanaal liggen provinciale loskaden. Er is geen containeroverslag in
Assen.
Het vervoer over water naar bedrijfsterreinen heeft in Assen nauwelijks een functie. In
2006 werd nog geen 40 duizend ton overgeslagen. Dit betrof voornamelijk (31 duizend
ton) ruwe mineralen en bouwmateriaal, onder ander bestemd voor Mortel Installatie
Assen "M.I.A.". Gezien de beperkte mogelijkheden van het Noord Willemskanaal (tot
600 ton) en de Drentse Hoofdvaart (alleen recreatief) mogen geen grootse ontwikkelingen
in uitbreiding worden verwacht (bron GVVP strategienota).
De weg ontsluiting van het Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade en het havenkanaal
loopt via de Europaweg, de Industrieweg en de N367, naar de N33 en de A28.
31

3.16 Overige havens
Niet opgenomen in tabel 3.1 zijn de goederen die overgeslagen worden in gemeente
Zuidhorn. Momenteel worden in deze gemeente weer goederen overgeslagen, terwijl er in
de jaren voor 2006 nauwelijks goederen werden overgeslagen. De verklaring ligt in de
groei van overslag van zand en grind als gevolg van ontwikkelingen in de omgeving en
een verandering in bedrijfsvoering van de grootste gebruiker. De laad-loswal bij Aduard
is vervangen door een nieuwe kade vanwege een verdieping en verbreding van het
kanaal. Daarnaast is de op-en overslagplaats bij Gaarkeuken gesloten. De loswal in
Aduard heeft ten dele de activiteiten van de laad-loswal Gaarkeuken overgenomen.
Het betreft bijna uitsluiten zand en grind dat wordt overgeslagen. Gezien de
ontwikkelingen in het gebied is het waarschijnlijk dat de overslag de komende jaren groot
zal blijven.
32

4 Streefbeeld Vaarwegen en Binnenhavens
4.1 Inleiding
Voor het vormgeven van de binnenhavenvisie is het belangrijk dat betrokken partijen
ambities aangeven in de ontwikkeling van binnenhavens. In dit hoofdstuk wordt aan de
hand van ruimtelijke, economische en infrastructurele ontwikkelingen een streefbeeld van
het gewenste netwerk van binnenhavens voor Fryslân en Groningen opgesteld. Dit
toekomstige netwerk van binnenhavens dient de bereikbaarheid van de economische
centra en belangen voor de regio te waarborgen.
4.2 Ruimtelijke ontwikkeling
4.2.1 Streefbeeld Rijk
Het kabinet beschouwt de nationaal stedelijke netwerken, als wezenlijk onderdeel van de
nationale ruimtelijke en economische hoofdstructuur. Deze structuur bestaat uit een
samenhangend netwerk van steden, mainports, overige economische centra en
knooppunten, de belangrijkste weg-, vaar- en spoorverbindingen plus de aansluiting op
internationale verbindingen, alsmede de daaraan gekoppelde economische
ontwikkelingszones. Het Rijk richt zich op bundeling van de verstedelijking in deze
nationale stedelijke netwerken. Zij verschillen van elkaar qua ruimtelijke schaal en qua
afmeting. Bovendien spelen er binnen deze netwerken ruimtelijke opgaven op
verschillende schaalniveaus. Elk stedelijk netwerk dient diverse en meer gespecialiseerde
centra in samenhang te ontwikkelen. De kwaliteit van de leefomgeving en het beschikken
over voldoende recreatieve en culturele voorzieningen in en om het stedelijk gebied is
hierbij van belang.
Voor het behouden en ontwikkelen van binnenhavens geeft het Rijk aan dat “Provincies
en stadsregio’s er zorg voor dragen dat op strategische punten binnen de economisch
kerngebieden voldoende ruimte wordt gereserveerd voor overslag van bulkgoederen en
containers op binnenvaartschepen”. Naast de provincie spelen gemeenten ook een
belangrijke rol in de ontwikkeling van binnenhavens. Het Rijk geeft aan dat “Gemeenten
expliciet rekening houden bij hun ruimtelijkeordeningsbeleid met multimodale ontsluiting
en ontwikkeling van natte bedrijventerreinen.”
Uit de Nota Mobiliteit volgt het volgende streefbeeld voor het hoofdvaarwegennet:
Het streefbeeld voor 2020 is dat hoofdvaarwegen die de belangrijkste zeehavens met het achterland
verbinden (hoofdtransportassen) ten minste geschikt zijn voor klasse-VIb-schepen en
vierlaagscontainervaart, de doorgaande nationale hoofdvaarwegen ten minste voor klasse-Va-schepen
33

34
en vierlaagscontainervaart en de overige hoofdvaarwegen ten minste geschikt zijn voor klasse-IV en
drielaagscontainervaart. Op de hoofdvaarwegen wordt gestreefd naar een gemiddelde totale wachttijd
van maximaal dertig minuten in de maatgevende maand. Verder moeten er op de hoofdvaarwegen –
ook voor schepen met gevaarlijke stoffen – voldoende ligplaatsen zijn en de bediening van de
kunstwerken moet zo veel mogelijk afgestemd worden op de wensen vanuit de markt en – waar van
toepassing – op de netwerkanalyses.
Figuur 4.1 Streefbeeld hoofdvaarwegen voor 2020
Bron: Nota Mobiliteit
Streefbeelden provincies
De noordelijke provincies hebben de beleidsdoelen voor de binnenvaart in 1999
neergelegd in INBINN (Intensiveren Binnenvaart Noord-Nederland). Hierin is
aangegeven hoe zij het gebruik van de binnenvaart in Noord-Nederland willen
bevorderen. Om het vervoer over water te bevorderen wordt het hoofdvaarwegennet

met de zijtakken gefaseerd geschikt gemaakt voor grotere schepen. De
hoofdverbindingsassen moeten geschikt zijn voor tweebaksduwvaart. Uiteindelijk moet
de gehele vaarweg Lemmer-Delfzijl geschikt zijn voor klasse V schepen. INBINN is
vertaald en uitgewerkt door de provincies in de Provinciaal OmgevingsPlannen (POP) en
Provinciale Verkeer en Vervoer Plannen (PVVP).
In het Provinciaal OmgevingsPlan (POP) voor Groningen wordt in de eerste plaats
verwezen naar de beleidsvisie INBINN. Daarnaast ziet de provincie kansen voor de
binnenvaart in nieuwe vervoerconcepten (inter- en multimodaal vervoer), zoals regionale
overslagcentra en tweebaksduw- en containervaart. Het Rail Service Centrum Groningen
te Veendam vervult hierin als tweedelijns multimodaal knooppunt een belangrijke rol.
In het PVVP 2006 heeft de provincie Fryslân aan dat ten aanzien van het logistieke
netwerk wordt gestreefd naar kwaliteitsverbetering van de huidige structuur. Er wordt
daarom niet ingezet op het uitbreiden van het netwerk met nieuwe terminals en
overslagpunten. De vaarweggebonden bedrijvigheid in de stedelijke centra moet worden
ontsloten met beroepsvaarwegen. De vaarwegklasse is afgestemd op de omvang van het
vervoer. De ontwikkeling van de overslag in plaatsen langs deze vaarwegen is daarbij
mede bepalend voor het wel of niet nemen van maatregelen aan de vaarweg.
… doorvertaald naar Noord-Nederland…
Figuur 4.2 Streefbeeld goederenvervoer Noord-Nederland (knooppunten, kernzones en infrastructuur)
Bron: Beter goed(eren) vervoer, Regiovisie goederenvervoer SNN, mei 2004
35

..en investeringen in ruimte voor ondernemingen
Het locatiebeleid voor ondernemingen zal er de komende jaren op gericht zijn om vooral
bedrijvigheid zoveel mogelijk te concentreren in de economische kerngebieden. Op de
middellange termijn zal de vraag naar nieuw areaal voor bedrijventerreinen in Noord-
Nederland maar nauwelijks toenemen. Vraag en aanbod moeten zowel kwantitatief als
kwalitatief op elkaar worden afgestemd.
De aard en omvang van de aan- en afvoer van goederen moet een prominente rol spelen
bij afwegingen voor ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen. Buiten de
zeehaventerreinen is de afgelopen jaren vrijwel geen behoefte meer aan locaties voor
bedrijven van de zwaardere milieucategorieën. Dit type bedrijvigheid zal dan ook
voornamelijk in deze havens, en dan met name in de provincie Groningen,
geconcentreerd worden. De natte kavels moeten gereserveerd worden voor die bedrijven
die zo'n aansluiting nodig hebben omdat ze afhankelijk zijn van de aanvoer van grote
hoeveelheden bulkgoederen over water. De ruimte aan kades is nu beperkt en dus zal
geïnvesteerd moeten worden in de inrichting van het gebied om aan de kwalitatieve vraag
te voldoen. Er moet een actief acquisitiebeleid voor deze kavels komen.
Logistieke dienstverleners en verladers met omvangrijke goederenstromen moeten zich in
de nabijheid van logistieke knooppunten vestigen. Ruimte die nodig is voor toekomstige
logistieke bedrijvigheid wordt uitsluitend gereserveerd in de logistieke knooppunten in de
economische kernzones.
4.3 Infrastructurele ontwikkeling
In paragraaf 2.3 is gekeken naar locatie van economische kerngebieden en de algemene
bereikbaarheid(knelpunten) in het vaarwegen netwerk en de binnenhavens. Om deze
knelpunten aan te pakken en de bereikbaarheid te verbeteren, zijn verschillende
actiepunten reeds geïdentificeerd. Deze worden hieronder beschreven.
Weg
De voornaamste ontwikkelingen met betrekking tot het wegennet in Fryslân die in het in
het PVVP zijn geïdentificeerd zijn:
• de aanleg van de Noordwesttangent bij Leeuwarden
• de aanleg van de Haak om Leeuwarden in de N31
• de voltooiing van de verdubbeling van de Wâldwei in de N31
• de verdubbeling van de N31 van de Afsluitdijk tot Harlingen
• de voltooiing van de zuidelijk rondweg Franeker
• de aanleg van de Centrale As voor Noordoost Fryslân,
• de N356 tussen Dokkum en de N31 Wâldwei, inclusief een tak vanaf Quatrebras via
Hurdegaryp naar Leeuwarden.
• opwaarderen van het Friese deel van de N381 tot een autoweg
• de aanleg van de A7 – Stadsrondweg Sneek
• opwaarderen van knooppunt Joure (studie)
• realiseren van aquaducten bij Woudsend, Galamadammen, in Sneek en in de
Jeltesleat
36

In Groningen:
• Aanpak van de N361 Mensingeweer–Winsum–Groningen ter verbetering van de
ontsluiting Noordwest-Groningen
• Aanpak van de Zuidelijke Ringweg Groningen
• Verbeteren van de kwaliteit van verkeersafwikkeling en -veiligheid Veendam-
Stadskanaal (N366) en Ter Apel- Emmen (N391).
• Verbeteren van de verkeersstructuur van Leek, Marum en Noordenveld in combinatie
met planstudie westelijke rondweg.
• Opwaarderen van N366/N391 tot autoweg
• Aanpak van de provinciale weg N355 nabij Noordhorn en Zuidhorn
Water
In de periode tot 2011 wordt een aantal knelpunten in het Prinses Margrietkanaal
weggenomen. Het gaat hierbij om de opheffing van de diepgangbeperking (huidige
beperking van 3,20 meter wordt dan 3,50 meter) en de vervanging bruggen Stroobos en
Fonejacht.
Op iets langere termijn, tot 2017, zullen nog eens zes andere bruggen (Kootstertille,
Schuilenburg, Burgumerdaan, Oude Schouw, Uitwellingerga, Spannenburg) over het
Prinses Margrietkanaal worden vervangen. De sluis bij Lemmer is in studie. Een
toekomstige peilverhoging in het IJsselmeer heeft invloed op de schutduur van de sluizen
bij Lemmer en Kornwerderzand en daarmee op de capaciteit.
Voor delen van het ontsluitende vaarwegennet in Fryslân is de ontwikkeling van de
overslag in plaatsen langs deze vaarwegen is mede bepalend voor het wel of niet nemen
van maatregelen aan de vaarweg. De belangrijkste maatregelen die zijn geïdentificeerd in
het PVVP zijn:
• mogelijke opwaardering Van Harinxmakanaal (CEMT IV of Va)
• opwaardering vaargeul Kornwerderzand – Harlingen via de Boontjes
• aanpak Lorenzsluizen, Kornwerderzand
• mogelijke opwaardering vaarweg naar Drachten (CEMT Va)
In Groningen moet voor 2011 een drietal bruggen over het Van Starkenborghkanaal
worden vervangen. Het gaat hierbij om de bruggen bij Aduard en Dorkwerd en Zuidhorn.
Ook de Noordzeebrug, en de brug bij Eibersburen moeten in deze periode worden
vervangen.
In de periode 2011-2020 worden nog eens drie bruggen in de stad Groningen vervangen
of aangepast. Het betreft de Busbaanbrug, de Gerrit Krolbrug en de Paddepoelsterbrug.
Ook moet de brug in de spoorlijn Groningen-Leeuwarden bij Zuidhorn worden vervangen
(in combinatie met bochtverruiming).
Het A.G.Wildervanckkanaal en het Winschoterdiep zullen worden gebaggerd om ze naar
klasse IV te brengen. Ook voor het Noord-Willemskanaal staat het baggeren van de
vaarweg inmiddels al in de planning.
37

Tot slot wordt de zeesluis in Delfzijl door de beperkte capaciteit als een knelpunt gezien.
De sluis zal dan ook verruimd moeten worden. Dit staat ook gepland voor de periode na
2011.
Spoor
Op het gebied van spoorontwikkeling wordt in Noord-Nederland na het schrappen van de
plannen omtrent de Zuiderzeelijn vooral gekeken naar de aanleg van een spoorlijn
Groningen-Drachten-Heerenveen en de (on)mogelijkheden voor goederenvervoer op het
traject Leeuwarden - Groningen.
Daarnaast behoeft de railinfrastructuur vooral verbetering voor de verbinding Groningen-
Veendam-Leer. Er wordt gedacht aan de aanleg van de oostboog in het traject Veendam
Leer.
4.4 Ontwikkeling goederenvervoer over water
Prognoses vervoer over water
In de Nota Mobiliteit is uitgegaan van een groei van 40-80% van het goederenvervoer in
de periode tot 2020. Recent hebben de planbureaus (CPB, NMP, RPB) nieuwe lange
termijn scenario’s ontwikkeld onder de naam Welvaart en Leefomgeving (WLO). Deze
scenario’s geven toekomstbeelden voor de ontwikkeling van de mobiliteit in Nederland
richting 2040. Op grond van de nieuwe WLO-scenario’s van de planbureaus zijn de
groeiverwachtingen uit de Nota Mobiliteit iets naar beneden bijgesteld.
De volgende ontwikkelingen in het goederenvervoer komen in de WLO scenario’s terug:
• Het goederenvervoer groeit en kan zelfs verdubbelen (internationale ontwikkeling);
• Doorzetting trend naar schaalvergroting in het vervoer;
• Sterke groei van containervervoer;
• Beperkte groei/daling bulkvervoer;
• Het marktaandeel van wegvervoer en spoor in het totale goederenvervoer neemt toe en
het marktaandeel binnenvaart neemt af door beperkte groei van vervoer bulkgoederen.
Op basis van de scenario’s van CPB wordt verondersteld dat tussen 2004 en 2040 de
verwachte groei van binnenvaart in Nederland ongeveer 27 % bedraagt van 328 mln naar
406 mln ton (bandbreedte WLO 2040: 267 - 599 miljoen). Op grond van de nieuwe
WLO-scenario’s en de trends uit het verleden wordt volgens LMCA vaarwegen een groei
van de binnenvaart van 0,6% per jaar verwacht, waarbij onderscheid gemaakt kan worden
tussen bulktransport (0,25%) en de containervaart (2,5%). Deze landelijke WLO
scenario’s zijn ook vertaald naar prognoses voor het goederenvervoer van en naar Fryslân
en Groningen. Zie ook bijlage C.
38

