Netwerkanalyse Lemmer-Delfzijl (2008).pdf - AA Planadvies
Netwerkanalyse Lemmer-Delfzijl (2008).pdf - AA Planadvies
Netwerkanalyse Lemmer-Delfzijl (2008).pdf - AA Planadvies
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Netwerkanalyse</strong> vaarwegen en<br />
binnenhavens Fryslân en<br />
Groningen<br />
Eindrapport<br />
Opdrachtgever: provincie Groningen, provincie Fryslân<br />
ECORYS Nederland BV<br />
Ewout Bückmann<br />
Michiel Modijeksky<br />
Arwen Korteweg<br />
Rotterdam, 27 juni <strong>2008</strong>
ECORYS Nederland BV<br />
Postbus 4175<br />
3006 AD Rotterdam<br />
Watermanweg 44<br />
3067 GG Rotterdam<br />
T 010 453 88 00<br />
F 010 453 07 68<br />
E netherlands@ecorys.com<br />
W www.ecorys.nl<br />
K.v.K. nr. 24316726<br />
ECORYS Transport<br />
T 010 453 87 59<br />
F 010 452 36 80<br />
1
Inhoudsopgave<br />
1 Inleiding 1<br />
1.1 Aanleiding 1<br />
1.2 Doelstelling 2<br />
1.3 Leeswijzer 2<br />
2 Netwerk van vaarwegen en binnenhavens in Fryslân en Groningen 5<br />
2.1 Natte infrastructuur 5<br />
2.2 Overige infrastructuur 6<br />
2.3 Bereikbaarheid binnenhavens / economische kerngebieden 8<br />
3 Binnenhavens Fryslân en Groningen 9<br />
3.1 Binnenhavens Nederland 9<br />
3.1.1 Definitie binnenhaven 9<br />
3.1.2 Omvang Nederlandse binnenhavens 9<br />
3.2 Binnenhavens Fryslân en Groningen 10<br />
3.2.1 Aantal en omvang 10<br />
3.2.2 Functie havens 11<br />
3.2.3 Ruimte voor watergebonden activiteiten 12<br />
3.2.4 Economisch belang 15<br />
3.3 Goederenstromen Fryslân en Groningen 16<br />
3.4 Binnenhaven <strong>Delfzijl</strong> 18<br />
3.5 Binnenhaven Groningen 20<br />
3.6 Binnenhaven Harlingen 21<br />
3.7 Binnenhaven Sneek 22<br />
3.8 Binnenhaven Eemshaven 23<br />
3.9 Binnenhavens <strong>Lemmer</strong> 25<br />
3.10 Binnenhavens Leeuwarden 26<br />
3.11 Binnenhaven Drachten 27<br />
3.12 Binnenhaven Veendam 28<br />
3.13 Binnenhaven Heerenveen 29<br />
3.14 Binnenhaven Winschoten 30<br />
3.15 Binnenhaven Assen 31<br />
3.16 Overige havens 32<br />
4 Streefbeeld Vaarwegen en Binnenhavens 33<br />
4.1 Inleiding 33<br />
4.2 Ruimtelijke ontwikkeling 33<br />
4.2.1 Streefbeeld Rijk 33<br />
4.3 Infrastructurele ontwikkeling 36<br />
4.4 Ontwikkeling goederenvervoer over water 38<br />
4.5 Kansen en bedreigingen voor de binnenvaart in Fryslân en Groningen 40<br />
5 Knelpunten binnenhavens 43<br />
5.1 Inleiding 43<br />
5.2 Knelpunten infrastructuur 45<br />
5.3 Knelpunten ruimte 45<br />
3
4<br />
5.4 Knelpunten milieu, veiligheid, leefomgeving binnenhavens 46<br />
5.5 Financieel-economische knelpunten 46<br />
5.6 Knelpunten Draagvlak en samenwerking 47<br />
5.7 Overzicht specifieke knelpunten 48<br />
6 Maatregelenpakket 53<br />
6.1 Inleiding 53<br />
6.2 Maatregelen Fryslân en Groningen 54<br />
7 Conclusies en vervolgstappen netwerkanalyse 55<br />
7.1 Conclusies 55<br />
7.2 Stappen voor vervolg 57<br />
Bijlage A Overslag per gemeente 59<br />
Bijlage B Factsheets binnenhavens 63<br />
Bijlage C Achtergrond WLO-scenario’s 81<br />
Bijlage D Knelpunten o.b.v. werkatelier 85<br />
Bijlage E – Consultatie 89<br />
Interviews 89<br />
Werkatelier 26 maart <strong>2008</strong> 89<br />
Bijeenkomst 28 mei <strong>2008</strong> 90<br />
Overige relevante studies uitgevoerd door ECORYS 91
1 Inleiding<br />
1.1 Aanleiding<br />
Rol van overheden en bedrijven in ontwikkeling binnenhavens<br />
In de beleidsbrief “Varen voor een vitale economie: een veilige en duurzame<br />
binnenvaart” geeft het kabinet aan wat het wil doen aan stimulering van vervoer over<br />
water en het behouden van het netwerk van binnenhavens. In de Nota Mobiliteit staat:<br />
“Provincies en stadsregio’s dragen er zorg voor dat op strategische punten binnen de<br />
economisch kerngebieden voldoende ruimte wordt gereserveerd voor overslag van<br />
bulkgoederen en containers op binnenvaartschepen”. Naast de provincie spelen<br />
gemeenten ook een belangrijke rol in het regionale binnenhavenbeleid. In de Nota<br />
Mobiliteit staat: “Gemeenten houden bij hun ruimtelijke ordeningsbeleid expliciet<br />
rekening met multimodale ontsluiting en ontwikkeling van natte bedrijventerreinen.”<br />
Tenslotte hebben de verladende en logistieke bedrijven in de regio die wel of niet<br />
gevestigd zijn in de binnenhavens een belangrijke rol als investeerder en gebruiker van<br />
vervoer over water en een betere benutting van de vaarwegen en de faciliteiten van de<br />
binnenhavens.<br />
Ambitie en visie Fryslân en Groningen<br />
De provincies Groningen en Fryslân geven in hun beleidsvisies (PVVP, POP en<br />
Regiovisie Goederenvervoer Noord-Nederland) aan hoe het gebruik van de binnenvaart<br />
in Noord-Nederland te willen bevorderen. Om de verwachte groei in het goederenvervoer<br />
te kunnen opvangen, is een goed basisnet van nationale, regionale en lokale vaarwegen<br />
nodig. De provincies werken aan de verbetering van de infrastructuur waarbij de vaarweg<br />
<strong>Lemmer</strong> – <strong>Delfzijl</strong> geschikt wordt gemaakt voor klasse Va schepen, de weginfrastructuur<br />
naar de belangrijkste stedelijke netwerken wordt aangepakt en afspraken met Rijk zijn<br />
gemaakt voor de aanpak van de bereikbaarheid van de prioritaire<br />
gebiedsontwikkelingsprojecten. Tevens zijn de provincies samen met het Rijk betrokken<br />
bij het herstructureren van bedrijventerreinen aan het water en de havenfaciliteiten voor<br />
het verder stimuleren van de vestiging van watergebonden bedrijvigheid en het vervoer<br />
over water door bedrijven.<br />
De provincies Groningen en Fryslân zijn dus al aan de slag samen met partners in de<br />
regio om te werken aan het verbeteren van de bereikbaarheid van de economische centra<br />
in de regio’s. Deze ambities sluiten dus aan op de rol die het Rijk voor de regio’s ziet.<br />
Deze netwerkanalyse kan allereerst een onderbouwing geven voor het opwaarderen van<br />
de vaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong>.<br />
Quick-wins vaarwegen: bereikbaarheid binnenhavens<br />
Het kabinet heeft € 55 mln. beschikbaar gesteld voor een rijksbijdrage aan regionale<br />
infrastructuur van binnenhavens en de toegangs(vaar)wegen ervan (quick-wins).<br />
1
Regionale overheden (provincie, stadregio of gemeentes) kunnen in aanmerking komen<br />
voor een rijksbijdrage aan de quick-wins. Voorwaarde voor quick-wins is dat het gaat om<br />
infrastructuur in beheer van regionale overheden (niet bedrijven). De provincie of<br />
stadsregio dient te beschikken over een netwerkanalyse voor vaarwegen en binnenhavens.<br />
De regio moet een streefbeeld opstellen voor verdere versterking en ontwikkeling van<br />
binnenhavens, en aangeven welke keuzes daarbij worden gemaakt. Aan de streefbeelden<br />
worden maatregelen verbonden die vervolgens worden vertaald in quick-wins.<br />
Deze netwerkanalyse is met het oog op twee doelen opgesteld:<br />
• Allereerst is het de onderbouwing van de benodigde projecten in de tweede fase van<br />
het project opwaarderen vaarweg <strong>Lemmer</strong>- <strong>Delfzijl</strong>.<br />
• De netwerkanalyse dient tevens als input voor het landsdelig MIRT overleg in mei<br />
<strong>2008</strong> en het indienen van quick-wins vanuit Fryslân en Groningen in september <strong>2008</strong>.<br />
1.2 Doelstelling<br />
Het uitvoeren van een netwerkanalyse op de vaarwegen en binnenhavens in Groningen en<br />
Fryslân past in het beleid van de beide provincies om de bereikbaarheid van economische<br />
centra via het water te bevorderen. In deze visie gaat het om de belangrijkste<br />
binnenhavens in Fryslân en Groningen gelegen aan de hoofdvaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong> en<br />
de belangrijkste zijtakken (inclusief Assen).<br />
Het doel van het project is als volgt geformuleerd:<br />
2<br />
• Het onderbouwen van de opwaardering van vaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong> tot een<br />
vaarweg klasse Va;<br />
• Het in beeld brengen van het huidige en toekomstige netwerk van binnenhavens in<br />
Fryslân en Groningen gelegen aan de belangrijkste vaarwegen;<br />
• Het formuleren van concrete uitvoeringsprojecten voor verbeteren van de<br />
bereikbaarheid van de binnenhavens.<br />
1.3 Leeswijzer<br />
Om dit doel te bereiken volgt deze netwerkanalyse vaarwegen en binnenhavens meerdere<br />
stappen: Deze zijn als volgt geformuleerd:<br />
1. Beschrijven huidig netwerk van vaarwegen en binnenhavens (hoofdstuk 2). Hierbij<br />
wordt ondermeer ingegaan op de spreiding van de economische kerngebieden en de<br />
bereikbaarheid van Fryslân en Groningen over water en land.<br />
2. Analyse van economische en logistieke belang van binnenhavens (hoofdstuk 3). Er<br />
wordt specifiek stilgestaan bij de rol van de vaarwegen en binnenhavens voor de<br />
economie van Fryslân en Groningen. Tevens wordt een beschrijving gegeven van de<br />
belangrijkste binnenhavens.