Tabel 4.1 Prognose jaarlijkse groeicijfers vervoer over water volgens twee scenario’s
Optimistisch Pessimistisch
Tot 2020 Tot 2040 Tot 2020 Tot 2040
Zout 2,8% 2,2% 0,8% 0,3%
Zand & grind & bouwmaterialen 0,5% 1,0% -1,1% -1,1%
Chemische basisproducten 2,7% 0,8% 0,9% -0,1%
Overige droge bulk 0,6% 1,5% -1,1% -0,4%
Natte bulk 2,2% 0,9% 0,2% -0,3%
Containers 4,3% 3,8% 1,5% 0,5%
Bron: WLO prognoses voor het goederenvervoer; AVV
In onderstaande figuur zijn deze groeicijfers grafisch weergegeven.
Figuur 4.3 Bandbreedte van jaarlijkse groeicijfers voor goederenvervoer over water in Fryslân en Groningen per type goed,
tot 2020 (blauw) en van 2020 tot 2040 (rood).
5,00%
4,00%
3,00%
2,00%
1,00%
0,00%
-1,00%
-2,00%
Zout Zand &
grind
Chemie Droge bulk Natte bulk Containers
Het pessimistische scenario kent op lange termijn een afname van het bulkvervoer, met
uitzondering van het zout en een stijging van het containervervoer. Het optimistische
scenario kent een stijging van het bulkvervoer, vooral van het zout en de chemische
basisproducten en een nog veel sterkere stijging van het containervervoer.
39

4.5 Kansen en bedreigingen voor de binnenvaart in Fryslân en Groningen
Positie binnenvaart
De binnenvaart heeft een sterke positie in het goederenvervoer:
• Binnenvaart is marktleider in internationaal vervoer
• Binnenvaart is marktleider in bulkvervoer (dikke goederenstromen): vervoer van
ertsen, kolen, zand en grind en chemische producten
• Binnenvaart heeft een sterke relatie met de zeehavens: meer dan 60% heeft een
oorsprong of bestemming in een zeehavengebied
De belangrijkste succesfactor voor de binnenvaart is het hebben van natte
vervoersrelaties
Kansen voor de binnenvaart:
Algemeen
De binnenvaart kan de concurrentiepositie verbeteren door:
• sterke kostprijsverbetering t.o.v. wegvervoer;
• verbetering bereikbaarheid;
• verbetering van infrastructuur in het buitenland.
Voor alle marktsegmenten geldt dat wanneer de binnenvaart kan concurreren, zij ook
lagere maatschappelijke kosten heeft dan wegvervoer. Dit komt doordat de binnenvaart
lagere externe kosten (milieu, veiligheid) heeft dan wegvervoer.
Fryslân en Groningen
Zoals uit de prognoses blijkt is er een sterke autonome groei van de containervaart, een
lichte groei voor kolen en chemische producten. Omdat in Noord-Nederland geen
grootschalige containeroverslag in de zeehavens plaats vindt, is de groei van het
containervervoer (in totaal volume) beperkter. Verdere groei van het marktaandeel
containers is mogelijk:
• door verbetering van de concurrentiepositie van de binnenvaart. Beladingsgraad,
omlooptijd en betrouwbaarheid zijn daarin bepalend
• door het realiseren van nieuwe logistieke concepten
Momenteel is er containervervoer over water via de terminals in Westerbroek
(Groningen), Veendam en Harlingen. Groei zal plaatsvinden op de bestaande locaties.
Door de chemische industrie in Delfzijl en Veendam zal Noord-Nederland relatief meer
profiteren van de groei in chemische producten. De geplande kolencentrale(s) in
Eemshaven geeft kansen voor het vervoer van kolen per binnenvaart via Amsterdam of
Rotterdam, naast aanvoer over zee.
Voor de andere marktsegmenten zijn de kansen voor verdere groei in marktaandeel
beperkt. De meeste potentie hebben de zeehaven gebonden ontwikkelingen:
• winning en aanlanding van zeezand ter vervanging van afnemende winning op het
land
• import van ruwe materialen uit Scandinavië
40

• afval en recycling
• biobrandstoffen
Bovendien zorgt de verdieping van de vaargeul naar Eemshaven ervoor dat deze haven
aantrekkelijker wordt voor grootschalige bulkoverslag. Binnenvaart kan hier een
belangrijke rol spelen in de aan- en afvoer in het achterland.
Momenteel wordt actief gewerkt aan herstructurering van bestaande terreinen aan diep
water. Hierdoor ontstaan kansen om goederenvervoer over water vast te houden en
mogelijk vervoer te verplaatsen naar het water:
• Oosterhorn (Delfzijl)
• Winschoterdiep/Eemskanaal (Groningen)
• Omlegging kanaal en gebiedsontwikkeling bij Schuilenburg
Daarnaast zijn er kansen voor verbetering van de natte ontsluiting van meerdere terreinen.
De volgende zijn het meest kansrijk:
• Westpoort (Groningen)
• Oudehaske (Heerenveen)
• Oosterhornhaven (Delfzijl)
• De Haven (Drachten).
Vanuit Oudehaske is afvalverwerker OMRIN van plan met perscontainers per
binnenvaart naar de toekomstige afvalverbrander in Harlingen te varen , dit biedt
mogelijk ook kansen voor andere bedrijven om aan te haken.
Bedreigingen voor de binnenvaart:
• Beperkte groei/daling bulkvervoer: daling van vervoer van ertsen en agribulk. Geen
groei van vervoer van zand en grind (alleen verschuiving van land naar zee) en
aardolieproducten
• Wegvallen natte vervoersrelaties: de capaciteit van binnenhavens wordt bedreigd
door RO- en milieubeleid
• Wegvallen overslag/kadefaciliteiten door sluiting traditionele gebruikers
(suikerindustrie, etc.)
41

5 Knelpunten binnenhavens
5.1 Inleiding
In dit hoofdstuk staat de inventarisatie van knelpunten centraal waarin het huidige
netwerk van binnenhavens wordt geconfronteerd met de toekomstige ontwikkelingen wat
betreft vraag (goederenstromen) en aanbod (streefbeeld binnenhavennetwerk). Uit de
confrontatie kunnen aandachtspunten worden geïdentificeerd die knelpunten kunnen
vormen voor het realiseren van de ambities van de provincies.
De kansen en knelpunten bij de ontwikkeling van binnenhavens zijn divers en complex
vanuit verschillende ruimtelijk-economische perspectieven en waarbij veelal meerdere
partijen betrokken zijn. Voor het afbakenen en in kaart brengen van de knelpunten
gebruiken we de volgende categorisering van knelpunten:
• Infrastructurele knelpunten
• Ruimtelijke knelpunten
• Milieu knelpunten
• Financieel-economische knelpunten
• Draagvlak en samenwerking knelpunten
In de Nota Mobiliteit zijn de potentiële knelpunten in het landelijke vaarwegennet al in
kaart gebracht.
43

Figuur 5.1 Potentiële knelpunten in het landelijke vaarwegennet in de periode 2011 – 2020
Bron: Nota mobiliteit
De benuttingsknelpunten moeten in nauwe samenhang gezien worden met de regionale
bereikbaarheid (ook over de weg) en toekomstbestendigheid van binnenhavens: natte
bedrijventerreinen en loskades. Deze infrastructuur is meestal in beheer van decentrale
overheden. In de essentiële onderdelen van de Nota Mobiliteit is opgenomen dat
gemeenten bij hun ruimtelijke-ordeningsbeleid expliciet rekening houden met
multimodale ontsluiting en ontwikkeling van natte bedrijventerreinen. Provincies en
WGR-plusregio’s dragen er zorg voor dat op strategische punten binnen de economisch
kerngebieden voldoende ruimte wordt gereserveerd voor overslag van bulkgoederen en
containers op binnenvaartschepen.
Het streefbeeld voor het toekomstige netwerk van binnenhavens in 2020 geeft de ambitie
aan van de provincies. Het huidige netwerk van binnenhavens biedt kansen voor verdere
44

ontwikkeling en overheden en bedrijven geven aan deze kansen te willen benutten. Op
basis van de interviews met de bedrijven en gemeenten, aangevuld met beschikbare
informatie uit de relevante beleidsdocumenten zijn de knelpunten geïnventariseerd. De
knelpunten zijn vervolgens per categorie gerangschikt en onderverdeeld in een aantal
hoofdthema’s per categorie. De knelpunten zijn zoveel mogelijk benoemd op basis van
praktijkvoorbeelden waar gemeenten en bedrijven nu en in de toekomst mee
geconfronteerd kunnen worden. Het schaalniveau van het knelpunt (lokaal, regionaal,
nationaal) en de probleemeigenaar van het knelpunt geven inzicht in de verantwoordelijke
partij(en) voor de aanpak van de knelpunten.
5.2 Knelpunten infrastructuur
Er zijn verschillende knelpunten, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen
knelpunten die op korte termijn aangepakt kunnen worden (met relatief weinig middelen)
en grote structurele knelpunten (die een grote investering vragen). In deze studie gaat het
erom zowel de quick-wins als de oplossingen voor langere termijn aan te geven.
Knelpunten doe zich in de eerste plaats voor met betrekking tot het ontwerp van de
vaarweg in relatie tot de toenemende binnenvaart met meer, grotere en snellere schepen.
Op verschillende plaatsen is het vaarwegen netwerk niet op zoveel en zulke grote schepen
berekend. In de praktijk betekent dit dat vaarwegen soms niet diep genoeg zijn, te smal
zijn, of dat de capaciteit van sluizen te kort schiet.
Daarnaast is ook het recreatieve vaarverkeer flink aan het toenemen. De aanwezigheid
van zowel recreatief (o.a. bruine vloot) vaarverkeer en binnenvaart voor goederenvervoer
zorgt op verschillende punten voor wachttijden en onveilige situaties.
Veel knelpunten doen zich ook voor op plekken waar andere infrastructuur het water
kruist. Vooral voor schepen in continu-vaart zijn de brug- en sluisbedieningstijden een
knelpunt. Dit is met name het geval voor schepen op het Winschoterdiep en A.G.
Wildervanckkanaal en de Ringwegbrug Groningen. Buiten de bedieningstijden is de
doorgaande vaarweg Lemmer-Delfzijl feitelijk niet te bereiken voor scheepvaartverkeer
vanaf deze twee vaarwegen. Omgekeerd geldt uiteraard hetzelfde: buiten de
bedieningstijden kunnen schepen het Winschoterdiep vanaf het Van Starkenborghkanaal
of het Eemskanaal ook niet opvaren. Deze moeten in Groningen wachten totdat de
bruggen bediend worden.
Ontsluiting van bedrijventerreinen en vooral van nieuwe woonwijken zorgt voor
problemen waar deze het vaarwater kruisen. Veel geplande bruggen zijn te laag en/of
zouden te vaak open moeten bij de voorspelde toekomstige verkeersintensiteit. Dit zorgt
voor oponthoud voor zowel het verkeer op het water als op de weg.
5.3 Knelpunten ruimte
Op provinciaal niveau lijkt er voldoende aanbod van (natte)bedrijventerreinen te zijn.
Alleen in Harlingen lijkt op korte termijn een tekort aan haventerreinen te ontstaan. De
vraag naar nieuw uitgeefbare grond zal, buiten de zeehavens, op de middellange termijn
45

nauwelijks toenemen. Wel is het noodzakelijk dat er een kwaliteitsslag wordt gemaakt in
het aanbod van natte bedrijventerreinen. Met name door herstructurering van bestaande
natte bedrijventerreinen kan deze slag gemaakt worden. Hierbij valt in de eerste plaats te
denken aan het verbeteren van laad- en loskades, maar ook aan de opzet van het terrein.
Hoewel veel bedrijventerreinen relatief ruim zijn opgezet, is de indeling vaak het resultaat
van een historisch groeiproces en daardoor vaak veelal niet optimaal. Ook wordt veel
ruimte op natte bedrijventerreinen gevuld door bedrijven die niet direct afhankelijk zijn
van vervoer over water, of er zelfs helemaal geen gebruik van maken. Er is vooral
bovenregionale afstemming nodig m.b.t. de ontwikkeling van bedrijventerreinen. Door
het clusteren van gelijksoortige bedrijvigheid kan beter worden ingespeeld op de behoefte
van bedrijven. Bedrijven kunnen zelfs profiteren van elkaars nabijheid.
5.4 Knelpunten milieu, veiligheid, leefomgeving binnenhavens
In verschillende natte bedrijventerreinen en binnenhavens zijn knelpunten ontstaan
doordat in een gebied zowel een haven en werklocatie, als een woonfunctie aanwezig
zijn. Conflicterende belangen tussen havenfunctie en woonfunctie komen steeds meer
voor door ontwikkelen van nieuwe woonwijken en herbestemming binnenstedelijke
havengebieden voor woningen. Ontwikkelingen in Fryslân en Groningen die dit
illustreren zijn ondermeer Lemmerdorp, Drachtstervaart, Meerstad en Blauwe stad; de
herstructurering van Groningen Winschoterdiep/Eemskanaal, of de revitalisering van het
centrum van Delfzijl en het havenfront. De woonfunctie en de (industrie)havenfunctie
gaan niet samen. De geluidsoverlast en luchtverontreiniging (ook stank) die door
bedrijven en schepen in de haven geproduceerd worden zorgen voor veel overlast en
klachten van bewoners. Problemen ontstaan ook vooral bij de ontsluiting van
bedrijventerreinen door woonwijken.
Aan de andere kant ondervinden bedrijven hinder doordat ze vaak moeten omrijden, hun
bedrijf niet verder kunnen uitbreiden of zelfs gedwongen worden te verhuizen.
5.5 Financieel-economische knelpunten
Om alle knelpunten aan te pakken is veel geld nodig. Zoals reeds is opgemerkt kan een
onderscheid worden gemaakt in project die op de korte termijn en relatief eenvoudig
kunnen worden uitgevoerd en veelal kostbare projecten voor de langere termijn. Geschat
wordt dat de meeste van de zogenaamde quick-win projecten tot circa 1-2 miljoen euro
kosten. Het ligt in de verwachting dat voor Fryslân en Groningen voor meer dan 50
miljoen euro aan korte termijn projecten geïdentificeerd kan worden. Dit is ongeveer
gelijk aan het bedrag dat het Rijk de komende drie jaar nationaal uittrekt voor de cofinanciering
van deze quick-win projecten. Dit betekent dat waarschijnlijk niet alle voor
Fryslân en Groningen geïdentificeerde projecten in deze periode kunnen worden
uitgevoerd.
Het maatregelenpakket voor Fryslân en Groningen voor de lange termijn zal circa 1
miljard euro aan investeringen vergen. Ook voor deze investeringen is nog geen budget
beschikbaar
46

5.6 Knelpunten Draagvlak en samenwerking
Om tot een goed netwerk van binnenhavens te komen is een goede afstemming en
planning van het aanbod van terreinen en de invulling ervan. Het aanbod van (natte)
bedrijventerreinen moeten op bovenregionaal niveau worden afgestemd. Bij de invulling
van deze terreinen moet zoveel mogelijk worden uitgegaan van het principe: “het juiste
bedrijf op de juiste locatie”. Tegelijkertijd, moet de ontwikkeling van (natte)
bedrijventerreinen ook worden afgestemd met andere ruimtelijke ontwikkelingen,
bijvoorbeeld op het gebied van wonen en recreatie.
Uit een consultatie van stakeholders en beleids- en planningsdocumenten blijkt dat deze
afstemming in de praktijk vooralsnog onvoldoende is.
In de Monitor bedrijventerreinen provincie Groningen 2007 8 wordt gekeken naar de
afstemming van vraag en aanbod naar areaal op verschillende typen bedrijventerreinen in
de provincie. Ook wordt stilgestaan bij het afstemmen van het type bedrijvigheid op de
aard van het bedrijventerrein. Er wordt echter niet ingegaan op knelpunten in de
ontsluiting van terreinen of conflicterende ruimteclaims (wonen versus industrie/werken).
De Regiovisie Goederenvervoer Noord-Nederland van het Samenwerkingsverband
Noord-Nederland is weliswaar een goede aanzet 9 , maar bij de planning en ontwikkeling
van concrete locaties blijkt dat betere afstemming tussen locaties en functies mogelijk is.
Er wordt bijvoorbeeld veel gewezen op de ontwikkeling van de containerterminals
Veendam en Westerbroek. De terminals concurreren met elkaar en de schepen richting
Veendam varen aan de terminal in Westerbroek voorbij. Bovendien zijn er in het
Winschoterdiep nog diverse knelpunten die opgelost moeten worden om op grote schaal
goederen over dit kanaal te kunnen vervoeren. Momenteel is nog onvoldoende zicht op
knelpunten en kansen terminal Westerbroek.
Een ander veelgenoemd punt van verbetering is dat bij de planning van nieuwe bruggen
te weinig rekening gehouden wordt met het vaarverkeer. Van verschillende bruggen die
gepland zijn om nieuwe woonwijken te ontsluiten wordt nu al gezegd dat ze te laag zijn
en/of vaak open zullen moeten om het vaarverkeer te laten passeren. Een voorbeeld is de
geplande Sontbrug . Om het vaarverkeer doorgang te verlenen zal de brug tot 6 minuten
per keer open staan. Dit zorgt waarschijnlijk voor aanzienlijke vertragingen voor het
wegverkeer en op de geplande tram route.
8 Provincie Groningen (2007).
9 In de visie zijn verschillende ruimtelijke en economische ontwikkelingen zijn meegenomen. De visie geeft een aanzet tot
bovenregionale afstemming van logistieke en economische centra. De visie is tot stand gekomen in overleg met
verschillende belanghebbenden.
47

5.7 Overzicht specifieke knelpunten
Op basis van de uitkomsten van interviews, factsheets en een werkatelier (zie bijlage E)
zijn verschillende specifieke knelpunten geïdentificeerd in het netwerk van vaarwegen en
binnenhavens in Fryslân en Groningen (zie bijlage D). In de onderstaande figuren is de
locatie van deze knel punten weergegeven.
Figuur 5.2 Overzichtskaart knelpunten Groningen en Fryslân
De geïdentificeerde knelpunten komen zowel voor in de vaarwegen als de binnenhavens.
De knelpunten in de vaarwegen houden zijn voornamelijk infrastructurele knelpunten die
verband houden met:
• de capaciteit/vormgeving van de vaarwegen:
• diepgang
• breedte vaarweg
• sluiscapaciteit
• kruisende auto- en spoorwegen:
• doorvaarhoogte
• bedieningstijden
Daarnaast doen zich op enkele punten specifieke problemen met kruisende recreatievaart
(capaciteit infrastructuur en veiligheid) en geluids- en milieubelasting (leefomgeving/
milieu en ruimtegebruik).
In de ondertaande tabel zijn de knelpunten weergegeven. De nummers corresponderen
met de locatie (zie figuur 5.2).
48

Tabel 5.1 Specifieke knelpunten in de vaarwegen
Knelpunten Type knelpunt
Diepgang
1 Diepgang vaargeul naar Makkum infrastructuur
9 Diepgang en kadelengte industriehavens Sneek infrastructuur
10 Toegang “Gat van Jansma” (Smallingerland) infrastructuur
12 Diepgang vaarweg Drachten infrastructuur
14 Diepgang en profiel Van Harinxmakanaal infrastructuur
15 Diepgang De Boontjes infrastructuur
16 Diepgang zeehaven in Harlingen infrastructuur
21 Diepgang Kalkhaven en Zwettehaven Leeuwarden infrastructuur
32 Diepgangbeperking tussen Zuidbroek en Winschoten Infrastructuur
39 Diepgang A.G. Wildervanckkanaal Infrastructuur
Drempeldiepte sluis Lemmer en Terherne Infrastructuur
Diepgang aansluiting vaarweg Heerenveen op Nieuwe Heerenveense
Kanaal (ontsluiting Ecopark de Wierde, Oudehaske)
Infrastructuur
De invaart van de bocht in de Kalkhaven is te haaks Infrastructuur
Diepgang de Greuns bij Koopmansfabriek (zwaai kom) infrastructuur
Diepgang Prinses Margrietkanaal infrastructuur
Aduarderdiep is klasse IV maar het profiel voldoet er niet aan infrastructuur
Sluizen
2 Sluis bij Lemmer (wacht- en ligplaatsen) infrastructuur
17 Capaciteit sluis bij Harlingen infrastructuur
29 Capaciteit zeesluis Delfzijl infrastructuur
Stabiliteit/ligplaatsen Lorentzsluizen, Kornwerderzand infrastructuur
Stabiliteit / stortbed sluis Terherne infrastructuur
Bruggen
8 Brug Schuilenburg over het Prinses Margrietkanaal die vanwege de lage
doorvaarthoogte (1m20) en talrijke storingen vaak leidt tot files.
infrastructuur
20 Doorvaart bij Leeuwarden (spoor- en verkeersbruggen) infrastructuur
23 (Nieuwe) brug N Zuidhorn: De doorvaartbreedte is nu 22 m, en moet
worden verruimd naar 54 m. De doorvaarthoogte is 6,60 meter en moet
omhoog naar 9,10 m
24 Bocht Zuidhorn en Spoorbrug Zuidhorn: de brug ligt aan het begin van een
dubbele bocht. Door de smalle doorvaartopening van de brug en hoge
spoorbaan aan het begin, is de dubbele bocht erg moeilijk te varen en is
er te weinig zicht.
25 Brug bij Aduard: de brug is te laag en het kanaalprofiel ter hoogte van de
brug is te nauw. De doorvaartopening ligt in de as van het kanaal, hierdoor
kunnen grote schepen de brug niet passeren
Verkeersafwikkeling Aduard: problemen met doorgaand verkeer vanuit het
gebied ten noorden van het kanaal en zwaar verkeer afkomstig van het
bedrijventerrein en de loswal ten oosten van Aduard. in combinatie met de
vernieuwing van de brug een rondweg aan te leggen.
Infrastructuur
(wordt aangepakt in fase 1)
Infrastructuur
(wordt aangepakt in fase 1)
Infrastructuur
(wordt aangepakt in fase 1)
26 Bruggen Hoogkerk: hiervoor geldt het brugregime van de gemeente, wat infrastructuur
49

50
Knelpunten Type knelpunt
niet past bij de te verwachte goederenstroom ivm ontwikkeling
bedrijventerrein Westpoort
27 Doorvaartopeningen bruggen Eemskanaal (1 ipv 2) infrastructuur
28 Ontsluiting woonwijk Borgmeren & Borgbrug kruisen Eemskanaal infrastructuur
30 Geplande brug (Sontbrug) in Groningen: laag en verkeersknelpunt infrastructuur
31 Verkeersdruk doorgaande verkeer op de A7 oostelijke ringweg na de
oplevering van het Euvelgunnetracé via de Hoge Euvelgunnerbrug zal
rijden( nu nog via Gideonbrug). de Hoge Euvelgunnerbrug is te laag voor
inzet van vierlaags containerschepen naar Westerbroek
34 Hoogte (geplande) bruggen (oa. Kruisingen met de N860, N386, N387,
N965, bruggen Blauwe Stad en Meerstad) Winschoterdiep
infrastructuur
infrastructuur
37 Doorvaarthoogten bruggen (oa spoorbrug Zuidbroek) infrastructuur
Diverse bruggen Prinses Margrietkanaal nog geen klasse Va (normaal
profiel); zie par. 4.3
Alle bruggen (op 1 na) over het Van Harinxmakanaal zijn nog klasse III
(moet IV worden)
Toegang tot Oosterhornhaven, Delfzijl door Weiwerderbrug.
Door bochten in toegang maximaal bereikbaar voor klasse IV
bedieningstijden
infrastructuur
infrastructuur
Infrastructuur
infrastructuur
22 Bedieningstijden bruggen en sluis Prinses Margrietkanaal Infrastructuur / bestuur
14 Bedieningstijden bruggen en sluizen Harinxmakanaal Infrastructuur / bestuur
33 Bedieningstijden van bruggen Winschoterdiep Infrastructuur / bestuur
14 Bedieningstijden bruggen Van Harinxmakanaal Infrastructuur / bestuur
38 Bedieningstijden bruggen A.G. Wildervanckkanaal Infrastructuur / bestuur
11 Bedieningstijden brug Vaarweg Drachten Infrastructuur / bestuur
Bedieningstijden brug Vaarweg Heerenveen Infrastructuur / bestuur
Bediening brug in de haven Winschoten Infrastructuur / bestuur
Overig
18 Capaciteit haventoegang ivm menging beroeps- en recreatievaart
Harlingen
Veiligheid / infrastructuur
Ligplaatsen Kiesterzijl/Franeker ontbreken infrastructuur
Scheiden recreatievaart Lemmer – Oude Venen Veiligheid / infrastructuur
Capaciteit ligplaatsen langs Prinses Margrietkanaal Ruimte / infrastructuur
Combinatie van beroepsvaart en recreatie Winschoterdiep Veiligheid / infrastructuur
5 Ecologische Verbindingszone Burgum (zoals omschreven in de Nota
Ruimte van VROM)
Milieu
13 Gebrekkige oeverbescherming vaarweg Drachten en Heerenveen Milieu / infrastructuur
Op alle vaarwegen ontbreekt scheepvaartverlichting op delen van de
vaarweg
Veiligheid / infrastructuur

De knelpunten met betrekking tot de binnenhavens komen voornamelijk voort uit een
combinatie van knelpunten die verband houden met:
• een gebrek aan ruimte
• conflicterend ruimtegebruik (milieu, leefomgeving)
• gebrekkige infrastructuur
Tabel 5.2 Specifieke knelpunten binnenhavens
Knelpunten Type knelpunt
6 Locatie en gebruik openbare loswal bij Burgum (De laad- en
loswal is meer opslag en parkeervoorziening geworden)
ruimte
7 Onduidelijke routing bedrijventerrein Burgum noordoost infrastructuur
8 Ontsluiting en Uitbreiding bedrijventerrein Skûlenboarch/
Westkern Kootstertille: De verkeersontsluiting van het
bedrijventerrein gaat via de Joost Wiersmaweg waarbij de
brug over het Prinses Margrietkanaal vanwege de lage
doorvaarthoogte (1m20) en talrijke storingen vaak leidt tot
files.
Infrastructuur
19 Capaciteit haventerrein en containerterminal Harlingen Ruimte
25 Verkeersafwikkeling Aduard: problemen met doorgaand
verkeer vanuit het gebied ten noorden van het kanaal en
zwaar verkeer afkomstig van het bedrijventerrein en de
loswal ten oosten van Aduard. in combinatie met de
vernieuwing van de brug een rondweg aan te leggen.
35 Ontsluiting bedrijventerrein Westerbroek (1-richtingsverkeer) Infrastructuur
Milieu & leefomgeving / infrastructuur
36 Keerruimte en Geluidsoverlast haven Winschoten Milieu & leefomgeving / ruimte
Natte ontsluiting Ecopark de Wierde, Oudehaske
(Heerenveen). Gebrek laad- loskade
Aantal laad- en losplaatsen en voorzieningen op de kade
Winschoten
Ruimte / infrastructuur
Ruimte / infrastructuur
51

6 Maatregelenpakket
6.1 Inleiding
Bij aanpak knelpunten in het vaarwegen netwerk moet uitgegaan worden van een
ketenaanpak. Prioritering van projecten moet gebeuren op basis van effect in de keten /
het netwerk. Hiervoor is een netwerkanalyse noodzakelijk.
In de LMCA is al een eerste indicatie gegeven van de effectiviteit van verschillende type
maatregelen. De daadwerkelijke (maatschappelijke) kosteneffectiviteit van een maatregel
moet altijd per situatie bekeken worden, maar de conclusies uit onderstaande figuur geven
een goed beeld van welk type maatregelen effectief zijn.
53

6.2 Maatregelen Fryslân en Groningen
Voor Fryslân en Groningen zijn per type knelpunt de volgende maatregelen
geïdentificeerd:
54
Type knelpunt maatregel
Diepgangbeperking Baggeren
Ontheffing
Capaciteit vaarweg (breedte) Verbreden
Brug hoogte bestaande bruggen Ophogen
Invoeren eenrichtingsverkeer (+ wachtplaatsen)
Vervangen door beweegbare brug
Verwijderen
Brug hoogte geplande bruggen Aanpassen ontwerp en/of locatie
Brugbediening Centrale bediening
Capaciteit sluis Uitbreiden
Spitstrajecten (voorrang vaarverkeer)
Een integrale visie op verschillende ruimtelijke ontwikkelingen op bovenregionaal niveau
is noodzakelijk waarbij kansen en bedreigingen van ruimtelijke ontwikkelingen (wonen,
werken recreëren) in verband met elkaar bezien worden. Ook dit vraagt bestuurlijke
samenwerking en visie. Alleen zo kan de introductie van langdurig fysieke knelpunten
worden voorkomen.