3. Opstellen van een streefbeeld (prognoses en kansen) (hoofdstuk 4). In dit hoofdstuk<br />
wordt aan de hand van ruimtelijke, economische en infrastructurele ontwikkelingen<br />
een streefbeeld van het gewenste netwerk van binnenhavens voor Fryslân en<br />
Groningen opgesteld. Hierbij is speciale aandacht voor de ontwikkelingen in het<br />
goederenvervoer over water en de kansen die hieruit voortkomen.<br />
4. Uitvoeren van een knelpuntenanalyse (hoofdstuk 5). In dit hoofdstuk worden<br />
knelpunten in het huidige netwerk van vaarwegen en binnenhavens geïdentificeerd.<br />
Uit de confrontatie van vraag (goederenstromen) en aanbod (streefbeeld<br />
binnenhavennetwerk) kunnen aandachtspunten worden geïdentificeerd die knelpunten<br />
kunnen vormen voor het realiseren van de ambities van de provincies.<br />
5. Opstellen van een maatregelenpakket met concrete maatregelen (hoofdstuk 6). In<br />
deze stap wordt een eerste aanzet gegeven voor maatregelen die de knelpunten<br />
oplossen. Hierbij wordt zoveel mogelijk uitgegaan van een ketenaanpak.<br />
6. Conclusies en vervolgstappen (hoofdstuk 7).<br />
3
2 Netwerk van vaarwegen en binnenhavens in<br />
Fryslân en Groningen<br />
2.1 Natte infrastructuur<br />
Het huidige netwerk voor het goederenvervoer in de regio is beschreven in de Regiovisie<br />
Goederenvervoer Noord-Nederland en het Kwaliteitsnet Goederenvervoer Noord-<br />
Nederland. Beide studies beschrijven het hoofdnetwerk voor geheel Noord-Nederland.<br />
Figuur 2.1 Vaarweg Nederland (Bron: BVB)<br />
In de bovenstaande figuur 2.1 geeft de positie weer van zijn de belangrijkste vaarwegen<br />
in Noord-Nederland binnen het Nederlandse vaarwegennet. De vaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong><br />
is een belangrijke verbinding via het IJsselmeer tussen het (zee)havens in Noord-<br />
Nederland en Duitsland en de havens in Amsterdam, Rotterdam en Antwerpen. Daarnaast<br />
hebben de vaarwegen een belangrijke functie in de aan- en afvoer van goederen tussen<br />
Noord-Nederland en de Randstad.<br />
5
Figuur 2.2 Vaarweg <strong>Lemmer</strong> – <strong>Delfzijl</strong> en zijtakken (Bron: provincie Groningen)<br />
In de bovenstaande figuur 2.2 zijn de belangrijkste vaarwegen in Fryslân en Groningen<br />
afgebeeld. Het gaat hierbij om de vaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong> en enkele kanalen die<br />
aantakken op deze verbindingsroute. Tabel 2.1 geeft de vaarklasse en diepgang van deze<br />
kanalen weer.<br />
Tabel 2.1 Vaarklasse en diepgang vaarwegen Fryslân en Groningen<br />
6<br />
Provincie Vaarweg Vaarklasse Diepgang<br />
Fryslân<br />
Prinses Margrietkanaal klasse Va – krap max. 3,20 meter<br />
Van Harinxmakanaal klasse IV (tot 1.500 ton) max. 2,75 meter; 3.20*<br />
Houkesloot klasse IV max. 2,75 meter*<br />
Vaarweg Drachten klasse IV max. 2,75 meter<br />
Vaarweg Heerenveen klasse IV max. 2,75 meter<br />
Groningen Van Starkenborghkanaal klasse Va max. 3,20 meter<br />
Eemskanaal klasse Va 4,5-5,5 meter<br />
Winschoterdiep klasse IV max. 2,6 meter<br />
Aduarderdiep (Zuid) klasse IV max. 2,6 meter<br />
Hoendiep klasse I 1,5 meter<br />
A.G. Wildervanckkanaal klasse IV 2,90 meter<br />
Drenthe Noord-Willemskanaal klasse II 1,90-2,50 meter<br />
* Diepgang is 3.20 meter met ontheffing.<br />
2.2 Overige infrastructuur<br />
Weg<br />
In figuur 2.3 is te zien welke wegen het belangrijkste zijn voor het (goederen)vervoer in<br />
Fryslân en Groningen. Het zijn de wegen die leiden naar de bedrijventerreinen met de<br />
meeste aan- en afvoer van goederen.
De voornaamste verbindingsassen in Fryslân zijn de verbindingen met de Randstad via de<br />
Afsluitdijk (A7), de Noordoostpolder (A6) en de A32/A28. Het traject A6/A7 een<br />
belangrijke route tussen Groningen en Fryslân. Daarnaast is ook de ontsluiting van de<br />
haven van Harlingen (A31/N31) voor het goederenvervoer van groot belang.<br />
Voor de bereikbaarheid over de weg in Groningen zijn de A7, de A28 van het grootste<br />
belang. In aanvulling hierop is ook de ontsluiting van <strong>Delfzijl</strong> (N360, N33) en Eemshaven<br />
als havengebied van de regio via de ring van Groningen en de Eemshavenweg (N46) van<br />
belang.<br />
Figuur 2.3 Hoofdinfrastructuur weg en spoor Fryslân en Groningen<br />
Spoor<br />
De belangrijkste spoorwegen in Fryslân en Groningen zijn:<br />
1. van Groningen via Hoogezand-Sappemeer en Winschoten naar Duitsland, met<br />
aftakking naar Veendam<br />
2. van Groningen naar Leeuwarden (alleen personenvervoer)<br />
3. van Groningen naar <strong>Delfzijl</strong><br />
4. van Groningen naar Roodeschool en Eemshaven<br />
5. van Groningen naar Assen, Zwolle en de rest van Nederland<br />
6. van Leeuwarden naar Meppel, Zwolle en de rest van Nederland<br />
7. van Leeuwarden naar Harlingen<br />
8. van Leeuwarden via Sneek naar Stavoren<br />
Het spoor op de trajecten Groningen – <strong>Delfzijl</strong>/ Eemshaven kent een gezamenlijk deel<br />
van Groningen tot aan Sauwerd. In Sauwerd wordt het traject gesplitst, waarbij een spoor<br />
richting <strong>Delfzijl</strong> gaat en één richting Eemshaven. In Veendam is een grote<br />
containerterminal, het RailServiceCenter Groningen, gevestigd aan de goederen-spoorlijn<br />
Veendam-Zuidbroek en het A.G. Wildervanckkanaal. De terminal wordt ook ontsloten<br />
via autoweg N33.<br />
In Fryslân worden alleen goederen over spoor vervoerd over het traject Leeuwarden -<br />
Meppel. Dit heeft te maken met het feit dat alleen dit traject geschikt is voor substantieel<br />
7
goederenvervoer. In Leeuwarden is een railterminal gevestigd voor de overslag van<br />
goederen van spoor naar wegvervoer en vice versa.<br />
2.3 Bereikbaarheid binnenhavens / economische kerngebieden<br />
In het kwaliteitsnetwerk goederenvervoer en de Regiovisie Goederenvervoer zijn onder<br />
meer de bereikbaarheid van de economische kerngebieden beschreven.<br />
De belangrijkste bedrijventerreinen en binnenhavens in Fryslân zijn gelegen langs de<br />
(transport)assen Leeuwarden-Harlingen (Westergo-zone) en Sneek-Heerenveen-Drachten<br />
(A7-zone) en in <strong>Lemmer</strong>.<br />
In Groningen is stuwende bedrijvigheid geconcentreerd op bedrijventerreinen in de<br />
economische kernzones: Leek-Groningen-Assen-Hoogezand-Veendam-Winschoten langs<br />
de snelwegen A7 en A28 én bij de haventerreinen van <strong>Delfzijl</strong> en de Eemshaven<br />
In het noordelijke deel van Drenthe bevinden de grote bedrijventerreinen zich aan de<br />
oostkant (Stadsbedrijvenpark) en aan de noordkant (Messchenveld) van Assen.<br />
De bereikbaarheid van binnenhavens in Fryslân en Groningen over het water is over het<br />
algemeen goed te noemen. Dit wil niet zeggen dat er geen knelpunten zijn en dat alle<br />
binnenhavens over water even goed bereikbaar zijn. Er zijn wel degelijk knelpunten en de<br />
bereikbaar kan lokaal verbeterd worden. In hoofdstukken vijf en zes wordt nader<br />
ingegaan op knelpunten en oplossingen voor deze knelpunten.<br />
De bereikbaarheid in Fryslân en Groningen over de weg is relatief goed. In vergelijking<br />
met de Randstad zijn er weinig structurele knelpunten. De grootste knelpunten voor het<br />
goederenvervoer in Fryslân doen zich voor bij Knooppunt Joure; Leeuwarden (ontbreken<br />
ringweg: De Haak om Leeuwarden); A7-Stadsrondweg Sneek; en Nijega/Dokkum (nog<br />
aan te leggen Centrale as). In de regio Groningen-Assen is het grootste knelpunt voor de<br />
bereikbaarheid de Zuidelijke ringweg van Groningen (A7). Daarnaast is er veel congestie<br />
op de Friesestraatweg (N355) en de aansluiting van de N33 op de A28 ten zuiden van<br />
Assen.<br />
Prognoses over de ontwikkeling van het aantal voertuigkilometers op de weg laten zien<br />
dat dit aantal de komende jaren in Fryslân en Groningen zal toenemen. De congestie zal<br />
daardoor ook toenemen, met name op de bovengenoemde wegen en de bereikbaarheid zal<br />
hierdoor afnemen.<br />
8
3 Binnenhavens Fryslân en Groningen<br />
3.1 Binnenhavens Nederland<br />
3.1.1 Definitie binnenhaven<br />
Een binnenhaven voorziet bedrijven in een ontsluiting via het water, zodat goederen via<br />
binnenschepen kunnen worden aan- en/of afgevoerd. In het rapport Blue Ports;<br />
knooppunten voor de regionale economie (TNO, 2004) wordt een binnenhaven<br />
gedefinieerd als:<br />
Een binnenhaven is een goederenoverslagpunt of terminal alsmede de aan deze<br />
overslagfaciliteit verbonden bedrijventerreinen en bedrijvigheid. Een binnenhaven wordt<br />
vereenzelvigd met een vestiging in een gemeente en heeft drie functies:<br />
1. een knooppunt in transportketens<br />