7 Conclusies en vervolgstappen netwerkanalyse
7.1 Conclusies
Belang binnenhavens
In Fryslân en Groningen, net als in de rest van het land, zijn de zeehavens ook grote
havens voor de binnenvaart. Deze havens slaan elk meer dan een miljoen ton aan
goederen over via de binnenvaart, met Delfzijl als grootste. Buiten de zeehavens om zijn
er circa tien binnenhavens in Fryslân en Groningen waar meer dan een half miljoen ton
aan goederen werd overgeslagen in 2006. Van de havens die meer dan een miljoen ton
oversloegen liggen er drie in Fryslân (Harlingen, Sneek, Lemmer) en drie in Groningen
(Delfzijl, Groningen, Eemshaven).
De binnenhavens hebben een belangrijke economisch belang als vestigingsplaats voor
zware industrie. Met name de industriële clusters in de chemie, metaal en energie spelen
een nationale en ook een internationale rol. De binnenhavens in Fryslân en Groningen
zijn ook van groot belang voor de bouwsector (zand en grind overslag en betoncentrales)
in de regio en de Randstad.
Belang vaarweg
De vaarweg Lemmer – Delfzijl heeft de volgende functies m.b.t. de binnenvaart:
• Ontsluiting van de binnenhavens in Groningen (2006: 9 mln ton) en Fryslân
(2006: 9 mln ton);
• Doorgaande verbinding (2006: 5,8 mln ton) tussen vooral mainports Rotterdam
en Amsterdam aan de ene kant en Noord-Duitsland aan de andere kant;
• Vestigingsplaats voor scheepswerven.
Kansen vervoer per binnenvaart
• Momenteel is er containervervoer over water via de terminals in Westerbroek
(Groningen), Veendam en Harlingen. De prognoses tonen een sterke autonome groei
van de containervaart. Groei zal plaatsvinden op de bestaande locaties.
• Door de chemische industrie in Delfzijl en Veendam zal Noord-Nederland relatief
meer profiteren van de groei in chemische producten.
• De geplande kolencentrale(s) in Eemshaven geeft kansen voor het vervoer van kolen
per binnenvaart via Amsterdam of Rotterdam, naast aanvoer over zee.
• Voor de andere marktsegmenten zijn de kansen voor verdere groei in marktaandeel
beperkt. De meeste potentie hebben de zeehaven gebonden ontwikkelingen op het
gebied van ruwe materialen, afval en recycling en biobrandstoffen.
• Momenteel wordt actief gewerkt aan herstructurering van bestaande terreinen aan
diep water (Delfzijl, Groningen, Schuilenburg). Hierdoor ontstaan kansen om
55

goederenvervoer over water vast te houden en mogelijk vervoer te verplaatsen naar
het water:
• Daarnaast zijn er kansen voor verbetering van de natte ontsluiting van meerdere
terreinen (Groningen, Oudehaske, Delfzijl en Drachten).
Knelpunten
Infrastructuur
• Op verschillende plaatsen is het vaarwegen netwerk niet op meer, grotere en snellere
schepen berekend. In de praktijk betekent dit dat vaarwegen soms niet diep genoeg
zijn, te smal zijn, of dat de capaciteit van sluizen te kort schiet.
• Veel knelpunten doen zich ook voor op plekken waar andere infrastructuur het water
kruist. Vooral voor schepen in continu-vaart zijn de brug- en sluisbedieningstijden
een knelpunt.
• Veel geplande bruggen voor de ontsluiting van bedrijventerreinen en vooral van
nieuwe woonwijken zijn te laag en/of zullen te vaak open moeten bij de voorspelde
toekomstige verkeersintensiteit. Dit zorgt voor oponthoud voor zowel het verkeer op
het water als op de weg.
Ruimte
• Op provinciaal niveau lijkt er voldoende aanbod van (natte)bedrijventerreinen te zijn.
Alleen in Harlingen lijkt op korte termijn een tekort aan haventerreinen te ontstaan.
• Er is bovenregionale afstemming nodig m.b.t. de ontwikkeling van
bedrijventerreinen. Door het clusteren van gelijksoortige bedrijvigheid kan beter
worden ingespeeld op de behoefte van bedrijven. Bedrijven kunnen zelfs profiteren
van elkaars nabijheid.
Milieu, veiligheid en leefomgeving
• Conflicterende belangen tussen havenfunctie en woonfunctie komen steeds meer voor
door ontwikkelen van nieuwe woonwijken en herbestemming binnenstedelijke
havengebieden voor woningen.
• Een integrale visie op verschillende ruimtelijke ontwikkelingen op bovenregionaal
niveau is noodzakelijk waarbij kansen en bedreigingen van ruimtelijke
ontwikkelingen (wonen, werken recreëren) in verband met elkaar bezien worden.
Ook dit vraagt bestuurlijke samenwerking en visie. Alleen zo kan de introductie van
langdurig fysieke knelpunten worden voorkomen.
Financieel-economisch
• Het ligt in de verwachting dat voor Fryslân en Groningen voor meer dan 50 miljoen
euro aan korte termijn projecten geïdentificeerd kan worden. Dit betekent dat
waarschijnlijk niet alle voor Fryslân en Groningen geïdentificeerde projecten op de
korte termijn kunnen worden uitgevoerd.
• Het maatregelenpakket voor Fryslân en Groningen voor de lange termijn zal circa 1
miljard euro aan investeringen vergen. Voor deze investeringen is nog geen budget
beschikbaar
Maatregelen
Bij aanpak knelpunten in het vaarwegen en binnenhavensnetwerk moet uitgegaan worden
van een ketenaanpak. Prioritering van projecten moet gebeuren op basis van effect in de
keten / het netwerk.
56

Kansrijke maatregelen vanuit het perspectief van (maatschappelijk-economische)
kosteneffectiviteit zijn:
• Wegnemen van diepgangbeperkingen
• Verruimen bedieningstijden bruggen en sluizen (i.c.m. centrale bediening)
• Extra capaciteit sluizen bij congestie
• Invoeren eenrichtingsverkeer voor grotere schepen (i.c.m. begeleiding scheepvaart)
7.2 Stappen voor vervolg
Deze netwerkanalyse is met het oog op twee doelen opgesteld:
• Onderbouwing van de benodigde projecten in de tweede fase van het project
opwaarderen vaarweg Lemmer- Delfzijl.
• De netwerkanalyse dient tevens als input voor het landsdelig MIRT overleg in mei
2008 en het indienen van quick-wins vanuit Fryslân en Groningen in september 2008.
De netwerkanalyse geeft een overzicht van de huidige en toekomstige knelpunten op de
vaarweg Lemmer- Delfzijl. Op basis van de gepresenteerde vervoersvolumes en
prognoses kan onderbouwing van de benodigde projecten in de tweede fase plaatsvinden.
Dezelfde gegevens kunnen gebruikt worden voor het opstellen en uitwerken van quickwin
maatregelen. Op basis van de gesignaleerde knelpunten en eerste indicatie van
kosteneffectiviteit is het mogelijk potentiële quick wins te selecteren.
Voorwaarden indienen uitvoeringsprojecten (quick-wins)
Regionale overheden kunnen in aanmerking komen voor een rijksbijdrage aan de quickwins.
Voorwaarde voor quick-wins is dat het gaat om infrastructuur in beheer van
regionale overheden (niet bedrijven). Aan een rijksbijdrage is echter wel een drietal
voorwaarden verbonden:
1. De regio dient te beschikken over een netwerkanalyse voor vaarwegen en
binnenhavens
2. Voor quick-winprojecten dient een overzicht beschikbaar te zijn van de totale kosten
en de totale baten van het project. Bij de projectbaten hoeft alleen gekeken te worden
naar de bedrijfseconomische baten, zoals bijvoorbeeld transportkostenvoordelen,
opbrengsten van de uitgifte van grond en te innen havengelden. Ook moet inzichtelijk
gemaakt worden voor welke partijen de kosten en baten zijn.
3. De (fysieke) uitvoering van een quick-win dient uiterlijk in 2011 te starten. De
benodigde vergunningen moeten dan geregeld zijn
De rijksbijdrage voor quick-wins bedraagt maximaal 50% van het verschil tussen de
kosten en opbrengsten van het project voor de infrastructuurbeheerder, uitgedrukt in netto
contante waarde. Deze rijksbijdrage zal - na overeenstemming in het halfjaarlijkse MIRToverleg
- gestort worden in het regionale mobiliteitsfonds, zodra de regio haar eigen
bijdrage in dit fonds heeft gestort. Deze financiële constructie is dezelfde als bij de quickwins
voor wegen.
57

Proces
In totaal is voor de quick-win projecten € 55 + 7 mln beschikbaar vanuit het Rijk. Over de
eerste tranche (in principe 30 mln. euro) worden besluiten genomen tijdens het MIRToverleg
in het najaar van 2008. In het najaar van 2008 zal verder duidelijkheid worden
gegeven over een tweede tranche in 2009.
58

Bijlage A Overslag per gemeente
Tabel A0.1 Goederenoverslag in de binnenvaart per gemeente in Fryslân, Groningen, incl. Assen ( x 1000 ton)
Assen
Delfzijl
Eemsmond
Groningen
Periode Totaal
Land-
bouw
Voe-
ding
Brand-
stoffen
Aard-
olie
Erts &
schroot
Meta-
len
Minera-
len
Mest-
stoffen
Che-
misch
59
Overig
2000 38 6 1 - - - - 30 2 - 0
2001 53 8 - - - - - 44 2 - -
2002 38 8 1 - - - - 27 2 - 0
2003 34 3 - - - - - 30 2 - -
2004 34 6 - - 0 - - 26 2 - -
2005 36 3 - - - - - 30 2 - 1
2006 * 37 2 1 - - - - 31 2 - 2
gem. 39 5 1 0 31 2 1
2000 2879 193 64 55 132 48 94 1318 85 835 56
2001 3295 225 88 85 198 29 140 1389 45 1055 42
2002 3188 149 152 51 254 20 106 1295 67 1017 78
2003 4757 173 212 41 466 8 43 2637 61 926 191
2004 3978 113 178 51 404 10 51 2052 64 761 291
2005 4557 132 186 70 461 32 63 2386 61 860 307
2006 * 4603 134 219 48 458 93 76 2664 30 506 374
gem. 3894 160 157 57 339 34 82 1963 59 851 191
2000 320 3 0 - 10 - - 280 18 0 9
2001 474 - - - 23 - 15 412 9 0 15
2002 385 1 2 - 22 2 3 333 11 0 10
2003 855 - 5 - 36 - 0 807 - 0 7
2004 365 - 1 - 21 - 4 336 - 1 1
2005 681 18 12 1 43 - - 575 - 4 27
2006 * 1270 22 16 - 42 - 4 1131 - 1 55
gem. 621 11 6 1 28 2 5 553 13 1 18
2000 2299 61 77 12 254 61 0 1379 26 16 413
2001 2097 86 153 7 427 46 - 1115 13 16 235
2002 2128 70 123 7 577 40 0 1036 12 30 234
2003 2005 65 154 6 542 75 2 805 17 32 307
2004 2086 43 164 8 601 101 7 797 28 15 323
2005 2192 47 261 10 558 99 2 931 14 16 255
2006 * 50 - - - - - - 50 - - -
gem. 1837 62 155 8 493 70 2 873 18 21 295

Harlingen
Heereveen
Leeuwarden
Lemsterland
Smallingerland
60
Periode Totaal
Land-
bouw
Voe-
ding
Brand-
stoffen
Aard-
olie
Erts &
schroot
Meta-
len
Minera-
len
Mest-
stoffen
Che-
misch
Overig
2000 1227 61 13 - 97 7 12 843 35 6 154
2001 1500 82 30 - 125 15 3 863 16 1 364
2002 1693 153 19 - 129 41 8 1097 15 2 229
2003 2483 131 27 - 148 19 1 1836 5 6 310
2004 3050 151 6 - 123 48 5 2399 11 7 300
2005 2459 66 5 - 135 27 3 1880 3 3 337
2006 * 1707 12 15 - 144 14 1 1108 1 3 409
gem. 2017 94 16 129 24 5 1432 12 4 300
2000 471 - - 0 2 14 0 416 35 1 3
2001 335 - 1 - 0 15 1 290 28 - 0
2002 464 2 0 0 3 14 - 398 44 1 3
2003 343 - 1 1 2 3 0 286 47 - 2
2004 458 - 4 1 1 26 2 367 40 0 17
2005 416 1 - 0 - 5 - 299 37 3 71
2006 * 306 - 1 1 - 19 1 255 27 - 3
gem. 399 2 1 1 2 14 1 330 37 1 14
2000 775 99 4 - 9 22 8 594 36 - 4
2001 702 122 5 - 1 31 11 502 27 1 4
2002 793 127 2 - 3 15 8 592 37 5 5
2003 736 98 0 - 23 12 5 562 28 - 6
2004 1093 111 5 - 20 120 8 768 35 2 25
2005 968 104 1 1 13 7 8 788 24 0 23
2006 * 843 106 - - 19 10 17 645 27 - 18
gem. 844 110 3 1 13 31 9 636 31 2 12
2000 1969 15 2 - 1 - - 1939 2 2 7
2001 1545 16 7 1 3 1 - 1508 - 3 7
2002 1640 12 6 - 1 9 - 1603 1 1 7
2003 816 9 9 1 0 8 - 756 - 2 31
2004 710 4 11 - 1 10 1 649 1 1 32
2005 646 2 7 1 2 4 2 614 - 1 12
2006 * 1097 5 9 - 2 11 - 1033 1 5 31
gem. 1203 9 7 1 1 7 2 1157 1 2 18
2000 851 8 175 - - 9 11 573 61 - 14
2001 787 11 217 - 0 13 8 463 54 0 20
2002 776 10 201 1 - 24 7 449 65 1 20
2003 686 28 199 9 1 4 15 338 59 1 33
2004 1010 23 173 2 1 83 14 574 54 1 86
2005 730 32 143 - - 8 8 468 36 - 34
2006 * 750 64 151 1 - 4 11 425 42 - 51
gem. 799 25 180 3 1 21 11 470 53 1 37

Sneek
Veendam
Winschoten
Periode Totaal
Land-
bouw
Voe-
ding
Brand-
stoffen
Aard-
olie
Erts &
schroot
Meta-
2000 564 24 143 - 39 14 0 332 3 - 9
2001 850 34 141 - 81 7 - 582 0 0 4
2002 595 29 158 0 83 1 1 317 - - 6
2003 444 37 125 - 83 1 1 157 11 6 22
2004 798 28 108 1 87 15 3 514 11 9 21
2005 518 42 108 - 101 4 2 243 8 3 9
2006 * 1257 40 90 3 122 - 0 986 2 1 14
gem. 718 33 125 2 85 7 1 447 6 4 12
2000 734 8 1 - - 15 9 178 85 185 252
2001 539 14 16 1 1 15 5 188 41 122 136
2002 547 7 2 1 - 20 8 147 56 148 158
2003 517 12 0 - - 15 8 137 22 162 161
2004 458 19 1 1 21 3 90 24 103 196
2005 599 13 7 - 1 14 4 97 49 213 201
2006 * 472 4 2 - - 15 3 97 43 237 70
gem. 552 11 4 1 16 6 133 46 167 168
2000 178 16 - - - 9 - 115 1 35 2
2001 188 14 - - - 7 - 107 2 58 0
2002 212 14 - - - 13 - 125 1 56 3
2003 193 15 - - 0 11 1 95 2 65 4
2004 220 21 1 - 0 15 5 112 1 56 8
2005 266 13 3 - - 35 2 136 1 64 12
2006 * 222 14 0 - - 16 - 118 - 65 9
gem. 211 15 1 0 15 3 115 1 57 5
len
Minera-
len
Mest-
stoffen
Che-
misch
61
Overig

Bijlage B Factsheets binnenhavens
Binnenhaven Delfzijl
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
• Havengebied Delfzijl omvat ca.1450 ha. waarvan ongeveer 600 ha. watergebonden
- Chemiepark Delfzijl (Oosterhornhaven) 140 ha
- Chemiepark Oosterhorn (Oosterhornhaven) 170 ha
- Metal Park Delfzijl (Oosterhornhaven) 40 ha
- MERA-cluster (Oosterhornhaven) 185 ha
- Farmsumerpoort (Farmsumerhaven/Eemskanaal) 69 ha
• De haven is zowel zee- als binnenhaven.
• Laad- loskades (lengte kades in meter)
- Chemiepark Delfzijl: 460 m private kade/afmeerfaciliteit
- Chemiepark Oosterhorn: 314 m private kade/afmeerfaciliteit
- Metal Park Delfzijl: 43 m publieke kade
- MERA-cluster: 50 m publieke + 51 m private kade
- Farmsumerpoort: 150 m publieke kade (Farmsumerhaven) + 660 meter private
kade/afmeerfaciliteit (Eemskanaal)
• Logistiek knooppunt (containerterminal)
- Er is geen ‘officiële’ containerterminal, maar momenteel gebruikt Wijnne en
Barents een multifunctionele kraan voor de overslag van containers
• Overslag binnenvaart totaal 2006: 4,6 miljoen ton
- Ruwe mineralen (m.n. zout, aluminiumerts) & bouwmaterialen (m.n. kalksteen,
zand en gips) 2,7 mln ton; Chemische producten 0,5 mln ton;
aardolie(producten) 0,5 mln ton; Overige goederen en fabrikaten 0,4 mln ton;
voedingsproducten&veevoeder 0,2 mln ton; Ertsen/metaalresiduen&Metalen
halffabrikaten 0,2 mln ton; Landbouwproducten/dieren 0,1 mln ton.
• Chemiepark Delfzijl (11 bedrijven) – 4 watergebonden: Akzo Nobel (Zoutbedrijf,
MEB en MA/CC), BioMCN, Brunner Mond, Teijin Aramid, Delamine, Delesto,
Lubrizol, Kemax, Dynea, FMC
• Chemiepark Oosterhorn (7 bedrijven) – 4 watergebonden: PPG Chemicals, Zeolyst
CV, Lafarge Gips, Rohm and Haas, Gebroeders Borg, Vertisol, BKB Delfzijl
• Metal Park Delfzijl (7 bedrijven) - Aldel, Kooi en Teijgeler technische installaties B.V.,
RSP, HSA, KBM Master Alloys, REMAG Alloys, Imco Recycling
• MERA-cluster ( 3 bedrijven) - ? watergebonden: North Refinery, Water & Soil, JPB
Groep
• Farmsumerpoort (9/46 bedrijven) - watergebonden. Agrifirm, Wijnne & Barends, Vos
Logistics, Veem en Factor, CEBO, North Sea Petroleum, Eemsmond beton,
Terminal Delfzijl, Graanbedrijf Nieveen, Heuvelman IBIS, Niestern Sander.
• Verzorgingsgebied: Chemische producten (Rotterdam); Gips, industriële
halffabrikaten (Duitsland); bulkgoederen (regionaal)
63

Kenmerken Indicatoren
Werkgelegenheid
Toegevoegde
waarde
64
• Werkgelegenheid Industrieterrein Oosterhorn totaal: direct 3200 arbeidsplaatsen
• Werkgelegenheid haven direct: 2.000 arbeidsplaatsen (Chemische industrie 800
arbeidsplaatsen, Metaalcluster 750 arbeidsplaatsen)
• Toegevoegde waarde haven: directe 203 miljoen euro, inclusief indirecte 298
miljoen euro
Logistiek belang • Binnenhaven essentieel voor ( chemie en metaal industrie). Vervoer over water is
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
economisch en logistiek (kosten en volume) belangrijk voor de overslag en
distributie van zand, grind, gips, aardolie(producten), erts/metaal,
landbouwproducten.
• Openbare kade beperkt belang voor bedrijven die niet direct aan water zijn
gevestigd
• Watergebonden terreinen privaat eigendom, de Farmsumerhaven en de
Damsterhaven worden beheerd door Groningen Seaports.
• Water: hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl (CEMT-klasse V met beperkte diepgang van
3,20). De haven heeft directe toegang tot open zee.
• Weg: via de N33 en N46 op de A7 en A28.
• Spoor: aansluiting met de stad Groningen en het RSCG Veendam vanwaar dagelijks
containershuttles naar Rotterdam gaan.

Binnenhaven Groningen
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Het binnenhavengebied in de gemeente Groningen bestaat uit verschillende kades op
bedrijventerreinen langs diverse vaarwegen, waaronder:
Hoogkerk: ca 34 ha bedrijventerrein (Hoendiep, Hoogkerk/Vierverlaten) aan het
Hoendiep en Aduarderdiep (kade eigendom van de overheid)
Groningen, aan het Eemskanaal incl.:
- Industrieterrein EemskanaalWinschoterdiep 173 ha (kade eigendom van de
overheid)
- Industrieterrein Damsterdiep ca. 17 ha. (kade eigendom van de overheid)
Groningen, aan het Winschoterdiep:
- Industrieterrein Gideon-Noord 4 ha (kade eigendom van de overheid)
- Industrieterrein Winschoterdiep A ca. 37 ha. (kade eigendom van de overheid)
Groningen, aan het Reitdiep:
- Industrieterrein Friese Straatweg 10 ha (kade particulier eigendom)
Groningen, aan het Van Starkenborghkanaal:
- Industrieterrein De Hoogte 22 ha (kade particulier eigendom)
- industrieterrein Ulgersmaweg 30 ha (kade particulier eigendom)
- Industrieterrein De Vogels/Antillenstr. ca. 10 ha. (kade eigendom overheid)
Laad- loskades:
Van Starkenborghkanaal, Vaarwegbeheerder: provincie Groningen, klasse Va, 3,2m
diepgang.
Siebesma en van der Veen. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 75 meter.
Jager/Midwolde Bouwmaterialen. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 200
meter.
Simmeren Schroot bv. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 100 meter.
E. Offeringa bv. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 160 meter
Ligplaats Groningen Hunzehaven en Ritsema. Particulier beheer.
Goederenoverslag
Winschoterdiep, Vaarwegbeheerder: provincie Groningen, diepgang 2,90 m.
Deense, Zweedse, Finse haven. Particulier beheer.
Haven te Groningen. Particulier beheer. Scheepswerf. lengte: 110 meter.
Centraal Staal. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte 200 meter
Van der Wiel. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 50 meter.
VOP Recycling BV. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 100 meter.
Oude-Winschoterdiep, Scheepvaartklasse IV, diepgang 2,4 m. Trajectbeheer:
Gemeente
Betonmortelcentrale Groningen bv. Particulier beheer. lengte: 100 meter.
Noord-Nederlandse Staalbouw(scheepswerf.). Particulier beheer. lengte: onbekend.
Du Bois(scheepswerf.). Particulier beheer. lengte: 50 meter.
SITA. Particulier beheer. Beschikbare lengte: 50 meter.
Reitdiep: kades Doornbos, No Limits (scheepswerf) Particulier 30 meter
Stuk Aduarderdiep (Scheepvaartklasse IV, diepgang 2,6m) tussen het Van
Starkenborghkanaal en het Hoendiep is een belangrijke verbinding voor de beroepsvaart
richting de suikerfabrieken. Vaarwegbeheerder: provincie Groningen.
Haven Zwartwoud. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 90 meter
Ligplaats Hoogkerk, Hibex bv. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 100 meter.
65

Kenmerken Indicatoren
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
66
Hoendiep Scheepvaartklasse I, Vaarwegbeheerder: Waterschap Noorderzijlvest en
gemeente Groningen:
Ligplaats Hoogkerk, Smid en Hollander. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte:
85. meter. CSM Suikerfabriek. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 500 meter.
Ligplaats Suiker Unie. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 400 meter
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2005: 2.192.000 ton (bron CBS):
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 931.000
- Aardoliën; aardolieproducten 558.000
- Overige goederen en fabrikaten 255.000
- Ertsen en metaalresiduen 99.000
- Landbouwproducten&dieren 47.000
- Voedingsproducten & veevoeder 261.000
- Vaste brandstoffen 10.000
- Chemische producten 16.000
- Meststoffen 14.000
- Metalen&metalen halffabrikaten 2.000
• Groningen neemt een belangrijke plaats is als containervervoerterminal. De MCS-
terminal aan het Winschoterdiep/Deense Haven is recentelijk verplaatst naar
Westerbroek en slaat per jaar ongeveer 22.500 containers om.
• Er zijn verschillende jachthavenhavenlocaties.
• Woningbouw: met name rondom herontwikkeling Eemskanaalzone
• Watergebonden bedrijvigheid:
- Euvelgunne: oa Ubbens Bouwstoffen
- Hoogkerk: CSM
- Westpoort: Hibex
- Winschoterdiep/ Eemskanaal: Jongeneel, Scheepswerf SBG en Droogdok
Groningen, Betonmortelcentrale Groningen Noord-Nederlandse
Staalbouw(scheepswerf, Du Bois(scheepswerf.) VOP Recycling
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de havengerelateerde bedrijven in het
verschaffen. Op bedrijventerrein Euvelgunne zijn 128 vestigingen met ca. 2700
medewerkers. Eemskanaal en Winschoterdiep tellen ongeveer 200 bedrijven met
circa 6.000 werknemers.
• belangrijkste sectoren op Euvelgunne zijn industrie, bouw en handel.
Toegev. waarde • De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend
Logistiek belang • Groningen is een Logistiek knooppunt met een bovenregionale functie. De
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
binnenhavens hebben een belangrijke overslagfunctie en als leverancier aan de
suikerfabrieken en betoncentrales.
• De bedrijventerreinen Winschoterdiep/ Eemskanaal en Euvelgunne produceren op
dit moment een groot gedeelte van de vervoersvraag in de stad. Samen zorgen
deze bedrijventerreinen voor ruim 13.000 voertuigbeweging per dag (BCI 2006).
• Vaarwegen binnen de stad Groningen en het Oude-Winschoterdiep worden beheerd
door de gemeente.
• Het Van Starkenborghkanaal, Eemskanaal, Winschoterdiep, Aduarderdiep, en
Reitdiep worden beheerd door de provincie
• Kades worden zowel door de overheid als privaat beheerd.
• Water: diverse kanalen
• Weg: A7, A28, N46 en de N360

Kenmerken Indicatoren
• Spoor: ja
67

Binnenhaven Harlingen
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
68
Harlingen is een multifunctionele zee- en binnenhaven en beschikt over 20 kades en
meer dan 200 ha nat bedrijventerrein, incl.:
- Industriehaven incl uitbreiding, zeehaven (publieke kade), 93 ha
- Nieuwe Willemshaven, zeehaven, (publieke kade), 1 ha
- Oostpoort, CEMT klasse Va, binnenhaven (private kade), 48 ha
- Hermes, CEMT klasse Va, binnenhaven ( publieke kade), 20 ha
- Koningsbuurt, binnenhaven (private kade), 70 ha
- Trebol/Kanaalweg, binnenhaven ( publieke kade), 3 ha
• De terminal in Harlingen biedt voor Fryslân faciliteiten voor containervervoer per
binnenvaart en slaat ongeveer tussen de 5.000 en 10.000 TEU.
• 4 Jachthavenhavenlocaties (Noorderhaven, Zuiderhaven, HWSV, Zevenhuizen)
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 1.707.000 ton (bron CBS):
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 1.108.000
- Aardoliën; aardolieproducten 144.000
- Overige goederen en fabrikaten 409.000
- Ertsen en metaalresiduen 14.000
- Landbouwproducten&dieren 12.000
- Voedingsproducten & veevoeder 15.000
- Vaste brandstoffen n/a
- Chemische producten 3.000
- Meststoffen 1.000
- Metalen&metalen halffabrikaten 1.000
• Binnenscheepvaart
• Het aantal passanten in de zeilchartervaart bedroeg 920 schepen (2005 was 848
schepen), een stijging van 8,5%.
• Het aantal containers met de Harlinger Container Lijn naar Rotterdam steeg
spectaculair naar 14.128 TEU in 2006 en 18.500 in 2007 (Twentyfoot Equivalent
Unit= standaardmaat voor containers), in 2005 was dat nog 5.058 stuks, een stijging
van maar liefst 180% en 31%.
• De binnenvaartoverslag bedroeg in 2006 totaal 1.684.123 ton (2005 was 1.591.428
ton) een stijging van 6%. Ook hierbij levereden de goederensoorten zand (458.440
ton), zeegrind(412.010 ton) en zout (312.160 ton) de grootste aandelen.
• Het aantal binnenschepen steeg van 1.634 in 2005 naar 1.695 in 2006 een stijging
van 3,7%.
• Het aantal Trambrug passanten was 538 tegen 525 in 2005.
• Het aantal Industriebrug passanten was 1.550 tegen 1.235 in 2005.
• Het aantal doorvaarten door de Havenbrug bedroeg 4.663 tegen 4.255 in 2005.
• Het aantal doorvaarten van de Prins Hendrikbrug bedroeg 12.393 tegen 10.287 in
2005
In totaal zijn er ca. 35 havengebonden bedrijven:
• In de industriehaven zijn scheepswerf de Volharding, de zoutfabriek van Frisia Zout
BV (Esco) en de grind- en zandzeverij en betonwandenfabriek van Spaansen
belangrijke producenten voor de overslag via zee en de binnenvaart.
• Op het bedrijventerrein Hermes wordt oa door Smilde (oliën) en Ouwehands
(schelpen) gebruik gemaakt van de binnenvaart en het Van Harinxmakanaal