2. een vestigingsplaats voor industrie, dienstverlening en onderdeel van clusters<br />
3. een onderdeel van (internationale) productienetwerken.<br />
Deze definitie onderstreept dat een binnenhaven meer is dan een alleen een<br />
goederenoverslagpunt of terminal (inclusief overslag voorzieningen). Een<br />
goederenoverslagpunt maakt onderdeel uit van een binnenhaven. Naast overslag is ook<br />
veel productie aan de binnenhaven gerelateerd. Deze productiebedrijven hoeven niet<br />
direct in de binnenhaven te zijn gevestigd, maar kunnen wel gebruik maken van de<br />
overslagfaciliteiten. De binnenhaven heeft dan ook een belangrijke regionale<br />
economische uitstraling.<br />
3.1.2 Omvang Nederlandse binnenhavens<br />
Nederland heeft een fijnmazig vaarwegennet waardoor in ruim tweehonderd gemeenten<br />
goederen via het water worden overgeslagen. Om het belang van binnenhavens te bepalen<br />
is de hoeveelheid overgeslagen goederen via de binnenvaart als uitgangspunt genomen.<br />
Overslag wordt gemeten door de tonnages van laden en lossen te sommeren.<br />
In 2006 is in totaal ongeveer 385 miljoen ton goederen overgeslagen vanuit de<br />
binnenvaart (bron: CBS voorlopige cijfers 2006). Daarvan wordt ongeveer 250 miljoen<br />
ton per binnenvaartschip van en naar de Nederlandse zeehavens vervoerd. In 2006 zijn er<br />
ongeveer 50 binnenhavens die meer dan 1 miljoen ton per jaar goederen hebben<br />
overgeslagen via de binnenvaart.<br />
9
Figuur 3.1 Classificatie binnenhavens totale overslag goederen per binnenvaart, gemeten in tonnen<br />
Bron figuur: TNO, Blue ports: Knooppunten voor de regionale economie, 2004;<br />
Bron tabel: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
3.2 Binnenhavens Fryslân en Groningen<br />
3.2.1 Aantal en omvang<br />
Net als in de rest van Nederland zijn de zeehavens ook grote havens voor de binnenvaart.<br />
Deze havens slaan elk meer dan een miljoen ton aan goederen over via de binnenvaart,<br />
met <strong>Delfzijl</strong> als grootste. Buiten de zeehavens om zijn er circa tien binnenhavens in<br />
Fryslân en Groningen waar meer dan een half miljoen ton aan goederen werd<br />
overgeslagen in 2006. Van de havens die meer dan een miljoen ton oversloegen liggen er<br />
drie in Fryslân (Harlingen, Sneek, <strong>Lemmer</strong>) en drie in Groningen (<strong>Delfzijl</strong>, Groningen,<br />
Eemshaven).<br />
De hoge overslag in Sneek, meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2005, kan<br />
worden verklaard door veel overslag van zand en grind voor de werkzaamheden aan de<br />
Rijksweg A7 bij Sneek. Ook de overslag in <strong>Lemmer</strong> is in 2006 veel hoger dan in 2005<br />
door extra overslag van zand en grind. Deze goederen zijn in volume in bijna elke<br />
gemeente de belangrijkste goederen die overslagen worden en daardoor zeer bepalend<br />
voor de overslagcijfers. Zie bijlage A voor meer informatie.<br />
10<br />
Top 10<br />
Binnenhavens*<br />
Provincie Overslag in mln<br />
ton<br />
Cuijk Noord-Brabant 6,2<br />
Utrecht Utrecht 4,1<br />
Oss Noord-Brabant 3,8<br />
Hengelo Overijssel 3,5<br />
Gennep Limburg 3,1<br />
‘s-Hertogenbosch Noord-Brabant 2,8<br />
Nijmegen Gelderland 2,8<br />
Sluis Zeeland 2,7<br />
Stein Limburg 2,5<br />
Maasdriel Gelderland 2,4<br />
* exclusief zeehavens
Tabel 3.1 Belangrijkste gemeenten met binnenhavens in Fryslân en Groningen op basis van overslagvolume 2006<br />
Gemeenten Provincie Overslag binnenvaart 2006<br />
in ton (x 1000)<br />
<strong>Delfzijl</strong>* Groningen 4603<br />
Groningen** Groningen 2038<br />
Harlingen Fryslân 1707<br />
Sneek Fryslân 1257<br />
Eemsmond (Eemshaven) Groningen 1270<br />
Lemsterland (<strong>Lemmer</strong>) Fryslân 1097<br />
Leeuwarden Fryslân 843<br />
Smallingerland (Drachten) Fryslân 750<br />
Tytsjerksteradiel (o.a. Burgum) Fryslân 688<br />
Wymbritseradiel Fryslân 638<br />
Dongeradeel (Dokkum)*** Fryslân 558<br />
Veendam Groningen 472<br />
Heerenveen Fryslân 306<br />
Winschoten Groningen 222<br />
* <strong>Delfzijl</strong> is als zeehaven niet opgenomen in de tabel bij figuur 3.1<br />
** Het overslag volume voor 2006 (voorlopig cijfer) is bij het CBS om onduidelijke redenen grotendeels bij de<br />
gemeente Zuidhorn i.p.v. Groningen geregistreerd<br />
***Inclusief veerdienst naar Ameland<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
3.2.2 Functie havens<br />
Door de grote verscheidenheid aan type bedrijven die gebruik maken van vervoer water<br />
hebben de binnenhavens verschillende functies:<br />
• Industriële functie<br />
De binnenhavens in Fryslân en Groningen zijn belangrijke vestigingsplaatsen voor<br />
industriële bedrijven die gebruik maken van vervoer over water zoals Akzo Nobel in<br />
<strong>Delfzijl</strong> (chemie, aardolieproducten), de bedrijven op het Metal park in <strong>Delfzijl</strong> (oa<br />
aluminium) en Frisia in Harlingen (zout).<br />
• Overslag- en opslagfunctie<br />
De binnenhavens zijn belangrijke locaties met overslag- en opslagfaciliteiten voor<br />
bulkgoederen zoals zand en grind, veevoeder, aardappels, recycling (schroot en afval)<br />
en vloeibare brandstoffen. De binnenhavens zijn onmisbaar voor vervoer van zware<br />
constructies via het water (die niet via de weg kunnen worden vervoerd. Buiten de<br />
vele betonmortelcentrales zijn bedrijven die veel gebruik maken van binnenvaart<br />
bijvoorbeeld: Hoogland (mest), Veenbaas (potgrond), Koopmans (meel), CSM<br />
(suiker), Biovalue (lijnzaad/biodiesel) en Agrifirm (mest en veevoer).<br />
• Logistieke functie<br />
Containeroverslag is belangrijk voor de industriële en distributiebedrijven in Fryslân<br />
en Groningen door de containers met import- en exportgoederen te vervoeren via het<br />
water en de weg tussen regio en de zeehavens.<br />
Containeroverslag van en naar binnenvaart is vooral geclusterd in de provincie<br />
Groningen in Veendam, Groningen (MCS terminal Westerbroek), <strong>Delfzijl</strong>. Veendam<br />
11
12<br />
is vooral rail, Westerbroek is vooral binnenvaart. Harlingen is de enige haven in<br />
Fryslân waar structureel containervervoer per binnenvaartschip plaatsvindt. Er is<br />
echter geen gespecialiseerde containerterminal; er wordt gebruik gemaakt van een<br />
normale loskade met een mobiele containerkraan.<br />
De binnenhavens in Fryslân en Groningen onderscheiden zich verder als:<br />
• vestigingsplaats van grote chemie bedrijven in <strong>Delfzijl</strong>, Veendam en Eemshaven<br />
• vestigingsplaats van grote agro-industrie, waaronder Groningen (suiker en<br />
aardappel/zetmeel) en Leeuwarden (meel) en Drachten (mest en veevoer).<br />
• vestigingsplaats van scheepswerven, waaronder <strong>Lemmer</strong> (Veka); Harlingen en<br />
Hoogezand (de Volharding); en <strong>Delfzijl</strong> (Kon. Niestern Sander).<br />
Tevens beschikken de binnenhavens in Fryslân en Groningen over een belangrijke functie<br />
voor de betoncentrales en bouwbedrijven in de regio (zand en grind), de recycling<br />
industrie (metalen en schroot) en afvalverwerking.<br />
3.2.3 Ruimte voor watergebonden activiteiten<br />
In de onderstaande tabel is te zien welke bedrijventerreinen (>10 ha.) een kade<br />
aansluiting hebben aan een van de vaarwegen in de provincies. Er is op een beperkt aantal<br />
terreinen nog grond uitgeefbaar. De grootste zijn de Industriehaven in Harlingen en de<br />
Kie in Franeker in Fryslân; en Eemshaven en Oosterpoort in Groningen.<br />
Tabel 3.2 Overzicht natte bedrijventerreinen in Groningen en Fryslân, 2007<br />
Gemeente Kern terrein<br />
Omvang<br />
netto (ha.)<br />
Uitgegeven<br />
(ha.)<br />
Totaal<br />
uitgeefbaar<br />
Achtkarspelen Kootstertille Kootstertille West 37 23,3 13,7<br />
Achtkarspelen Kootstertille Kootstertille Oost 38,9 28 11<br />
Franekeradeel Franeker Kie (Fase 1) 18,3 3,4 14,9<br />
Franekeradeel Franeker Oost 19 19 0<br />
Franekeradeel Franeker West 31,5 31,5 0<br />
Harlingen* Harlingen Uitbreiding Industriehaven 50 24,3 25,7<br />
Harlingen Harlingen Oostpoort 26,5 22,5 4<br />
Harlingen Harlingen Koningsbuurt 64 62,9 1,1<br />
Harlingen Harlingen Hermes 20 20 0<br />
Harlingen Harlingen Industriehaven 43 43 0<br />
Heerenveen Heerenveen Kanaal Oost 57,2 56,2 1<br />
Leeuwarden Leeuwarden Hemrik 156 152 4<br />
Leeuwarden Leeuwarden Newtonpark I 19,5 19 0,5<br />
Leeuwarden Leeuwarden De Merodestraat 24 24 0<br />
Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden West 115 115 0<br />
Lemsterland <strong>Lemmer</strong> Buitengaats West 17 17 0<br />
Smallingerland Drachten De Haven 236 225,1 10,9<br />
Sneek Sneek Houkesloot 47,8 47,2 0,6<br />
Tytsjerksteradiel Eastermar Schuilenburg 22,5 22,5 0<br />
(ha.)