Kenmerken Indicatoren
• De haven is voor Harlingen en de regio van groot economisch belang. Afgezien van
de grote kottervloot en de veerboten, doen jaarlijks vele coasters, vrachtschepen en
binnenschepen de haven aan.
Werkgelegenheid • De directe zeehavengerelateerde werkgelegenheid bedraagt 1.500 werkzame
Toegevoegde
waarde
personen Het aantal arbeidsplaatsen dat aan de binnenhaven activiteiten is toe te
kennen is niet bekend
• Toegevoegde waarde zeehaven: ruim € 100 miljoen. De toegevoegde waarde van
de binnenhavenfuncties is niet bekend
Logistiek belang • De haven is belangrijk voor de bedrijven in de Westergozone met import- en
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
exportstromen via zee en de binnenwateren. De haven heeft een belangrijke
overslagfunctie en als leverancier aan betoncentrales. Bedrijven die niet aan het
water gevestigd zijn maken maar zeer beperkt gebruik van de openbare kades.
• De provincie Fryslân is beheerder van de vaarweg VHK
• Water: Via het Van Harinxmakanaal - CEMT tot klasse IV (tot 1.500 ton) heeft
Harlingen aansluiting op de vaarweg Amsterdam-Delfzijl via Lemmer (CEMT-klasse
en een aansluiting via de Waddenzee op het IJsselmeer
• Weg: A31/N31 (Harlingen/Franeker en de Afsluitdijk) en de N31
(Drachten/Groningen)
69

Binnenhaven Sneek
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
70
• Het havengebied bestaat uit industrieterreinen Houkesloot ca 50 ha, rondom de
industriehavens “Schuttevaerhaven” en “Tophaven”. Het bedrijventerrein is
geherstructureerd waardoor de kwaliteit van het terrein is verbeterd.
• Laad- loskades
• Er vindt geen containeroverslag plaats
• Overslag binnenvaart 2006 bedroeg 1.257.000 ton (bron CBS)
- Chemische producten 1.000
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 986.000
- Meststoffen 2.000
- Landbouwproducten&dieren 40.000
- Voedingsproducten &veevoeder 90.000
- Vaste brandstoffen 3.000
- Aardolie(producten) 122.000
- Ertsen en metaalresiduen n/a
- Metalen&metalen halffabrikaten 0
- Overige goederen en fabrikaten 14.000
• Industrieterrein Houkesloot
Bedrijven met watergebonden activiteiten zijn oa Bosal (zand&grind), de
Heus(veevoer), Noord-Nederlandse tankopslag, De Waardt (zand), Holvrieka
Nirota (RVS-tanken)
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied
Toegevoegde
waarde
Logistiek belang •
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
verschaffen. De gemeente telt in totaal circa 130 watersportbedrijven, waarvan 13
jachthavens. Het belang van de watersport blijkt uit het feit dat de
watersportbedrijven aan ruim 1000 mensen werk bieden.
• De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend
• De provincie Fryslân is vaarwegbeheerder van de Houkesloot
• Water: Houkesloot (CEMT klasse IV, max. diepgang 2,75m.) sluit aan op het Prinses
Margrietkanaal (hoofd)vaarweg (klasse Va –krap, max. diepgang 3,20m.)
• Weg: A7
• Spoor: nee

Binnenhaven Eemshaven
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
• Het totale havengebied Eemshaven bestaat uit ca. 610 ha, waaronder de zeehaven
en de binnenhavens:
- Julianahaven – Bulk Area: 32,5 ha; RoRo Terminal 58 ha
- Julianahaven Zuid / handelshaven: 56 ha
• Laad- loskades (lengte kades in meter)
- Julianahaven – Bulk Area: 750 m openbare kade
• Logistiek knooppunt (containerterminal)
- RoRo-brug: lengte ±35 m, breedte ±20m en doorrijhoogte ± 10m.
- Julianahaven Zuid / handelshaven: De noordzijde van Handelshaven is
uitgerust met 1150 meter kade, waaraan rollend materieel, containers en
algemene lading worden op- en overgeslagen.
• Overslag binnenvaart totaal 2006: 1.270.000 ton (bron CBS):
- Ruwe mineralen (m.n. zout, aluminiumerts) & bouwmaterialen (m.n. kalksteen,
zand en grind) 1.131.000 ton
- Overige goederen en fabrikaten 55.000 ton
- Vaste brandstoffen& aardolie(producten) 42.000 ton
- Landbouwproducten& dieren 22.000 ton
- Voedingsproducten & veevoeder 16.000 ton
- Metalen; metalen halffabrikaten 4.000 ton
- Chemische producten 1.000 ton
- Ertsen en metaalresiduen – ; Meststoffen -
• De haven heeft een groot belang voor de regionale economie in Groningen. De
haven heeft ondermeer een belangrijke rol als energiehaven.
• Bulk Area: (5 bedrijven) – 5 watergebonden: Cement Sales North GmbH, Holland
Malt, Biovalue, BKV Nederland, Theo Pouw BV
• RoRo Area: 2 watergebonden bedrijven: Wagenborg en Socar.
• Julianahaven Zuid / handelshaven: 4 watergebonden bedrijven: Wagenborg,
Veem&Factor, Eeemshaven Sugar Terminal, Sealane Cold Storage
• Voornaamste activiteiten op- en overslag papier, vis en vleesproducten (gekoeld),
suiker en algemene lading.
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied
verschaffen
Toegev. waarde • De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend
Logistiek belang • Vervoer over water is economisch en logistiek (kosten en volume) belangrijk voor de
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
overslag en distributie van zand, grind, landbouwproducten (mn suiker, maut).
• Openbare kade beperkt belang voor bedrijven die niet direct aan water zijn
gevestigd
• Watergebonden terreinen publiek eigendom. De bulkkade in de Julianahaven wordt
beheerd door Groningen Seaports. Veem&Factor beheert aanleglocaties
(stootwallen) 1-24, Wagenborg beheert stootwallen 31-57 en het RoRo-talud in het
zuidwesten van de Julianahaven.
• Water: De Eemshaven is multimodaal ontsloten. De Julianahaven heeft een directe
verbinding naar open zee (Eems), diepgang 14/15 meter.
• Weg: via de N33 en N46 op de A7 en A28.
• Spoor: aansluiting met de stad Groningen
71

Binnenhavens Lemmer
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
72
• Het havengebied bestaat uit ca 20 ha industrieterrein
• De voornaamste kade is Buitengaats-West
• Lemmer beschikt over ca 2000 meter particuliere laad- loskades
• Er is geen containerterminal
• Jachthaven: 10 havens en 3000 ligplaatsen
• In verschillende delen van de haven zijn woningen gebouwd. Er zijn plannen om de
woonfunctie verder uit te breiden.
• Overslag binnenvaart 2006 bedroeg 10097.000 ton (bron CBS): niet bekend
- Chemische producten 5.000
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 1.033.000
- Overige goederen en fabrikaten 31.000
- Meststoffen 1.000
- Ertsen en metaalresiduen 11.000
- Landbouwproducten&dieren 5.000
- Metalen&metalen halffabrikaten n/a
- Voedingsproducten &veevoeder 9.000
- Aardolie(producten) 2.000
- Brandstoffen n/a.
• Op het Industrieterrein (buitengaats) zijn 36 bedrijven gevestigd, 12 daarvan hebben
watergebonden activiteiten. De belangrijkste watergebonden bedrijven zijn
IJsselmeer beton en VEKA scheepsbouw. Daarnaast heeft de jachthaven een zeer
belangrijke economische functie.
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied
Toegevoegde
waarde
verschaffen
• De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend
Logistiek belang • De binnenhaven heeft een locaal/regionaal belang.
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
• Vervoer over water voornamelijk van belang (ivm kosten en volume) voor het laden
en lossen van bouwmaterialen
• De openbare kade is niet belangrijk voor bedrijven die niet direct aan water zijn
gevestigd
• Kades publiek ( gemeente) en privaat eigendom
• De vaarwegen worden door de gemeente beheerd. De haventerreinen door
bedrijven.
• Prinses Margietkanaal, CEMT klasse Va – krap, diepgang max. 3,20 meter
• Weg: A6
• Spoor: nee

Binnenhavens Leeuwarden
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
• Verschillende industrieterrein langs het Van Harinxmakanaal, 200 ha natte
bedrijventerreinen en 20 kade- en overslagfaciliteiten (Bron: SNN 2000)
Leeuwarden-West
- Leeuwarden-West, met de Zwettehaven en Kalkhaven (private kade), 115 ha
- Newtonpark (private kade) 35 ha
- Lorentzkade, voor overslag (openbare kade)
Leeuwarden-Oost:
- Hemrik met de Junokade (openbare kade) 156 ha
- Merodestraat (private kade) 24 ha
- de Kanaalweg, openbare kade voor bedrijven zonder kade, voor overslag
• Laad- loskades: (gem: Lorentzkade geschat 320 m, Junokade 250m, Kanaalweg ?m
Daarnaast privé-kades (oa Hoekstra&Feenstra, Elmo/Mebin, Onttingingsfabr,
Koopmans, FIB etc.)
• De Railterminal Fryslân vervoert ook dagelijks containers per spoor van en naar
Rotterdam.
• Woningbouw: aantal 800 ha bruto, 7000 nieuwbouwwoningen uitleglocaties t/m
2025
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 843.000 ton (bron CBS):
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 645.000
- Aardoliën; aardolieproducten 19.000
- Overige goederen en fabrikaten 18.000
- Ertsen en metaalresiduen 10.000
- Landbouwproducten&dieren 106.000
- Voedingsproducten & veevoeder n/a; Vaste brandstoffen n/a; Chemische
producten n/a
- Meststoffen 27.000
- Metalen&metalen halffabrikaten 17.000
• Aantal schepen per jaar dat goederen overslaat is 900 a 1000
• Totaal Aantal bedrijven met watergebonden activiteiten: 8 met overslag, 4 bedrijven
in de gemeente in sector scheepsbouw niet pleziervaartuigen, 15 bedrijven
scheepsbouw pleziervaartuigen, 28 vestigingen van bedrijven van passagiers tot
zeevaart.
Leeuwarden-West
- Zwettehaven met o.a. Hoekstra, Feenstra, de betoncentrale en de Nederlandse
Onttinningsfabriek; Kalkhaven met oa Elmo (zand en grind) en GTI FIB
(projectlading)
- Newtonweg met oa Omrin (afvalverwerker)
- Lorentzkade
Leeuwarden-Oost:
- Hemrik met oa Hoogland (kunstmest)
- Merodestraat met Koopmans (meel, graan - leeuwendeel van de agribulk-
stromen)
- de Kanaalweg
• Verzorgingsgebied (CBS 2007: lokaal klantenpotentieel:109.100inw,reg.202.970,
prov.643.189)
73

Kenmerken Indicatoren
74
• Het Van Harinxmakanaal heeft vooral een lokale functie
Werkgelegenheid • Werkgelegenheid haven direct: 5-10 arbeidsplaatsen (overslag) 400 (overslag en
Toegevoegde
waarde
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
verwerking/productie) 1000-1250 ((zeer) incidenteel gebruik water)
• Toegevoegde waarde haven: ? miljoen Euro
• Bij alle watergebonden bedrijven zijn kaden en terreinen in particulier eigendom.
Een enkele heeft ook eigen water (Ontinningsfabriek)
• De vaarwegen zijn in beheer bij gemeente / provincie (90 %). Alleen de openbare
laad en los wallen zijn compleet in beheer bij de gemeente. Bij de overslag bedrijven
zijn de kaden en terreinen in beheer van de betreffende bedrijven. Verdeling
ongeveer 50% om 50%.
• De provincie Fryslân is beheerder van de vaarweg VHK en de Greuns, en de
gemeente is beheerder van de havens in Leeuwarden.
• Water: Het Van Harinxamakanaal - CEMT tot klasse IV (tot 1.500 ton) - verzorgt de
oost-west verbinding voor de (beroeps)vaart in de Westergozone en sluit aan op het
Prinses Margrietkanaal - krap klasse Va (tot 3.000 ton). De Dokkumer Ee verbindt
Leeuwarden met Dokkum (mn recreatievaart).
• Weg: de A31/N31 (Harlingen/Franeker en de Afsluitdijk), de A32 in zuidelijke richting
(met aansluiting op de A6/A7 en A28) en de N31 (Drachten/Groningen)
• Spoor: Railterminal Fryslân
Logistiek belang • Bereikbaarheid over water is voor bovengenoemde bedrijven van levensbelang.
Voor de verkeersdruk in Leeuwarden zou vervoer over water een ROC (Regionaal
overslag centrum) welke een goede verbinding heeft met het spoor en de weg, een
behoorlijke verlichting kunnen geven. Aangezien via een ROC ook container
overslag mogelijk is, kan er dan ook stukgoed vervoerd worden. Nu wordt er alleen
bulk vervoerd in Leeuwarden.
• Belangrijk is dat het vervoer over water aansluit bij het productie- en
distributieproces en voldoende schaalgroottevoordelen biedt om concurrerend te
kunnen zijn.

Binnenhaven Drachten
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
Werkgelegenheid
Toegevoegde
waarde
• het bedrijventerrein De Haven, is een gemengd bedrijventerrein van zo’n 300
hectare—inclusief de havenbekkens. Het bedrijventerrein wordt nog eens aangevuld
met 35 hectare als onderdeel van een uitbreiding in noordelijke richting en met 11,5
hectare rond de nieuwe insteekhaven,specifiek bedoeld voor watergebonden
bedrijven
• Laad- loskades: 1,2 kilometer openbare laad- en loskaden, waarvan een deel is
verhuurd
• Er is geen sprake van een containerterminal of regionaal overslagcentrum
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 750.000 ton (bron CBS)
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 425.000
- Aardoliën; aardolieproducten n/a
- Voedingsproducten & veevoeder 151.000
- Overige goederen en fabrikaten 51.000
- Ertsen en metaalresiduen 4.000
- Landbouwproducten&dieren 64.000
- Chemische producten n/a
- Vaste brandstoffen 1.000
- Meststoffen 42.000
- Metalen & metalen halffabrikaten 11.000
• Op het bedrijventerrein ‘De Haven’ zijn ongeveer 350 ondernemingen gevestigd
Drachten
• Bedrijven met watergebonden activiteiten, waaronder: Van der Wiel en Kijlstra
Beton, Agrifirm, Sterk Heiwerken, Friesland Staal, Emta, Hofstra, Jansma wegen en
milieu, Veenbaas, distributiecentra van Aldi en Laurus, scheepswerf CMF Drachten.
• Verzorgingsgebied regionaal/nationaal
• Ruim 700 van de 8000 arbeidsplaatsen op het bedrijventerrein ‘De Haven’ zijn direct
binnenhavengebonden.
• Toegevoegde waarde haven: 36,5 miljoen euro en een indirecte toegevoegde
waarde van 25,2 miljoen euro
Logistiek belang • De binnenhaven van Drachten als essentieel onderdeel van de Noordelijke agro-
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
logistieke infrastructuur (regionaal). Voor de bouw is de binnenhaven van Drachten
vooral belangrijk in de toelevering (nationaal). Vervoer over water heeft economisch
en logistiek belang (kosten en volume) voor de overslag en distributie van landbouw
(toeleveranties van veevoeder en meststoffen) en bouw (toeleveranties van zand en
grind).
• Op basis van een inventarisatie van de gemeente Smallingerland blijkt het gebruik
•
van de binnenhaven door niet op het bedrijventerrein De Haven gevestigde
bedrijfsleven gering: het betreft met name een aantal bouwbedrijven.
• Water: via de ‘Vaarweg Drachten’ (provinciaal klasse IV-kanaal) verbonden met het
Prinses Margrietkanaal (hoofdvaarweg klasse-Va)
• Weg: via een vierbaansweg aangesloten op de A7/A6 (Duitse grens-Groningen-
Drachten-Amsterdam) en de N31/N381 (Harlingen-Leeuwarden-Drachten-Emmen)
• Spoor: nee
75