Gemeente Kern terrein<br />
Omvang<br />
netto (ha.)<br />
Uitgegeven<br />
(ha.)<br />
Totaal<br />
uitgeefbaar<br />
Wymbritseradiel Heeg De Skou 21,8 16,6 5,3<br />
Appingedam Appingedam Fivelpoort 27 4 23<br />
<strong>Delfzijl</strong> <strong>Delfzijl</strong> Oosterhorn 666 319,8 346,2<br />
<strong>Delfzijl</strong> <strong>Delfzijl</strong> Farmsumerpoort 55 43,6 11,4<br />
<strong>Delfzijl</strong> Farmsum<br />
Industriepark/<br />
(ha.)<br />
Eemskanaaldok Z 10 10 0<br />
Eemsmond Roodeschool Eemshaven 607 230,9 376,1<br />
Groningen Groningen De Vogels/Ant 10 10 0<br />
Groningen Groningen Friese Straatweg 10 10 0<br />
Groningen Groningen Damsterdiep 17 17 0<br />
Groningen Groningen De Hoogte 22 22 0<br />
Groningen Groningen Hoendiep 30 30 0<br />
Groningen Groningen Ulgersmaweg 30 30 0<br />
Groningen Hoogkerk Hoogkerk O+W 30 30 0<br />
Groningen Groningen Winschoterdiep A 37,3 37,3 0<br />
Groningen Groningen<br />
Winschoterdiep/<br />
Eemskanaal 173 173 0<br />
Hoogezand-Sappemeer Westerbroek Westerbroek 70 70 0<br />
Menterwolde Muntendam Rscg Noord 12 0 12<br />
Menterwolde Zuidbroek Ind Terr Fase I 17 17 0<br />
Scheemda Scheemda Eextahaven I 17 17 0<br />
Veendam Veendam Lloyd 60,45 57,2 3,3<br />
Veendam Veendam Vrijheid 34 32,1 1,9<br />
Veendam Veendam Rscg 26,8 25,2 1,5<br />
Veendam Veendam Stolberg 26 26 0<br />
Veendam Veendam Zwaaikom 36,5 36,5 0<br />
Veendam Veendam<br />
Dallen I/ Ind.Weg/<br />
Meihuizenweg 43 43 0<br />
Winschoten Winschoten Reiderland 2 25,6 22,8 2,8<br />
Winschoten Winschoten Rensel 34,4 32,7 1,7<br />
Winschoten Winschoten Reiderland 1 66,4 66,4 0<br />
Zuidhorn Aduard Industrie Terrein 11 9,4 1,6<br />
* Harlingen geeft aan dat de beschikbare terreinen inmiddels grotendeels uitgegeven zijn.<br />
Bron: IBIS, 2007<br />
In de afgelopen jaren is in Groningen en Fryslân op verschillende plaatsen geïnvesteerd in<br />
de revitalisering van diverse natte bedrijventerreinen. Ook zijn er op verschillende<br />
plekken nog plannen voor het verder herstructureren of uitbereiden van natte<br />
bedrijventerreinen.<br />
13
Eemshaven en <strong>Delfzijl</strong><br />
Bij de zeehavens Eemshaven en <strong>Delfzijl</strong> is voldoende oppervlakte reserveterrein<br />
voorhanden voor verdere uitbreiding, maar nieuwe vestigers willen ook faciliteiten voor<br />
onder andere, overslag. De ruimte aan kades is nu beperkt en dus zal geïnvesteerd moeten<br />
worden in de inrichting van het gebied om aan de kwalitatieve vraag te voldoen 1 . Het<br />
bedrijventerrein Farmsumerpoort in <strong>Delfzijl</strong> gerevitaliseerd.<br />
Groningen<br />
De gemeente Groningen is bezig met de herstructurering van de Eemskanaalzone en<br />
bereidt de revitalisering voor van het terrein Winschoterdiep (ook wel Zuidoost). Bij de<br />
eerstgenoemde ontwikkeling zal de watergebonden bedrijvigheid voor het merendeel uit<br />
de stad verdwijnen. De nieuwe functies richten zich met name op het recreatieve en<br />
consumentgerichte marktsegment. Daarnaast wordt voor de periode na 2015 gezocht naar<br />
een geschikte locatie voor watergebonden bedrijvigheidheid, bijv containeroverslag, in<br />
relatie tot de opwaardering vaarweg <strong>Lemmer</strong> <strong>Delfzijl</strong>. In de beleidsnota ‘Watergebonden<br />
Bedrijvigheid’ is ook aangegeven dat voor de revitaliseringslocaties Winschoterdiep/<br />
Eemskanaal een opgave ligt om de watergebonden bedrijvigheid mee kansen te geven.<br />
Dit door bijvoorbeeld het creëren van locaties en stimuleren van collectieve overslag. Als<br />
uitwerking van het masterplan en de beleidsnota zal voor de watergebonden bedrijvigheid<br />
nog dit jaar een plan worden opgesteld 2 .<br />
In Groningen wordt per <strong>2008</strong> een nieuw bedrijventerrein Westpoort geopend. Het<br />
bedrijventerrein omvat 150 hectare ligt direct ten westen van Hoogkerk en het<br />
Aduarderdiep en ligt aan het spoor en het vaarwater.<br />
Bij Westerbroek (gemeente Hoogezand-Sappemeer) worden transport- en distributie-<br />
activiteiten die vanuit de stad Groningen zijn verhuisd geaccommodeerd. Hier is<br />
ondermeer de nieuw MSC-terminal gevestigd.<br />
Menterwolde en Veendam<br />
Een groot aantal bedrijventerreinen langs het Winschoterdiep en het<br />
A.G. Wildervanckkanaal liggen in de gemeenten Menterwolde en Veendam. In de<br />
‘Beeldkwaliteitvisie bedrijvenlocaties A7/N33’ van beide gemeenten wordt aangegeven<br />
dat watergerelateerde bedrijvigheid hier voldoende mogelijkheden heeft. Bij de<br />
ontwikkeling van Veenwolde is het niet mogelijk een kade direct aan het A.G.<br />
Wildervanckkanaal te maken, omdat een dijk het kanaal scheidt van de bedrijvenlocaties.<br />
Eventueel kan door middel van een insteekhaven watergerelateerde bedrijvigheid een<br />
laad- en loskade realiseren. Langs de verbindingsroute naar de Gouden Driehoek, kan aan<br />
het Winschoterdiep een nieuwe laad- en loskade worden aangelegd voor bedrijven in<br />
Veenwolde en de Gouden Driehoek 3 . Op korte termijn zullen deze plannen echter niet<br />
gerealiseerd worden.<br />
1 Provincie Groningen, Monitor bedrijventerreinen provincie Groningen 2007<br />
2 Gemeente Groningen, Bestemmingsplan Winschoterdiep / Euvelgunne, versie vaststelling februari <strong>2008</strong><br />
3 Gemeenten Menterwolde en Veendam, Beeldkwaliteitvisie bedrijvenlocaties A7/N33 Oostboog Bedrijvenlocaties, vastgesteld<br />
14<br />
september 2007.
Harlingen<br />
Harlingen geeft aan dat de beschikbare terreinen inmiddels grotendeels uitgegeven zijn.<br />
In Harlingen zijn plannen om het havengebied te herstructureren 4 . Verschillende plannen<br />
zijn in studie. Er wordt zowel gekeken naar mogelijkheden om de industriële functie van<br />
de haven en de beroepsvaart beter te faciliteren, als naar het uitbreiden van faciliteiten<br />
voor de recreatievaart en het vergroten van de woonfunctie in het havengebied.<br />
Belangrijke vragen zijn ondermeer waar een uitbreiding van de haven moet komen en<br />
welke rol de vervanging van de Tjerk Hiddessluizen daarbij kan spelen. Ook de vraag<br />
over de inpassing van de N31/Koningsbrug heeft invloed op de ontwikkeling van het<br />
gebied.<br />
<strong>Lemmer</strong><br />
Het havengebied van <strong>Lemmer</strong>, Buitengaats, zal de komende jaren geleidelijk<br />
transformeren naar een woon-, werk- en recreatiegebied. De nadruk zal hierbij liggen op<br />
wonen, recreëren en niet-industriële bedrijvigheid. Uitgangspunt is echter wel is dat de<br />
bestaande bedrijven niet worden gehinderd of beperkt in hun bedrijfsvoering. Het ligt dus<br />
in de verwachting dat echte industriële watergebonden bedrijvigheid zal verplaatsen uit<br />
Buitengaats. Er zijn plannen om een nieuw nat bedrijventerrein aan te leggen bij<br />
Lemsterhoek. Eventuele uitbreidingmogelijkheden van dit terrein zijn in studie.<br />
Leeuwarden<br />
Het accent voor Newtonpark-I in Leeuwarden ligt op recyclingbedrijven, en bij<br />
Newtonpark –II op productie en distributie. Deze terreinen zijn bijna geheel uitgegeven.<br />
Voor Newtonpark zijn concrete uitbreidingplannen 5 . Hemrik, Leeuwarden-oost en<br />
Leeuwarden-West zijn geheel uitgegeven. In 2005 is men begonnen met de<br />
herstructurering van Leeuwarden-West (inclusief Newtonpark I).<br />
Drachten<br />
Het bedrijventerrein De Haven in Drachten heeft een omvangrijke herstructurering en<br />
herinrichting ondergaan. Het project is in 2001 afgerond. Momenteel wordt een nieuw<br />
‘nat’ onderdeel van het bedrijventerrein aangelegd met een nieuwe insteekhaven<br />
Overige binnenhavens<br />
Naast bovengenoemde ontwikkelingen zijn diverse andere natte bedrijventerreinen in de<br />
afgelopen jaren herontwikkeld. Het betreft onder andere Sneek (Houkesloot), Hoogezand-<br />
Sappermeer (Foxhol), en Winschoten (Rensel).<br />
3.2.4 Economisch belang<br />
De binnenhavens in Fryslân en Groningen hebben een belangrijke regionale en nationale<br />
functie voor de ontwikkeling van clusters van economische centra van industrie en<br />
logistiek. De grootschalige bedrijventerreinen langs het water bieden plaatst aan een<br />
diversiteit van vooral productie- en distributiebedrijven.<br />
4 Gemeente Harlingen (2007), Stadsvisie Harlingen 2025, Houtskoolschets.<br />
5 Gemeente Leeuwarden (2005), Bedrijventerrein Leeuwarden. Ontwikkelingskader 2005-2015.<br />
15
Door de veelvuldige beschikbaarheid van grootschalige bedrijventerreinen langs het<br />
water wordt de werkgelegenheid of toegevoegde waarde, geleverd door de bedrijven in de<br />
binnenhavens, bij de meeste gemeenten in Fryslân en Groningen niet apart geregistreerd.<br />
Het is daardoor niet aan te geven welk deel van de werkgelegenheid of toegevoegde<br />
waarde specifiek wordt gecreëerd door watergebonden bedrijvigheid.<br />
Het staat echter vast dat de binnenhavens een belangrijke economisch belang hebben als<br />
vestigingsplaats voor zware industrie. Met name de industriële clusters in de chemie,<br />
metaal en energie spelen een nationale en ook een internationale rol. De binnenhavens in<br />
Fryslân en Groningen zijn ook van groot belang voor de bouwsector (zand en grind<br />
overslag en betoncentrales) in de regio en de Randstad.<br />
De binnenvaart en de binnenhaven zijn voor de agrarische sector in het noorden een<br />
kritische infrastructuur. De regio huisvest enkele grote bedrijven uit de agro-industrie die<br />
toeleverancier en/of afnemer zijn van de agrarische sector. Hierbij valt te denken aan<br />
producenten van veevoer, kunstmest, suiker en aardappelproducten.<br />
Naast de directe werkgelegenheid en de indirecte, toeleverende economische activiteit,<br />
zorgen de watergebonden bedrijven ook nog voor zogenaamde voorwaartse economische<br />
activiteiten. Dit zijn de sectoren waaraan de binnenhavengebonden industrie op zijn beurt<br />
weer toelevert. Dit zijn onder andere de afnemers van bouwmaterialen en van veevoer en<br />
mest. Voor de producenten van deze producten vindt de ingaande stroom doorgaans per<br />
binnenvaart plaats. De kostenvoordelen die behaald worden, als gevolg van<br />
schaalvoordeel, worden ten dele doorgerekend aan de afnemers.<br />
De containerterminals hebben ook vooral een belangrijke economische functie voor de<br />
(niet-watergebonden) industriële, logistieke en transportbedrijven in de regio.<br />
Er is veel transportgebonden werkgelegenheid in Fryslân en Groningen. Fryslân en<br />
Groningen wil behoud en versterking van de werkgelegenheid in deze sector. Binnenvaart<br />
heeft een duidelijke rol in het vervoer binnen de regio en ook het binnenlands vervoer. De<br />
haven van Harlingen en de Eemsmondhavens spelen daarbij tevens een (enigszins<br />
bescheiden) rol bij de import en export van goederen. Daarmee dragen de binnenhavens<br />
en binnenvaart bij aan de werkgelegenheid in deze sector. Bovendien zorgt<br />
goederenvervoer via binnenvaart er voor dat het aantal vrachtwagenbewegingen in de<br />
regio minder is dan zonder binnenvaart het geval zou zijn. Hierdoor verbetert de<br />
bereikbaarheid van Fryslân en Groningen en binnen de regio, maar ook de bereikbaarheid<br />
van de Randstad, omdat veel vervoer tussen de zeehavens (Rotterdam, Amsterdam, etc.)<br />
en binnenhavens in Fryslân en Groningen plaatsvindt. Dit is van groot belang voor de<br />
noordelijke economie. Betere bereikbaarheid en grotere beschikbaarheid van logistieke<br />
diensten helpen het regionale vestigingsklimaat te versterken.<br />
3.3 Goederenstromen Fryslân en Groningen<br />
De vaarweg <strong>Lemmer</strong> – <strong>Delfzijl</strong> heeft de volgende functies m.b.t. de binnenvaart:<br />
• Ontsluiting van de binnenhavens in Groningen (2006: 9 mln ton) en Fryslân<br />
(2006: 9 mln ton);<br />
16
• Doorgaande verbinding (2006: 5,8 mln ton) tussen vooral mainports Rotterdam<br />
en Amsterdam aan de ene kant en Noord-Duitsland aan de andere kant;<br />
• Vestigingsplaats voor scheepswerven (o.a. in <strong>Lemmer</strong>, Makkum, Harlingen,<br />
Bergum, Stroobos, Hoogezand, <strong>Delfzijl</strong>).<br />
Er zijn drie plaatsen om de provincies binnen te komen. De Prinses Margrietsluizen te<br />
<strong>Lemmer</strong>, de zeesluizen Farmsum te <strong>Delfzijl</strong> en de Tjerk Hiddessluizen te Harlingen.<br />
17
Tabel 3.3 Passages en volumes (binnenvaart) door toegangspunten Groningen en Fryslân (2005)<br />
18<br />
Jaar Aantal passages Vervoerd gewicht<br />
(x mln ton)<br />
<strong>Lemmer</strong> (PM-sluizen) 2004 21.879 13,1<br />
Harlingen (TH sluizen) 2004 3.840 1,5<br />
<strong>Delfzijl</strong> (zeesluis<br />
Farmsum)<br />
Bron: Sluistellingen uit IVS systeem, provincie Groningen & Fryslân<br />
2005 13.985 7,7<br />
De belangrijkste vervoerde goederen in volume zijn zand& grind en zout, gevolgd door<br />
voedingsproducten en veevoeder, overige goederen en fabrikaten en aardolieproducten.<br />
Zand en grind wordt op zee en in het IJsselmeer gewonnen, terwijl zout in Harlingen en<br />
<strong>Delfzijl</strong> uit de grond wordt gehaald. In het doorgaande vervoer tussen (west-) Nederland<br />
en Duitsland is veevoeder een belangrijke stroom.<br />
3.4 Binnenhaven <strong>Delfzijl</strong><br />
Havengebied <strong>Delfzijl</strong> omvat circa 1450 hectare waarvan ongeveer 600 hectare<br />
watergebonden bedrijventerrein is rondom de Oosterhornhaven, de Farsumerhaven en het<br />
Eemskanaal.<br />
In 2006 werd er ongeveer 4,6 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante<br />
ladingstromen zijn:<br />
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, grind, zout, gips) 57%<br />
• Aardolie(producten) 10%<br />
• Chemische producten (oa chloor, soda, methanol) 11%<br />
Figuur 3.2 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van <strong>Delfzijl</strong>, 2006<br />
1%<br />
11%<br />
8%<br />
57%<br />
3%<br />
5%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
1%<br />
10%<br />
2%<br />
2%<br />
Landbouw producten; dieren<br />
Voedingsproducten; veevoeder<br />
Vaste brandstoffen<br />
Aardoliën; aardolieproducten<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen; metalen halffabrikaten<br />
Ruw e mineralen&bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen en fabrikaten
De haven beschikt over meer dan 1,5 km laad- en loskades, waarvan het overgrote deel in<br />
private handen is. Er is geen ‘officiële’ containerterminal in de havens van <strong>Delfzijl</strong>.<br />
Momenteel wordt een multifunctionele kraan van Wijnne en Barents aan de oostzijde van<br />
de Handelshaven gebruikt voor de overslag van containers en is sprake van een lijndienst<br />
tussen <strong>Delfzijl</strong> en Rotterdam.<br />
De binnenhaven van <strong>Delfzijl</strong> is vooral een industriehaven. Er zijn enkele belangrijke<br />
industriële clusters van bedrijven, die nauw met elkaar samenwerken. Ook heeft de haven<br />
een belangrijke distributiefunctie (m.n. toelevering) voor bedrijven binnen en buiten de<br />
regio. De industriehaven kent vijf dominante onderdelen:<br />
• Chemiepark <strong>Delfzijl</strong>: voor chemische bedrijven, dat als een keten met elkaar is<br />
verbonden en bestaat uit twaalf bedrijven. Dit chemiecluster is o.a. chloor gerelateerd<br />
met Akzo Nobel en haar alliantiepartners als belangrijke spelers. Daarnaast zijn er<br />
plannen om op het industrieterrein een ‘Bio Refinery’ op te richten. Dat is een nieuwe<br />
fabriek rond de reeds bestaande biomethanol fabriek Bio MCM. Deze fabriek wordt<br />
stap voor stap aangepast voor het produceren van biomethanol uit biomassa. In totaal<br />
zou er een miljoen ton biomethanol per jaar moeten worden geproduceerd, waarmee<br />
het de grootste biomethanolfabriek ter wereld zou worden.<br />
• Chemiepark De Valgen: voor chemische bedrijven die niet direct gerelateerd zijn aan<br />
het Chemie Park <strong>Delfzijl</strong>. Ook hier zijn echter bedrijven die leveren of afnemen aan<br />
elkaar of de bedrijven op het chemiepark <strong>Delfzijl</strong>. Het park telt momenteel acht<br />
bedrijven.<br />
• Metal Park <strong>Delfzijl</strong>: is geclusterd industrieterrein voor metaalgerelateerde<br />
bedrijvigheid naast de aluminiumsmelter Aldel. Het park telt momenteel negen<br />
bedrijven.<br />
• MERA-cluster: is een terrein voor Milieu, Energie, Recycling en Afval gerelateerde<br />
bedrijvigheid, waarbij de nadruk op de recyclingcomponent ligt. Het park telt<br />
momenteel drie bedrijven en er wordt, onder andere, baggerslib en<br />
oliehoudende(afval)stoffen worden verwerkt.<br />
• Farsumerpoort: huisvest bedrijven uit het midden- en kleinbedrijf in o.a. de logistieke<br />
en bouwsector. Er zijn meer dan 20 bedrijven gevestigd.<br />
Daarnaast is er nog bedrijventerrein Oosterwierum, waarvan het grootste deel nog<br />
uitgegeven kan worden.<br />
Uit onderzoek 6 is bekend wat de bijdrage van de binnenhaven is aan de werkgelegenheid.<br />
Deze bedraagt ongeveer 2000 arbeidsplaatsen, waarbij de meest in het chemiecluster en<br />
de metaalindustrie.<br />
De binnenhaven is multimodaal ontsloten. Via het Eemskanaal (CEMT klasse V,<br />
minimaal 3,20 meter), onderdeel van de vaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong> is ook toegang tot<br />
open zee. Zowel het Chemiepark <strong>Delfzijl</strong> als Metal Park zijn verbonden met het<br />
spoorwegennet en hebben aansluiting met de stad Groningen en het RSCG Veendam<br />
vanwaar dagelijks containershuttles naar Rotterdam gaan. De binnenhaven wordt over de<br />
6 TNO, Blue Ports: knooppunten voor de regionale economie Onderzoek naar de economische belangen van de Nederlandse<br />
Binnenhavens, iov Nederlandse Vereniging van Binnenhavens, juli 2004.<br />
19
weg ontsloten via de N33 en N46 op de A7 en A28. De verbinding van de terreinen naar<br />
deze wegen is vrij van congestie. Bijlage B geeft een overzicht van de gepresenteerde<br />
informatie voor de belangrijkste binnenhavens.<br />
3.5 Binnenhaven Groningen<br />
Het havengebied in Groningen omvat circa 300 hectare verspreid over negen<br />
bedrijventerreinen gelegen aan het Eemskanaal, Van Starkenborghkanaal, het<br />
Winschoterdiep, Aduarderdiep, het Hoendiep en het Reitdiep.<br />
In 2005 werd er ongeveer 2,2 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante<br />
ladingstromen zijn:<br />
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, grind, zout, gips) 42%<br />
• Aardolie(producten) 25%<br />
• (vee)Voedingsproducten (oa suiker, aardappelmeel) 12%<br />
• Overige goederen (mn stukgoederen die in containers vanuit de MCS-terminal) 12%<br />
Figuur 3.3 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Groningen, 2006<br />
20<br />
1%<br />
1%<br />
42%<br />
2%<br />
12% Landbouw producten; dieren<br />
12%<br />
5%<br />
0%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
0%<br />
25%<br />
Voedingsproducten; veevoeder<br />
Vaste brandstoffen<br />
Aardoliën; aardolieproducten<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen; metalen halffabrikaten<br />
Ruw e mineralen&bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen en fabrikaten<br />
De haven beschikt over meer dan 1,3 kilometer laad- en loskades, waarvan het overgrote<br />
deel in private handen is. De containerterminal van MCS in de Deense haven is eind 2006<br />
verplaatst naar het aan het Winschoterdiep gelegen Westerbroek (gemeente Hoogezand-<br />
Sappemeer). Per jaar worden hier ongeveer 22.500 containers overgeslagen die geladen<br />
en gelost worden in het achterland.<br />
De binnenhavens van Groningen zijn een logistiek knooppunt met een bovenregionale<br />
functie. De binnenhavens hebben een belangrijke overslagfunctie en als leverancier aan<br />
de suikerfabrieken en betoncentrales.