Binnenhaven Veendam
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
76
• Het havengebied bestaat uit diverse industrieterreinen langs het A.G.
Wildervanckkanaal. In totaal ca: 225 ha.
• De westelijke kade omvat: terrein RSCG: 27 ha., het Lloyd 60 ha, Lloyd-Zuid
• De oostelijke kade omvat Zwaaikom 37 ha, Stolberg 26 ha.;Vrijheid 34 ha.; en
Dallen I&II 43 ha.
• Laad- loskades (openbaar)
- RSCG: kade van 130 meter (klasse IV vaarweg, 1350 ton) tbv laden/lossen van
conventionele- en containerschepen
- Zwaaikom Veendam kade van 90 m, idem
- Vrijheid kade van 90 m, idem
- Dallen Wildervank kade van 90 m
Niet openbare laad- loskades
- NEDMAG/Kisuma
- Stolberg (vm Jonker Tankcleaning)
- Kijlstra Betonfabriek (voorheen VBI)
• Logistiek knooppunt: RSCG tri-modale terminal met 4 treinsporen van elk 800 meter,
per rit kunnen er 99 teu worden vervoerd.
• Overslag binnenvaart totaal 2006 bedroeg 472 duizend ton als volgt verdeeld (in
duizenden tonnen):
- Chemische producten 237; Ruwe mineralen en bouwmaterialen 97; Overige
goederen en fabrikaten 70; Meststoffen 43; Ertsen en metaalresiduen 15;
Landbouwproducten&dieren 4; Metalen&metalen halffabrikaten 3;
Voedingsproducten &veevoeder 2.
• Industrieterrein Veenwolde (in ontwikkeling)
• Industrieterrein RSCG
• Gebruikers exploitatiemaatschappij RSCG, De Vries Transpotrgroep, Van
Oosten Handelsmaatschappij
• NEDMAG kade: Gebruikers NEDMAG en Kisuma
• Zwaaikom Veendam: Gebruikers: divers
• Stolberg (in reconstructie)
• Industrieterrein Vrijheid: Gebruikers: divers
• Kijlstra kade: Gebruiker:snelgroeiende betonstenenfabriek (vm Veendammer Beton
Industrie).
• Dallen Wildervank: Gebruiker: MOKO betonmortelcentrale
• Verzorgingsgebied: nationaal en internationaal
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied
Toegevoegde
waarde
verschaffen
• De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend
Logistiek belang • belangrijke logistieke schakel in de Noordcorridor tussen Rotterdam en Hamburg.
Beheer
binnenhaven
Tevens worden er diensten onderhouden naar Rotterdam en Antwerpen.
• De openbare kade wordt door diverse bedrijven gebruikt die niet direct aan water
zijn gevestigd
• de Ontwikkelingsmaatschappij RSCG (gemeente Veendam, Groningen Seaports en
de NOM) is beheerder van de RSCG-terminal.

Kenmerken Indicatoren
Infrastructuur
• Het water is in beheer bij de provincie, de openbare kades vallen onder toezicht van
de gemeente, het beheer is per terrein verschillend geregeld.
• Water: A.G. Wildervanckkanaal Klasse IV vaarweg, 1350 ton.
• Weg: goed bereikbaar via A7/A28 en de N33.
• Spoor: RailServiceCenter Groningen (RSCG).
77

Binnenhaven Winschoten
Kenmerken Indicatoren
Omvang
binnenhaven
Functie
binnenhaven
Overslag
binnenhaven
Economisch belang
78
• Het havengebied bestaat uit ca 150 ha industrieterrein, waaronder30 ha
watergebonden:
- Reiderland 1&2 ca 90 ha met private en publieke kade (rensel)
- Rensel ca 35 ha met publieke en private kade (rensel & oosterhaven)
• De functies zijn industrieel, logistiek en toenemend recreatief
• Bedrijven die gebruik maken van de kades zijn PQ Europe, ACM, Steenhuis,
betoncentrale
• Overslag binnenvaart 2006 bedroeg 222.000 ton (bron CBS)
- Chemische producten 65.000
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 118.000
- Overige goederen en fabrikaten 9.000
- Meststoffen n/a
- Ertsen en metaalresiduen 16.000
- Landbouwproducten & dieren 14.000
- Metalen&metalen halffabrikaten n/a
- Voedingsproducten & veevoeder 0
- Aardolie(producten) n/a
- Brandstoffen n/a
• Enkele bedrijven zijn volledig afhankelijk van de aan- en afvoer per schip.
Werkgelegenheid • De bedrijven die volledig afhankelijk zijn van aan- en afvoer per schip, tellen samen
Toegevoegde
waarde
• NB
ongeveer 150 arbeidsplaatsen. Daarvan afgeleid kan nog ongeveer 75 fte
genoemd worden. Het werkgelegenheidsbelang van de recreatie neemt toe
Logistiek belang • Overslag van zowel metalen als graanproducten
Beheer
binnenhaven
Infrastructuur
• Het beheer vindt plaats door de gemeentelijke havenmeester, die ook de
industriebrug bediend
• Water: Via de Rensel staat het bedrijventerrein in verbinding met het
Winschoterdiep. Winschoterdiep, CEMT klasse IV, max. diepgang 2,60 m.
Daarnaast staat de haven binnenkort in rechtstreekse verbinding met het meer van
Blauwe stad. Er is een speciaal terrein ontwikkeld voor watersport gericht e
bedrijvigheid (scheepsreparatie-onderhoud-toelevering)
• Weg: Oostelijke rondweg, A7 en N367
• Spoor: ja

Binnenhaven Assen
Kenmerken Indicatoren
Omvang binnenhaven
Functie binnenhaven
• De omvang van de Assen binnenhaven is beperkt. Het gaat hier vooral om een deel van het
Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade en langs het havenkanaal, en om loskaden aan het
Noord-Willemskanaal.
• Laad- loskades: Het Asser havenkanaal heeft over een lengte van ca 500 m los- en
laadplaatsen. Deze zijn in beheer bij de gemeente Assen en bij particulieren. In Assen Noord
nabij de A28 aan het Noord Willemskanaal liggen provinciale loskaden
• containerterminal nee
Overslag binnenhaven • Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 37.000 ton (bron CBS)
Economisch belang
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 31.000
- Aardoliën; aardolieproducten n/a
- Voedingsproducten &veevoeder 1.000
- Overige goederen en fabrikaten 2.000
- Ertsen en metaalresiduen n/a
- Landbouwproducten&dieren 2.000
- Chemische producten n/a
- Vaste brandstoffen n/a
- Meststoffen 2.000
- Metalen&metalen halffabrikaten n/a
• Industrieterrein Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade: Mortel Installatie Assen
Werkgelegenheid • Werkgelegenheid haven is onbekend
Toegevoegde waarde • Toegevoegde waarde haven is onbekend
Logistiek belang • Het vervoer over water naar bedrijfsterreinen heeft in Assen nauwelijks een functie. Gezien de
beperkte mogelijkheden van het Noord Willemskanaal (tot 600 ton) en de Drentse Hoofdvaart
(alleen recreatief) mogen geen grootse ontwikkelingen in uitbreiding worden verwacht (bron
GVVP strategienota).
• Is de openbare kade is maar van zeer beperkt belang voor bedrijven die niet direct aan water
zijn gevestigd.
Beheer binnenhaven • Het Noord-Willemskanaal is in beheer bij de provincie Drenthe. Het aansluitende Havenkanaal
Infrastructuur
bij de gemeente Assen.
• Water: Noord-Willemskanaal: Maximale scheepsafmetingen: 65 x 7,30 m, diepgang 2,50 m.
(circa 600 a 700 ton). Hoogte maximaal 5,40 m.
• Weg: De ontsluiting van het Industrieterrein loopt via de Europaweg, de Industrieweg en de
N367, naar de N33 en de A28.
• Spoor: ontsluiting nee.
79

Bijlage C Achtergrond WLO-scenario’s
De toekomstige ontwikkeling in de stromen is in belangrijke mate gerelateerd aan de
toekomstige economische groei in het invloedsgebied van de binnenhavens in Fryslân en
Groningen. Door gebruik te maken van meerdere scenario’s kan de invloed van deze
economische onzekerheid in kaart worden gebracht.
In 2004 hebben het Centraal Planbureau (CPB), het Ruimtelijke Planbureau (RPB) en het
Milieu- en Natuurplanbureau (MPB) vier lange-termijnscenario’s gepresenteerd voor
Welvaart en Leefomgeving (WLO). Deze scenario’s zijn vertaald naar goederenstromen.
Voor deze studie wordt gebruik gemaakt van de twee voor de goederenstromen uiterste
scenario’s, te weten Regional Communities (RC) en Global Economy (GE) In de
volgende tabel zijn de uitgangspunten van beide scenario’s weergegeven:
Tabel C0.1 Basisaannames van de WLO-scenario's RC en GE
Immigratie Immigratie beperkt tot
Regional Communities Global Economy
asielmigranten
Immigratie belangrijk
Bevolking Bevolking krimpt vanaf 2020 Hoogste bevolkingsgroei
Europa Geen verdere Europese integratie Europese economische en
Wereldhandel Handelsblokken blijven
gehandhaafd
monetaire integratie belangrijk.
Mondiale vrijhandel
Economische groei Laagste economische groei Hoge economische groei
Milieu Effectief nationaal milieubeleid Geen effectief internationaal
milieubeleid
Overheid Nadruk op publieke voorzieningen Nadruk op private voorzieningen
Bron: WLO studie; CPB, RPB en MPB
De WLO-scenario’s zijn uitgewerkt tot het jaar 2040. De belangrijkste gegevens voor dit
zichtjaar staan vermeld in de volgende tabel.
Tabel C0.2 Kerncijfers voor de RC en GE scenario's uit de WLO-studie (Bron: WLO-studie; CPB, RPB en MPB)
Regional
Communities
Global Economy
Bevolking (2040) 15,8 19,7
Arbeidsaanbod (jaarlijkse groei 2002 – 2040) -0,4 0,4
Werkgelegenheid (jaarlijkse groei 2002 – 2040) -0,5 0,4
Bruto Binnenlands Product (BBP) (jaarlijkse groei 2002 – 2040) 0,7 2,6
81

82
Regional
Communities
Global Economy
Goederenvervoer in tonkilometer (2040 t.o.v. 2002) -5 +120
Bron: WLO studie; CPB, RPB en MPB
In de uitwerking van de WLO-scenario’s is een onderscheid gemaakt in de gevolgen voor
de Randstad, de omliggende regio’s en overig Nederland. Fryslân en Groningen vallen in
de laatste categorie.
Uitgangspunt voor de prognoses vormen de huidige vervoersstromen. De vraagprognoses
zijn gebaseerd op de verwachte economische groei voor verschillende sectoren.
Vervolgens is de economische groei verwachting vertaald in de ontwikkeling van de
goederenstromen. Voor de vervoersstromen is het RC-scenario een pessimistisch en het
GE-scenario een optimistisch scenario. Onderstaande tabel geeft de jaarlijkse
groeiverwachtingen weer voor de belangrijkste goederengroepen voor deze twee
scenario’s.
Tabel C0.3 Prognose jaarlijkse groeicijfers vervoer over water volgens twee scenario’s
Optimistisch Pessimistisch
Tot 2020 Tot 2040 Tot 2020 Tot 2040
Zout 2,8% 2,2% 0,8% 0,3%
Zand & grind & bouwmaterialen 0,5% 1,0% -1,1% -1,1%
Chemische basisproducten 2,7% 0,8% 0,9% -0,1%
Overige droge bulk 0,6% 1,5% -1,1% -0,4%
Natte bulk 2,2% 0,9% 0,2% -0,3%
Containers 4,3% 3,8% 1,5% 0,5%
Bron: WLO prognoses voor het goederenvervoer; AVV
Het pessimistische scenario kent op lange termijn een afname van het bulkvervoer, met
uitzondering van het zout en een stijging van het containervervoer. Het optimistische
scenario kent een stijging van het bulkvervoer, vooral van het zout en de chemische
basisproducten en een nog veel sterkere stijging van het containervervoer. Deze
groeifactoren zijn gezet op de huidige vervoersstromen en de uitkomsten daarvan zijn
getoetst bij de marktpartijen in eerdere studies.
Correctie voor regionale ontwikkelingen
Op basis van de toetsing door marktpartijen en op basis van regionale ontwikkelingen is
voor de volgende punten gecorrigeerd:
• Doordat zandwinning in de Grensmaas op zijn einde loopt en de winning in Duitsland
steeds verder stroomopwaarts plaatsvindt, stijgt het aandeel zeezand dat gebruikt
wordt. Dit betekent dat het afzetgebied van zand en grind uit de Noordzee en Eems
groter wordt en dit genereert extra vervoersstromen voor dit segment van het zand- en
grindvervoer tot 2020. Daarnaast vindt er extra import van materiaal uit Scandinavië
plaats. In Eemshaven verwerkt Pouw deze stromen. In het pessimistische scenario
betekent dit een jaarlijkse groei van 2,1% tot 2020; in het optimistische scenario een
jaarlijkse groei van zelfs 3,4%. De komende jaren zijn voldoende grotere

ouwprojecten in Noord-Nederland voorzien, zodat voldoende vraag naar deze
goederen wordt verwacht.
• In hetzelfde segment heeft Pouw recycling hoge groeiverwachtingen voor haar
vestiging in Eemshaven. De afgelopen twee jaar is de overslag al gegroeid naar 1,5
miljoen ton. In het optimistische scenario neemt dit toe tot 5 miljoen ton in 2020
(maximum van de huidige vergunning), in het pessimistische scenario blijft de groei
beperkt tot 2,5 miljoen ton. Deze stromen worden grotendeels per binnenvaart
vervoerd via de zeesluis.
• De verwachte jaarlijkse groei van het zoutvervoer in het optimistische scenario is
lager met 1,6% jaarlijkse groei (i.p.v. 2,8 %) tot 2020. Na 2020 is de verwachte
jaarlijkse groei 1,3 % in dit scenario. Voor de chemische basisindustrie vindt een
vergelijkbare neerwaartse aanpassing plaats: jaarlijks 1,8% groei tot 2020 (i.p.v.
2,7%).
• In de nabije toekomst zullen een of meerdere biomassacentrales zich gaan vestigen in
Eemshaven. De aanvoer van biomassa zal voornamelijk over zee gaan, maar een
beperkt deel ook over de binnenvaart. Ingeschat is dat dit in 2020 zo’n 30.000 ton
extra aanvoer bovenop de groei uit de WLO-scenario’s betekent.
• In het optimistische scenario vindt er extra baggerslibverwerking plaats in de Delfzijl.
Dit zou ten opzichte van de verwachte groei een extra vervoerstroom door de sluis
van 75.000 ton betekenen.
• Restproduct van de elektriciteitscentrales in Eemshaven is vliegas en gips. Dit kan
gebruikt worden in de chemische industrie in Delfzijl (Oosterhornhaven). Dit zal
geen extra stromen opleveren, maar in plaats van bestaande stromen komen.
• Productie van biomethanol en biodiesel in Delfzijl. Deze producten zullen
gedeeltelijk via de binnensteiger in de Oosterhornhaven afgevoerd worden naar
buiten de sluis. In het optimistische scenario is dit zo’n 200.000 ton in 2020, in het
pessimistische scenario ongeveer 70.000 ton.
• Er zijn concrete plannen voor een verbrandingsinstallatie voor brandbare reststoffen
De reststoffen zullen per vrachtwagen en schip worden aangevoerd. Uitgaande van
circa 50% van de aanvoer over water en een aanvoer van 220.000 ton per jaar en een
verwachte ladinggrootte van 800 ton per schip, zal dit extra vervoer van 110.000 ton
en 80 schepen betekenen in het optimistische scenario, in het pessimistische scenario
wordt een derde hiervan verwacht.
83

Bijlage D Knelpunten o.b.v. werkatelier
Knelpunten Acties
Vaarweg IJsselmeer
1 Diepgang vaargeul naar Makkum Baggeren
Prinses Margrietkanaal:
2 Sluis bij lemmer (wacht- en ligplaatsen)
3 Kruising Zijlroede Aanleg aquaduct onder de Zijlroede (korte termijn)
4 Brug Fonejacht knelpunt voor het wegverkeer Vaste hoge brug van 9,5 m
5 Ecologische Verbindingszone Burgum (zoals
omschreven in de Nota Ruimte van VROM)
6 Locatie en gebruik openbare loswal bij Burgum
(De laad- en loswal is meer opslag en
parkeervoorziening geworden)
7 Onduidelijke routing bedrijventerrein Burgum
noordoost
8 Ontsluiting en Uitbreiding bedrijventerrein
Skûlenboarch/ Westkern Kootstertille: De
verkeersontsluiting van het bedrijventerrein gaat
via de Joost Wiersmaweg waarbij de brug over
het Prinses Margrietkanaal vanwege de lage
doorvaarthoogte (1m20) en talrijke storingen vaak
leidt tot files.
Verplaatsing loswal naar zuidzijde kanaal
Verleggen ontsluitingsweg icm een nieuwe
verbinding over het kanaal op een andere locatie of
de huidige brug vervangen
22 Bedieningstijden bruggen 7x24 uursbediening bruggen Kootstertille,
Houkesloot:
Blauwverlaat, Eastermar en Burgum (vanuit
centrale post)
9 Diepgang industriehavens Sneek Baggeren/ontheffing
Vaarweg Drachten:
10 Toegang “Gat van Jansma” (Smallingerland)
Kans: Herstructurering industrieterrein langs de
insteekhavens
Kans: kades verlengen Sneek
11 Brug Hooidammen en sluis Polder….. Centrale bediening brug en sluis
12 Diepgang vaarweg Drachten Baggeren/ ontheffing
13 Gebrekkige oeverbescherming vaarweg Drachten
Van Harinxmakanaal:
14 Bedieningstijden bruggen en sluizen Invoeren 7x24 uurs bediening
15 Diepgang De Boontjes Baggeren
16 Diepgang haven in Harlingen baggeren
17 Capaciteit sluis bij Harlingen
85

86
Knelpunten Acties
18 Capaciteit haventoegang ivm menging beroeps-
en recreatievaart
19 Capaciteit haventerrein en containerterminal
Harlingen
20 Doorvaart bij Leeuwarden (spoorbruggen)
Aanleg tweede havenmond in Harlingen
21 Diepgang insteekhaven Leeuwarden Baggeren/ ontheffing
Van Starkenborghkanaal:
23 (Nieuwe) brug N Zuidhorn: De doorvaartbreedte is
nu 22 m, en moet worden verruimd naar 54 m. De
doorvaarthoogte is 6,60 meter en moet omhoog
naar 9,10 m
24 Bocht Zuidhorn en Spoorbrug Zuidhorn: de brug
ligt aan het begin van een dubbele bocht. Door de
smalle doorvaartopening van de brug en hoge
spoorbaan aan het begin, is de dubbele bocht erg
moeilijk te varen en is er te weinig zicht.
25 Brug bij Aduard: de brug is te laag en het
kanaalprofiel ter hoogte van de brug is te nauw.
De doorvaartopening ligt in de as van het kanaal,
hierdoor kunnen grote schepen de brug niet
passeren
Verkeersafwikkeling Aduard: problemen met
doorgaand verkeer vanuit het gebied ten noorden
van het kanaal en zwaar verkeer afkomstig van
het bedrijventerrein en de loswal ten oosten van
Aduard. in combinatie met de vernieuwing van de
brug een rondweg aan te leggen.
26 Bruggen Hoogkerk: hiervoor geldt het brugregime
van de gemeente, wat niet past bij de te
verwachte goederenstroom ivm ontwikkeling
bedrijventerrein Westpoort
Eemskanaal:
27 Doorvaartopeningen bruggen Eemskanaal (1 ipv
2)
Een omlegging van de N355 in oostelijke richting
incl. brug. De beweegbare brug in het dorp wordt
ook vernieuwd en zal bestemd zijn voor het lokale
verkeer tussen de dorpen. Het tracé van de weg is
nog onderwerp van studie in een mer-procedure.
een hoge vaste brug met een doorvaartbreedte van
54 m en een doorvaarthoogte van 9,10 m. (Bij
voorkeur een dubbelsporige brug)
Nieuwe brug met min. doorvaartbreedte 54 m
bedragen met een max. doorvaarthoogte van 9,10
m. De vernauwing van het kanaal wordt
weggegraven.
Aanleggen rondweg in combinatie met de
vernieuwing van de brug
Aansluiting brugregime op dat van de provincie
Vervangen bruggen
28 Ontsluiting woonwijk Borgmeren & Borgbrug Hogere beweegbare brug
29 Capaciteit zeesluis Delfzijl Vergroot capaciteit door vernieuwing sluis
Winschoterdiep:
30 Geplande brug (Sontbrug) in Groningen: laag en
verkeersknelpunt
31 Verkeersdruk doorgaande verkeer op de A7
oostelijke ringweg na de oplevering van het
Euvelgunnetracé via de Hoge Euvelgunnerbrug
zal rijden( nu nog via Gideonbrug). de Hoge
Euvelgunnerbrug is te laag voor inzet van
vierlaags containerschepen naar Westerbroek
32 diepgangbeperking tussen Zuidbroek en baggeren

Knelpunten Acties
Winschoten
33 de bedieningstijden van bruggen Winschoterdiep Centrale bediening/bediening op verzoek/bediening
34 Hoogte (geplande) bruggen (oa. Kruisingen met
de N860, N386, N387, N965, bruggen Blauwe
Stad en Meerstad)
35 Ontsluiting bedrijventerrein Westerbroek (1-
richtingsverkeer)
36 Keerruimte en Geluidsoverlast haven Winschoten
A.G. Wildervanckkanaal:
37 Doorvaarthoogten bruggen (oa spoorbrug
Zuidbroek)
38 Bedieningstijden bruggen
39 Diepgang Baggeren/ontheffing
aanpassen aan de tijden op de hoofdvaarweg
Tabel: O.b.v. ingevulde factsheets en interviews geïdentificeerde knelpunten
/mogelijke maatregelen m.b.t. vaarwegen en binnenhavens.
Knelpunten Acties
Vaarweg IJsselmeer
Stabiliteit/ligplaatsen Lorentzsluizen,
Kornwerderzand
Prinses Margrietkanaal:
Scheiden recreatievaart Lemmer – Oude Venen
Stabiliteit / drempeldiepte sluis Terherne
Diverse bruggen nog geen klasse Va (normaal
profiel)
Capaciteit ligplaatsen langs Prinses
Margrietkanaal
Vaarweg Heerenveen
Opwaarderen bruggen
Natte ontsluiting Ecopark de Wierde, Oudehaske Aanleg openbare laad- loskade Omrin/Ecopark De
Wierde, verdieping aansluiting op Nieuwe
Heerenveense Kanaal
87

Bijlage E – Consultatie
Interviews
• Gemeente Groningen
• MCS container terminals, Drachten
• Gemeente Leeuwarden
• OMRIN, Oudehaske
Werkatelier 26 maart 2008
Organisatie Naam Wel Niet
1 ECORYS Nederland Dhr. Ewout Bückman X
2 ECORYS Nederland Dhr. Michiel Modijefsky X
3 EVO Dhr. Robert Schasfoort X
4 Gemeente Achtkarspelen Dhr. Menno Brouwer X
5 Gemeente Appingedam dhr B. de Vries
6 Gemeente Assen Dhr. Cor van der Klaauw X
7 Gemeente Boarnsterhim Mevr. Jildou Wiersma X
8 Gemeente Delfzijl Dhr. Harm Wessels X
9 Gemeente Franekerdeel Mevr. Janke Koning X
10 Gemeente Groningen Dhr. Daniel Harssema X
12
13
Gemeente Heerenveen
Gemeente Heerenveen
Dhr. Piet Zijlstra
Mw. E. Oosterveen
14 Gemeente Hoogezand-Sappemeer Mevr Ellen Huisman X
15 Gemeente Leeuwarden Dhr. Durk Bergsma X
16 Gemeente Lemsterland Dhr. Marcus Noordmans X
17 Gemeente Wunseradiel Dhr. Bram de Vries X
18 Gemeente Menterwolde Dhr. Karel Geijzendorffer
19 Gemeente Smallingerland Dhr. Jan Hoeksema
20
21
Gemeente Sneek
Gemeente Sneek
Dhr. Ko Smorenburg
Mevr. Jacqueline Huiszoon
22 Gemeente Tytsjerksteradiel Dhr. Jan Sijtsma X
23 Gemeente Veendam Mevr. Jannet Kuntkers X
24 Gemeente Wymbritseradiel Dhr. L. Wesselius X
25 Gemeente Winschoten Mevr. Els Zanden X
26 Gemeente Zuidhorn Dhr. Jan Bos X
27 Groningen Seaports Dhr. Gerlof Hotsma X
28 Harlingen Seaports Dhr. Murk de Jong X
29 Kamer van Koophandel, Groningen Dhr. Bob van Zanten X
X
X
X
X
89

30
31
32
33
34
35
90
Organisatie Naam Wel Niet
Provincie Drenthe
Provincie Drenthe
Provincie Groningen
Provincie Groningen
Provincie Fryslân
Provincie Fryslân
Mevr. G. Akkerman
Mevr. Susan Runsink
Dhr. Steven Duursma
Dhr. Peter van der Wal
J. Doornbos
Dhr. Gert Schouwstra
36 Schuttevaer Dhr. F. Bieze X
37 TLN Dhr. Jan Knegt X
38 VNO NCW Noord Dhr. Jan Willem Lobeek X
39 Waterschap Hunze en Aa’s Mevr. Tanja Beuning X
Bijeenkomst 28 mei 2008
Organisatie Naam Wel Niet
1 ECORYS Nederland Dhr. Ewout Bückman X
2 ECORYS Nederland Dhr. Michiel Modijefsky X
3 Euroterminal Coevorden Dhr. Jo Koop X
4 EVO Dhr. Robert Schasfoort X
5 Gemeente Achtkarspelen Dhr. Menno Brouwer X
6 Gemeente Appingedam dhr B. de Vries X
7 Gemeente Assen Dhr. Cor van der Klaauw X
8 Gemeente Boarnsterhim Mevr. Jildou Wiersma X
9 Gemeente Delfzijl Dhr. Harm Wessels X
10 Gemeente Franekerdeel Mevr. Janke Koning X
12 Gemeente Groningen Mevr. Tinus de Vegt X
14 Gemeente Groningen Dhr. Peter van der Wal X
15 Gemeente Heerenveen Dhr. Piet Zijlstra X
16 Gemeente Hoogezand-Sappemeer Mevr Ellen Huisman X
17 Gemeente Leeuwarden Dhr. Jaap Stuiver X
18 Gemeente Lemsterland Mevr. Ane de Haan X
19 Gemeente Menterwolde Dhr. Karel Geijzendorffer X
20 Gemeente Smallingerland Dhr. Jan Hoeksema X
21 Gemeente Smallingerland Mevr. Mariët Tefi-Dontje X
22 Gemeente Sneek Mevr. Jacqueline Huiszoon X
23 Gemeente Sneek Dhr. Ko Smorenburg X
24 Gemeente Tytsjerksteradiel Dhr. Jan Sijtsma X
25 Gemeente Veendam Mevr. Jannet Kuntkers X
26 Gemeente Wunseradiel Dhr. Bram de Vries X
27 Gemeente Wymbritseradiel Dhr. L. Wesselius X
28 Gemeente Winschoten Dhr. Beerda X
29 Gemeente Winschoten Dhr. Olaf Bade X
30 Gemeente Zuidhorn Dhr. Jan Bos X
31 Groningen Seaports Dhr. Gerlof Hotsma X
32 Harlingen Seaports Dhr. Murk de Jong X
33 Kamer van Koophandel, Groningen Dhr. Bob van Zanten X
X
X
X
X
X
X

Organisatie Naam Wel Niet
34 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Dhr. Herman Taal X
35 OMRIN Dhr. Seerp Bosch X
36 Provincie Drenthe Mevr. Susan Runsink X
37 Provincie Groningen Dhr. Steven Duursma X
38 Provincie Groningen Dhr. Peter van der Wal X
39 Provincie Fryslân Dhr. Gert Schouwstra X
40 Rijkswaterstaat Noord Nederland Dhr. Frans de Gorter X
41 Rijkswaterstaat Noord Nederland Dhr. Willem Prins X
42 Rijkswaterstaat Noord Nederland Mevr. Anne van de Wal X
43 Schuttevaer Dhr. F. Bieze X
44 TLN Dhr. Jan Knegt X
45 VNO NCW Noord Dhr. Jan Willem Lobeek X
46 Waterschap Hunze en Aa’s Mevr. Tanja Beuning X
Overige relevante studies uitgevoerd door ECORYS
• MIT Verkenning Zeesluis Delfzijl (in afronding, samen met Royal Haskoning);
• Economische baten van drempelverwijdering Boontjes
• Short sea potenties van de haven van Harlingen
• Verkennende studie opwaarderen Van Harinxmakanaal, Verruimen, Verleggen of
Verlaten? (samen met Grontmij);
• Sociaal-economische potentie capaciteitsuitbreiding haven Harlingen
Geraadpleegde bedrijven/instanties voor bovenstaande studies:
• Frisia Zout BV
• Kuhlman Repko Shipping
• Harlingen Seaport Business Association
• Spaansen BV
• NOM
• ICON Yachts
• HOV
• Mineralis
• Koninklijke Schuttevaer
• AKZO
• Van der Veen Bevrachting
• Kollo
• Nedmag
• Gebroeders Borg
• Wagenborg
• Biovalue
• Pouw
• Heuvelman Zand en grind
• North Refinery
• Agrifirm
91