De belangrijkste natte bedrijventerreinen zijn Winschoterdiep (A en Winschoterdiep/<br />
Eemskanaal), met oa Jongeneel, Scheepswerf SBG en Droogdok Groningen en<br />
Hoogkerk/Vierverlaten met de voormalige CSM fabriek (nu Cosun/Suikerunie). De<br />
fabriek van de Suikerunie in Groningen is recent gesloten. De bulkoverslag heeft<br />
mogelijkheden aan het Oude Winschoterdiep. Bij de Milieuboulevard, langs het<br />
Winschoterdiep, kan een (openbare) laad- en loskade aangelegd worden.<br />
Aan de westzijde van Groningen recent het bedrijventerrein Westpoort ontwikkeld, met<br />
watergebondenbedrijven als Esha en Hibex met eigen kadefaciliteiten. Daarnaast wil de<br />
gemeente onderzoeken of er mogelijkheden zijn voor ontwikkeling van (semi)openbare<br />
kadefaciliteiten.<br />
Groningen heeft een gunstige ligging op een kruispunt van vaarwegen. Over de weg zijn<br />
de binnenhavens ontsloten via de A7, A28, N46 en de N360.<br />
3.6 Binnenhaven Harlingen<br />
Havengebied Harlingen beschikt over 20 kades en meer dan 200 ha nat bedrijventerrein.<br />
Naast de twee zeehavens (Industriehaven en Nieuwe Willemshaven) zijn er vier<br />
binnenhavens.<br />
In 2006 werd er ongeveer 1,7 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante<br />
ladingstromen zijn met afstand:<br />
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, zeegrind, zout, schelpen) 65%<br />
• Overige goederen (containers en goederen naar Vlieland en Terschelling) 24%<br />
Daarnaast worden er relatief veel aardolie(producten) vervoerd.<br />
Figuur 3.4 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Harlingen, 2006<br />
0%<br />
0%<br />
24%<br />
1% 1%<br />
0%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
8%<br />
65%<br />
1%<br />
0%<br />
Landbouw producten;<br />
dieren<br />
Voedingsproducten;<br />
veevoeder<br />
Vaste brandstoffen<br />
Aardolie(producten)<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen; metalen<br />
halffabrikaten<br />
Ruw e mineralen &<br />
bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen<br />
21
De laad- en loskades bij de binnenhavens Hermes (20 ha.) en Koningsbuurt (70 ha.)<br />
worden privaat beheerd. De overige kades zijn publieke laad- en loskades. De terminal in<br />
Harlingen biedt faciliteiten voor containervervoer per binnenvaart en slaat ongeveer<br />
inmiddels (2007) ongeveer 18.000 TEU over. Samen met de vervoerde goederen op de<br />
Waddenveren vanuit Harlingen verklaart dit de relatief grote overslag van goederen in de<br />
NSTR-klasse overige goederen.<br />
De haven is voor Harlingen en de regio van groot economisch belang. Er zijn circa 35<br />
havengebonden bedrijven gevestigd. Belangrijke bedrijven die veel van binnenvaart<br />
gebruik maken, zijn de zoutfabriek van Frisia Zout BV (Esco); de grind- en zandzeverij<br />
en betonwandenfabriek van Spaansen; en de scheepswerf Volharding. Ook Smilde (oliën)<br />
en Ouwehands (schelpen) maken veel gebruik van de binnenvaart en het Van<br />
Harinxmakanaal. Harlingen is de belangrijkste op- en overslag plaats van<br />
aardolie(producten) in Fryslân.<br />
Harlingen heeft een goede aansluiting op het netwerk van vaarwegen. Via het Van<br />
Harinxmakanaal heeft Harlingen aansluiting op de vaarweg Amsterdam-<strong>Delfzijl</strong> via<br />
<strong>Lemmer</strong> en een aansluiting via de Waddenzee op het IJsselmeer.<br />
Over de weg is Harlingen ontsloten via de A31/N31 (Harlingen/Franeker en de<br />
Afsluitdijk) en de N31 (Drachten/Groningen). De havenspoorlijnen functioneren niet<br />
meer.<br />
3.7 Binnenhaven Sneek<br />
Het havengebied in Sneek bestaat uit industrieterreinen Houkesloot, rondom de<br />
industriehavens “Schuttevaerhaven” en “Tophaven”. Het bedrijventerrein is recentelijk<br />
gerevitaliseerd.<br />
In 2006 werd er ongeveer 1,3 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante<br />
ladingstromen zijn:<br />
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand, grind) 79%<br />
• Aardolie(producten) 10%<br />
• (vee)voedingsproducten 7%<br />
22
Figuur 3.5 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Sneek, 2006<br />
79%<br />
0%<br />
1%<br />
3%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
7%<br />
0%<br />
10%<br />
0%<br />
0%<br />
Landbouw producten; dieren<br />
Voedingsproducten;<br />
veevoeder<br />
Vaste brandstoffen<br />
Aardolie(producten)<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen; metalen<br />
halffabrikaten<br />
Ruw e mineralen &<br />
bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen<br />
De haven van Sneek heeft een belangrijke functie voor bouwbedrijven die voor de<br />
aanvoer van grondstoffen afhankelijk zijn van de binnenvaart, zoals Bosal en De Waardt.<br />
Andere bedrijven die gebruik maken van binnenvaart zijn ondermeer de Heus(veevoer),<br />
Noord-Nederlandse tankopslag, en Holvrieka Nirota (RVS-tanken).<br />
Er vindt geen containervervoer plaats en de binnenhaven is niet ontsloten via het spoor.<br />
De Houkesloot is een vaarweg CEMT klasse IV, met een maximale diepgang van 2,75<br />
meter. De Houkesloot sluit aan op het Prinses Margrietkanaal. De A7 is de belangrijkste<br />
verbinding over de weg.<br />
3.8 Binnenhaven Eemshaven<br />
Havengebied Eemshaven bestaat uit circa 600 hectare waaronder de binnenhavens:<br />
• Julianahaven met de Bulk Area (32,5 ha) en de RoRo Terminal (58 ha)<br />
• Julianahaven Zuid / handelshaven: 56 ha<br />
In 2006 werd er ongeveer 1,3 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De<br />
ladingstromen bestaan bijna geheel uit ruwe mineralen en bouwmateriaal (kalksteen,<br />
recycling, zand en grind) 90%. Daarnaast worden ondermeer landbouwproducten (2%) en<br />
voedingsproducten (1%)(mout, suiker, koolzaad/oliehoudende gewassen voor Biovalue)<br />
overgeslagen.<br />
23
Figuur 3.6 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Eemshaven, 2006<br />
24<br />
4% 2%<br />
1%<br />
3%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
0%<br />
90%<br />
Landbouw producten; dieren<br />
(vee)voedingsproducten<br />
Aardolie(producten)<br />
Metalen (halffabrikaten)<br />
Ruw e<br />
mineralen&bouw materialen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen en<br />
fabrikaten<br />
De haven beschikt over bijna 2 kilometer laad- en loskades. De RoRo Terminal is ook<br />
geschikt voor het overslaan van containers, maar wordt hier tot op heden niet voor<br />
gebruikt. Veem & Factor beschikt over een eigen kade en havenkranen bij de<br />
suikerterminal in de Bulk Area. De suiker wordt met containers zowel per schip als per<br />
spoor vervoerd naar Rotterdam en Duitsland.<br />
De haven heeft een belangrijke functie als op- en overslag plaats. In de handelshaven zijn<br />
drie stuwadoorbedrijven gevestigd die papier, vis en vleesproducten (gekoeld), suiker en<br />
algemene lading op- en overslaan. In de Bulk Area: zijn vijf watergebonden bedrijven<br />
gevestigd: Cement Sales North GmbH, Holland Malt (maut), Biovalue, BKV Nederland<br />
(handelsfirma in zand, grind en aanverwante materialen), Theo Pauw (bouwstoffen en<br />
recycling).<br />
De RoRo area is de vestigingsplaats van twee grote logistieke bedrijven: Wagenborg en<br />
Socar (vervoer van auto’s per schip)<br />
De Wilhelminahaven heeft vooral een industriële functie en moet zich verder ontwikkelen<br />
als vestigingsplaats voor energiebedrijven en bedrijven in het MERA-cluster. Electrabel<br />
is al gevestigd in de haven. NUON begint in <strong>2008</strong> aan de bouw van een energiecentrale<br />
en ook het Duitse RWE heeft plannen om een energiecentrale in de Eemshaven te<br />
bouwen. Ook moet er in de toekomst een LNG-terminal komen in de Eemshaven. De<br />
haven is dus belangrijk als vestigingsplaats voor toekomstige bedrijvigheid.<br />
De Eemshaven is multimodaal ontsloten. De bulk terminal en de RoRo Area liggen in de<br />
Julianahaven met directe verbinding naar open zee (Eems). In de Julianahaven is directe<br />
spoorverbinding beschikbaar voor multimodaal transport en is via de autoweg<br />
Eemshaven-Groningen (N46) en ook de N33 ontsloten. De verbinding van de terreinen<br />
naar deze wegen is vrij van congestie.
De Wilhelminahaven en heeft ook een directe verbinding naar open zee (Eems). De<br />
infrastructuur op het land is nog niet aangelegd, maar er zijn goede mogelijkheden om het<br />
gebied te ontsluiten via het spoor en de weg.<br />
3.9 Binnenhavens <strong>Lemmer</strong><br />
Het havengebied in <strong>Lemmer</strong> omvat circa 20 hectare bedrijventerrein. De belangrijkste<br />
kade is Buitengaats-West. In totaal is er bijna 2 kilometer laad- en loskades, waarvan het<br />
merendeel particulier wordt beheerd.<br />
In 2006 werd ongeveer 1,3 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De ladingstroom<br />
bestaat bijna geheel (99%) uit ruwe mineralen en bouwmateriaal (kalksteen, zand en<br />
grind).<br />
Figuur 3.7 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Lemsterland, 2006<br />
0%<br />
0%<br />
0% 1%<br />
3%<br />
0%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
1%<br />
95%<br />
Landbouw producten; dieren<br />
(vee)Voedingsproducten<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Ruw e mineralen &<br />
bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen<br />
Vervoer over water voornamelijk van belang (ivm kosten en volume) voor het laden en<br />
lossen van bouwmaterialen. Op het Industrieterrein (buitengaats) zijn 36 bedrijven<br />
gevestigd, 12 daarvan hebben watergebonden activiteiten. De belangrijkste<br />
watergebonden bedrijven zijn IJsselmeer beton en VECA scheepsbouw.<br />
De haven van <strong>Lemmer</strong> ligt aan het IJsselmeer en het begin van het Prinses<br />
Margrietkanaal. Via de rondweg N359 en de N712 Sluisweg wordt het havengebied<br />
verbonden met de A6. Er is wel sprake van congestie op de rondweg.<br />
25
3.10 Binnenhavens Leeuwarden<br />
Het havengebied in Leeuwarden omvat circa 200 ha natte bedrijventerreinen en 20 kade-<br />
en overslagfaciliteiten. Het havengebied valt uiteen in twee gebieden: Leeuwarden-Oost<br />
en Leeuwarden-West.<br />
In 2006 werd ongeveer bijna 850.000 ton overgeslagen in de binnenhaven. De<br />
voornaamste ladingstromen zijn ruwe mineralen en bouwmateriaal – 77% - (zand en<br />
grind); en landbouwproducten (graan) 13%.<br />
Daarnaast wordt in Leeuwarden ten opzichte van andere havens in Fryslân veel (3%)<br />
kunstmest overgeslagen.<br />
Figuur 3.8 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Leeuwarden, 2006<br />
26<br />
3% 2%<br />
13%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
2%<br />
1%<br />
2%<br />
77%<br />
Landbouw producten; dieren<br />
Aardolie(producten)<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen (halffabrikaten)<br />
Ruw e mineralen &<br />
bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Overige goederen<br />
De belangrijkste haventerreinen zijn Leewarden-West, met de Zwettehaven en Kalkhaven<br />
(115 ha.) en Hemrik met de Junokade (156 ha.). Bij alle watergebonden bedrijven zijn<br />
kaden en terreinen in particulier eigendom. Een enkele heeft ook eigen water<br />
(Onttinningsfabriek)<br />
Naar schatting zijn er ongeveer 400 tot 500 arbeidsplaatsen bij de bedrijven die frequent<br />
gebruik maken van de binnenvaart. Vervoer over water voornamelijk van belang (ivm<br />
kosten en volume) voor het laden en lossen van bouwmaterialen. Er zijn verschillende<br />
toeleveranciers voor de bouwsector in Leeuwarden gevestigd waaronder Hoekstra,<br />
Feenstra, de Betoncentrale en Elmo. Opvallender is dat Leeuwarden, met 106.000 ton, de<br />
grootste overslag van landbouwproducten in Fryslân kent. Dit komt door de<br />
aanwezigheid van de Koopmans meelfabriek, die een groot deel van de aanvoer van<br />
grondstoffen via de binnenvaart betrekt. Naast deze bedrijven zijn ook Hoogland<br />
(kunstmest) en OMRIN (afvalverwerking) voor een groot deel afhankelijk van aanvoer<br />
over water.
Leeuwarden is door verschillende modaliteiten ontsloten. Het Van Harinxamakanaal<br />
verzorgt de oost-west verbinding voor de (beroeps)vaart in de Westergozone en sluit aan<br />
op het Prinses Margrietkanaal. Leeuwarden-West is via N357 en Leeuwarden-Oost via de<br />
N358 verbonden met de A31/N31 (Harlingen/Franeker en de Afsluitdijk), de A32 in<br />
zuidelijke richting (met aansluiting op de A6/A7 en A28) en de N31<br />
(Drachten/Groningen)<br />
In Leeuwarden is ook de Railterminal Fryslân maar deze staat niet in directe verbinding<br />
met de haven terreinen. Het spoor loopt wel direct langs de Kalkhaven en de<br />
Harlingervaart. De oude havenspoorlijnen zijn in 2007 verwijderd.<br />
3.11 Binnenhaven Drachten<br />
Het bedrijventerrein De Haven is een gemengd bedrijventerrein van zo’n 300 hectare—<br />
inclusief de havenbekkens. Het bedrijventerrein wordt nog eens aangevuld met 35 hectare<br />
als onderdeel van een uitbreiding in noordelijke richting en met 11,5 hectare rond de<br />
nieuwe insteekhaven, specifiek voor watergebonden bedrijven. De haven beschikt over<br />
1,2 km laad- en loskades. Er is geen containerterminal.<br />
In 2006 werd er ongeveer 0,8 miljoen ton overgeslagen in de binnenhaven. De dominante<br />
ladingstromen zijn:<br />
• ruwe mineralen en bouwmateriaal (zand en grind, potgrond) 58%<br />
• Voedingsproducten & veevoeder 20%<br />
• Landbouwproducten 9%<br />
Figuur 3.9 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Smallingerland, 2006<br />
6%<br />
56%<br />
7%<br />
9%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
20%<br />
0%<br />
1%<br />
1%<br />
Landbouw producten; dieren<br />
(vee)Voedingsproducten<br />
Vaste brandstoffen<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen (halffabrikaten)<br />
Ruw e mineralen &<br />
bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Overige goederen<br />
De binnenhaven van Drachten is essentieel onderdeel van de Noordelijke agro-logistieke<br />
infrastructuur (regionaal). Drachten is de grootste overslaghaven voor meststoffen en<br />
Voedingsproducten & veevoeder, dit met name door de vestiging van het bedrijf<br />
27
Agrifirm. In het noorden heeft Agrifirm een marktaandeel van ongeveer 40 procent. Het<br />
vervoert veevoeder naar de vestiging in Drachten voor 80 procent via de binnenvaart aan<br />
en de meststoffen voor 100 procent 7 .<br />
Voor de bouw is de binnenhaven van Drachten vooral belangrijk in de toelevering<br />
(nationaal).<br />
Op het bedrijventerrein ‘De Haven’ zijn ongeveer 350 ondernemingen gevestigd. Naast<br />
Agrifirm zijn bedrijven met watergebonden activiteiten ook: Van der Wiel en Kijlstra<br />
Beton, Sterk Heiwerken, Friesland Staal, Emta, Hofstra, Jansma wegen en milieu,<br />
Veenbaas, distributiecentra van Aldi en Laurus, scheepswerf CMF Drachten.<br />
In totaal zijn ruim 700 van de 8000 arbeidsplaatsen op het bedrijventerrein ‘De Haven’<br />
direct binnenhavengebonden.<br />
Drachten is via de ‘Vaarweg Drachten’ (provinciaal klasse IV-kanaal) verbonden met het<br />
Prinses Margrietkanaal. Er is overwogen om de vaarweg op te waarderen. In 1999 is<br />
besloten dat de opwaardering van deze vaarweg weer in overweging kan worden<br />
genomen als de goederenstroom meer dan 2 miljoen ton bedraagt.<br />
Drachten is via een vierbaansweg aangesloten op de A7/A6 (Duitse grens-Groningen-<br />
Drachten-Amsterdam) en de N31/N381 (Harlingen-Leeuwarden-Drachten-Emmen). Op<br />
de aansluiting N31 Drachten-Noord is enige congestie.<br />
3.12 Binnenhaven Veendam<br />
Het havengebied in Veendam bestaat uit diverse industrieterreinen langs het A.G.<br />
Wildervanckkanaal. In totaal is er ongeveer 225 hectare nat bedrijventerrein. De<br />
westelijke kade omvat: terrein RSCG: 27 ha., het Lloyd 60 ha, Lloyd-Zuid. De oostelijke<br />
kade omvat Zwaaikom 37 ha, Stolberg 26 ha.;Vrijheid 34 ha.; en Dallen I&II 43 ha.<br />
In 2006 werd ongeveer bijna 500.000 ton overgeslagen in de binnenhaven. De<br />
voornaamste ladingstroom bestaat uit chemische producten (NEDMAG) 50%. Daarnaast<br />
zijn ruwe mineralen en bouwmateriaal 21% (zand en grind), en overige goederen 15% (in<br />
containers) de belangrijkste ladingen.<br />
7 TNO, Blue Ports: knooppunten voor de regionale economie Onderzoek naar de economische belangen van de Nederlandse<br />
28<br />
Binnenhavens, iov Nederlandse Vereniging van Binnenhavens, juli 2004.
Figuur 3.10 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Veendam, 2006<br />
50%<br />
15%<br />
0% 3%<br />
1% 1% Landbouw producten; dieren<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
21%<br />
9%<br />
(vee)voedingsproducten<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen (halffabrikaten)<br />
Ruw e<br />
mineralen&bouw materialen<br />
Meststoffen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen en<br />
fabrikaten<br />
Ongeveer de helft van de kades is in privaat beheer. Wellicht de belangrijkste kade is de<br />
kade van de RSCG-terminal voor het laden en lossen van conventionele- en<br />
containerschepen. De RSCG-terminal is een tri-modale terminal met 4 treinsporen van<br />
elk 800 meter, per rit kunnen er 99 teu worden vervoerd. De haven is daarmee een<br />
belangrijke logistieke schakel in de Noordcorridor tussen Rotterdam en Hamburg. Tevens<br />
worden er diensten onderhouden naar Rotterdam en Antwerpen. De terminal wordt<br />
geëxploiteerd door De Vries Transport Group.<br />
De belangrijkste binnenvaartgebonden bedrijven zijn NEDMAG (chemische industrie) en<br />
diverse bedrijven in de betonindustrie zoals de vm Veendammer Beton Industrie en<br />
MOKO.<br />
Naast het spoor en het A.G. Wildervanckkanaal, een Klasse IV vaarweg voor schepen tot<br />
1350 ton, is Veendam via de weg goed bereikbaar via A7/A28 en de N33.<br />
3.13 Binnenhaven Heerenveen<br />
Bedrijventerrein Kanaal is een traditioneel bedrijventerrein dat gelegen is ten noorden van<br />
de A7 en ten westen van de spoorwegverbinding tussen Zwolle en Leeuwarden. Dit<br />
terrein heeft een totale oppervlakte van ca. 87 ha, en biedt plaats aan ca. 50 bedrijven.<br />
In 2006 werd meer dan 300 duizend ton overgeslagen in de binnenhaven. De<br />
voornaamste ladingstroom bestaat uit ruwe mineralen en bouwmateriaal 84% (zand en<br />
grind). Daarnaast worden ook meststoffen (9%) en schroot (6%) overgeslagen.<br />
29
Figuur 3.11 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Heerenveen, 2006<br />
30<br />
9%<br />
0%<br />
1% 0%<br />
84%<br />
6%<br />
0%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
(vee)voedingsproducten<br />
Vaste brandstoffen<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Metalen (halffabrikaten)<br />
Ruwe mineralen & bouwmaterialen<br />
Meststoffen<br />
Overige goederen en fabrikaten<br />
Het terrein is bestemd voor zeer uiteenlopende vormen van bedrijvigheid, zowel groot-<br />
als kleinschalig. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan traditionele industrie,<br />
bouwnijverheid, transport, opslag en distributie. Het terrein is alweer enige jaren in<br />
gebruik en vrijwel geheel uitgegeven. Vooral de staalbouw is op dit terrein sterk<br />
vertegenwoordigd. Ook is er een afvalverwerkingsinstallatie.<br />
Het terrein is goed bereikbaar, zowel over de weg (A7 en A31) als over het water. Het<br />
terrein beschikt over een 'draaikom' zodat de aan- of aflevering van goederen via het<br />
water kan plaatsvinden.<br />
3.14 Binnenhaven Winschoten<br />
Het havengebied in Winschoten bestaat vooral uit de watergebonden industrieterreinen<br />
Reiderland 1&2 en Rensel. De terreinen beslaan ongeveer 125 hectare met private en<br />
publieke kades langs het Winschoterdiep. Het bedrijventerrein Rensel heeft een<br />
revitaliseringproces ondergaan en kent nu meer watergebonden kavels dan voorheen.<br />
In 2006 werd bijna 225.000 ton overgeslagen in de binnenhaven. De voornaamste<br />
ladingstromen zijn ruwe mineralen en bouwmateriaal 54% (Oost-Groninger<br />
Betonmortelcentrale), en chemische producten 29% (Akzo).
Figuur 3.12 Aandeel van de verschillende goederengroepen in de totale overslag van Winschoten, 2006<br />
29%<br />
4%<br />
6%<br />
Bron: CBS, Overslag per gemeente 2006<br />
0%<br />
7%<br />
54%<br />
Landbouw producten; dieren<br />
(vee)voedingsproducten<br />
Aardolie(producten)<br />
Ertsen en metaalresiduen<br />
Ruw e<br />
mineralen&bouw materialen<br />
Chemische producten<br />
Overige goederen en<br />
fabrikaten<br />
De bedrijventerreinen Rensel en Reiderland worden hoofdzakelijk via de<br />
Oostelijke Rondweg verbonden met de snelweg A7. Via de Rensel staat het<br />
bedrijventerrein in verbinding met het Winschoterdiep<br />
3.15 Binnenhaven Assen<br />
De omvang van de Assen binnenhaven is beperkt. Het gaat hier vooral om een deel van<br />
het Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade en langs het havenkanaal, en om loskaden<br />
aan het Noord-Willemskanaal.<br />
Het Asser havenkanaal heeft over een lengte van ca 500 m los- en laadplaatsen. Deze zijn<br />
in beheer bij de gemeente Assen en bij particulieren. In Assen Noord nabij de A28 aan<br />
het Noord Willemskanaal liggen provinciale loskaden. Er is geen containeroverslag in<br />
Assen.<br />
Het vervoer over water naar bedrijfsterreinen heeft in Assen nauwelijks een functie. In<br />
2006 werd nog geen 40 duizend ton overgeslagen. Dit betrof voornamelijk (31 duizend<br />
ton) ruwe mineralen en bouwmateriaal, onder ander bestemd voor Mortel Installatie<br />
Assen "M.I.A.". Gezien de beperkte mogelijkheden van het Noord Willemskanaal (tot<br />
600 ton) en de Drentse Hoofdvaart (alleen recreatief) mogen geen grootse ontwikkelingen<br />
in uitbreiding worden verwacht (bron GVVP strategienota).<br />
De weg ontsluiting van het Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade en het havenkanaal<br />
loopt via de Europaweg, de Industrieweg en de N367, naar de N33 en de A28.<br />
31
3.16 Overige havens<br />
Niet opgenomen in tabel 3.1 zijn de goederen die overgeslagen worden in gemeente<br />
Zuidhorn. Momenteel worden in deze gemeente weer goederen overgeslagen, terwijl er in<br />
de jaren voor 2006 nauwelijks goederen werden overgeslagen. De verklaring ligt in de<br />
groei van overslag van zand en grind als gevolg van ontwikkelingen in de omgeving en<br />
een verandering in bedrijfsvoering van de grootste gebruiker. De laad-loswal bij Aduard<br />
is vervangen door een nieuwe kade vanwege een verdieping en verbreding van het<br />
kanaal. Daarnaast is de op-en overslagplaats bij Gaarkeuken gesloten. De loswal in<br />
Aduard heeft ten dele de activiteiten van de laad-loswal Gaarkeuken overgenomen.<br />
Het betreft bijna uitsluiten zand en grind dat wordt overgeslagen. Gezien de<br />
ontwikkelingen in het gebied is het waarschijnlijk dat de overslag de komende jaren groot<br />
zal blijven.<br />
32
4 Streefbeeld Vaarwegen en Binnenhavens<br />
4.1 Inleiding<br />
Voor het vormgeven van de binnenhavenvisie is het belangrijk dat betrokken partijen<br />
ambities aangeven in de ontwikkeling van binnenhavens. In dit hoofdstuk wordt aan de<br />
hand van ruimtelijke, economische en infrastructurele ontwikkelingen een streefbeeld van<br />
het gewenste netwerk van binnenhavens voor Fryslân en Groningen opgesteld. Dit<br />
toekomstige netwerk van binnenhavens dient de bereikbaarheid van de economische<br />
centra en belangen voor de regio te waarborgen.<br />
4.2 Ruimtelijke ontwikkeling<br />
4.2.1 Streefbeeld Rijk<br />
Het kabinet beschouwt de nationaal stedelijke netwerken, als wezenlijk onderdeel van de<br />
nationale ruimtelijke en economische hoofdstructuur. Deze structuur bestaat uit een<br />
samenhangend netwerk van steden, mainports, overige economische centra en<br />
knooppunten, de belangrijkste weg-, vaar- en spoorverbindingen plus de aansluiting op<br />
internationale verbindingen, alsmede de daaraan gekoppelde economische<br />
ontwikkelingszones. Het Rijk richt zich op bundeling van de verstedelijking in deze<br />
nationale stedelijke netwerken. Zij verschillen van elkaar qua ruimtelijke schaal en qua<br />
afmeting. Bovendien spelen er binnen deze netwerken ruimtelijke opgaven op<br />
verschillende schaalniveaus. Elk stedelijk netwerk dient diverse en meer gespecialiseerde<br />
centra in samenhang te ontwikkelen. De kwaliteit van de leefomgeving en het beschikken<br />
over voldoende recreatieve en culturele voorzieningen in en om het stedelijk gebied is<br />
hierbij van belang.<br />
Voor het behouden en ontwikkelen van binnenhavens geeft het Rijk aan dat “Provincies<br />
en stadsregio’s er zorg voor dragen dat op strategische punten binnen de economisch<br />
kerngebieden voldoende ruimte wordt gereserveerd voor overslag van bulkgoederen en<br />
containers op binnenvaartschepen”. Naast de provincie spelen gemeenten ook een<br />
belangrijke rol in de ontwikkeling van binnenhavens. Het Rijk geeft aan dat “Gemeenten<br />
expliciet rekening houden bij hun ruimtelijkeordeningsbeleid met multimodale ontsluiting<br />
en ontwikkeling van natte bedrijventerreinen.”<br />
Uit de Nota Mobiliteit volgt het volgende streefbeeld voor het hoofdvaarwegennet:<br />
Het streefbeeld voor 2020 is dat hoofdvaarwegen die de belangrijkste zeehavens met het achterland<br />
verbinden (hoofdtransportassen) ten minste geschikt zijn voor klasse-VIb-schepen en<br />
vierlaagscontainervaart, de doorgaande nationale hoofdvaarwegen ten minste voor klasse-Va-schepen<br />
33
34<br />
en vierlaagscontainervaart en de overige hoofdvaarwegen ten minste geschikt zijn voor klasse-IV en<br />
drielaagscontainervaart. Op de hoofdvaarwegen wordt gestreefd naar een gemiddelde totale wachttijd<br />
van maximaal dertig minuten in de maatgevende maand. Verder moeten er op de hoofdvaarwegen –<br />
ook voor schepen met gevaarlijke stoffen – voldoende ligplaatsen zijn en de bediening van de<br />
kunstwerken moet zo veel mogelijk afgestemd worden op de wensen vanuit de markt en – waar van<br />
toepassing – op de netwerkanalyses.<br />
Figuur 4.1 Streefbeeld hoofdvaarwegen voor 2020<br />
Bron: Nota Mobiliteit<br />
Streefbeelden provincies<br />
De noordelijke provincies hebben de beleidsdoelen voor de binnenvaart in 1999<br />
neergelegd in INBINN (Intensiveren Binnenvaart Noord-Nederland). Hierin is<br />
aangegeven hoe zij het gebruik van de binnenvaart in Noord-Nederland willen<br />
bevorderen. Om het vervoer over water te bevorderen wordt het hoofdvaarwegennet
met de zijtakken gefaseerd geschikt gemaakt voor grotere schepen. De<br />
hoofdverbindingsassen moeten geschikt zijn voor tweebaksduwvaart. Uiteindelijk moet<br />
de gehele vaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong> geschikt zijn voor klasse V schepen. INBINN is<br />
vertaald en uitgewerkt door de provincies in de Provinciaal OmgevingsPlannen (POP) en<br />
Provinciale Verkeer en Vervoer Plannen (PVVP).<br />
In het Provinciaal OmgevingsPlan (POP) voor Groningen wordt in de eerste plaats<br />
verwezen naar de beleidsvisie INBINN. Daarnaast ziet de provincie kansen voor de<br />
binnenvaart in nieuwe vervoerconcepten (inter- en multimodaal vervoer), zoals regionale<br />
overslagcentra en tweebaksduw- en containervaart. Het Rail Service Centrum Groningen<br />
te Veendam vervult hierin als tweedelijns multimodaal knooppunt een belangrijke rol.<br />
In het PVVP 2006 heeft de provincie Fryslân aan dat ten aanzien van het logistieke<br />
netwerk wordt gestreefd naar kwaliteitsverbetering van de huidige structuur. Er wordt<br />
daarom niet ingezet op het uitbreiden van het netwerk met nieuwe terminals en<br />
overslagpunten. De vaarweggebonden bedrijvigheid in de stedelijke centra moet worden<br />
ontsloten met beroepsvaarwegen. De vaarwegklasse is afgestemd op de omvang van het<br />
vervoer. De ontwikkeling van de overslag in plaatsen langs deze vaarwegen is daarbij<br />
mede bepalend voor het wel of niet nemen van maatregelen aan de vaarweg.<br />
… doorvertaald naar Noord-Nederland…<br />
Figuur 4.2 Streefbeeld goederenvervoer Noord-Nederland (knooppunten, kernzones en infrastructuur)<br />
Bron: Beter goed(eren) vervoer, Regiovisie goederenvervoer SNN, mei 2004<br />
35
..en investeringen in ruimte voor ondernemingen<br />
Het locatiebeleid voor ondernemingen zal er de komende jaren op gericht zijn om vooral<br />
bedrijvigheid zoveel mogelijk te concentreren in de economische kerngebieden. Op de<br />
middellange termijn zal de vraag naar nieuw areaal voor bedrijventerreinen in Noord-<br />
Nederland maar nauwelijks toenemen. Vraag en aanbod moeten zowel kwantitatief als<br />
kwalitatief op elkaar worden afgestemd.<br />
De aard en omvang van de aan- en afvoer van goederen moet een prominente rol spelen<br />
bij afwegingen voor ontwikkeling van nieuwe bedrijventerreinen. Buiten de<br />
zeehaventerreinen is de afgelopen jaren vrijwel geen behoefte meer aan locaties voor<br />
bedrijven van de zwaardere milieucategorieën. Dit type bedrijvigheid zal dan ook<br />
voornamelijk in deze havens, en dan met name in de provincie Groningen,<br />
geconcentreerd worden. De natte kavels moeten gereserveerd worden voor die bedrijven<br />
die zo'n aansluiting nodig hebben omdat ze afhankelijk zijn van de aanvoer van grote<br />
hoeveelheden bulkgoederen over water. De ruimte aan kades is nu beperkt en dus zal<br />
geïnvesteerd moeten worden in de inrichting van het gebied om aan de kwalitatieve vraag<br />
te voldoen. Er moet een actief acquisitiebeleid voor deze kavels komen.<br />
Logistieke dienstverleners en verladers met omvangrijke goederenstromen moeten zich in<br />
de nabijheid van logistieke knooppunten vestigen. Ruimte die nodig is voor toekomstige<br />
logistieke bedrijvigheid wordt uitsluitend gereserveerd in de logistieke knooppunten in de<br />
economische kernzones.<br />
4.3 Infrastructurele ontwikkeling<br />
In paragraaf 2.3 is gekeken naar locatie van economische kerngebieden en de algemene<br />
bereikbaarheid(knelpunten) in het vaarwegen netwerk en de binnenhavens. Om deze<br />
knelpunten aan te pakken en de bereikbaarheid te verbeteren, zijn verschillende<br />
actiepunten reeds geïdentificeerd. Deze worden hieronder beschreven.<br />
Weg<br />
De voornaamste ontwikkelingen met betrekking tot het wegennet in Fryslân die in het in<br />
het PVVP zijn geïdentificeerd zijn:<br />
• de aanleg van de Noordwesttangent bij Leeuwarden<br />
• de aanleg van de Haak om Leeuwarden in de N31<br />
• de voltooiing van de verdubbeling van de Wâldwei in de N31<br />
• de verdubbeling van de N31 van de Afsluitdijk tot Harlingen<br />
• de voltooiing van de zuidelijk rondweg Franeker<br />
• de aanleg van de Centrale As voor Noordoost Fryslân,<br />
• de N356 tussen Dokkum en de N31 Wâldwei, inclusief een tak vanaf Quatrebras via<br />
Hurdegaryp naar Leeuwarden.<br />
• opwaarderen van het Friese deel van de N381 tot een autoweg<br />
• de aanleg van de A7 – Stadsrondweg Sneek<br />
• opwaarderen van knooppunt Joure (studie)<br />
• realiseren van aquaducten bij Woudsend, Galamadammen, in Sneek en in de<br />
Jeltesleat<br />
36
In Groningen:<br />
• Aanpak van de N361 Mensingeweer–Winsum–Groningen ter verbetering van de<br />
ontsluiting Noordwest-Groningen<br />
• Aanpak van de Zuidelijke Ringweg Groningen<br />
• Verbeteren van de kwaliteit van verkeersafwikkeling en -veiligheid Veendam-<br />
Stadskanaal (N366) en Ter Apel- Emmen (N391).<br />
• Verbeteren van de verkeersstructuur van Leek, Marum en Noordenveld in combinatie<br />
met planstudie westelijke rondweg.<br />
• Opwaarderen van N366/N391 tot autoweg<br />
• Aanpak van de provinciale weg N355 nabij Noordhorn en Zuidhorn<br />
Water<br />
In de periode tot 2011 wordt een aantal knelpunten in het Prinses Margrietkanaal<br />
weggenomen. Het gaat hierbij om de opheffing van de diepgangbeperking (huidige<br />
beperking van 3,20 meter wordt dan 3,50 meter) en de vervanging bruggen Stroobos en<br />
Fonejacht.<br />
Op iets langere termijn, tot 2017, zullen nog eens zes andere bruggen (Kootstertille,<br />
Schuilenburg, Burgumerdaan, Oude Schouw, Uitwellingerga, Spannenburg) over het<br />
Prinses Margrietkanaal worden vervangen. De sluis bij <strong>Lemmer</strong> is in studie. Een<br />
toekomstige peilverhoging in het IJsselmeer heeft invloed op de schutduur van de sluizen<br />
bij <strong>Lemmer</strong> en Kornwerderzand en daarmee op de capaciteit.<br />
Voor delen van het ontsluitende vaarwegennet in Fryslân is de ontwikkeling van de<br />
overslag in plaatsen langs deze vaarwegen is mede bepalend voor het wel of niet nemen<br />
van maatregelen aan de vaarweg. De belangrijkste maatregelen die zijn geïdentificeerd in<br />
het PVVP zijn:<br />
• mogelijke opwaardering Van Harinxmakanaal (CEMT IV of Va)<br />
• opwaardering vaargeul Kornwerderzand – Harlingen via de Boontjes<br />
• aanpak Lorenzsluizen, Kornwerderzand<br />
• mogelijke opwaardering vaarweg naar Drachten (CEMT Va)<br />
In Groningen moet voor 2011 een drietal bruggen over het Van Starkenborghkanaal<br />
worden vervangen. Het gaat hierbij om de bruggen bij Aduard en Dorkwerd en Zuidhorn.<br />
Ook de Noordzeebrug, en de brug bij Eibersburen moeten in deze periode worden<br />
vervangen.<br />
In de periode 2011-2020 worden nog eens drie bruggen in de stad Groningen vervangen<br />
of aangepast. Het betreft de Busbaanbrug, de Gerrit Krolbrug en de Paddepoelsterbrug.<br />
Ook moet de brug in de spoorlijn Groningen-Leeuwarden bij Zuidhorn worden vervangen<br />
(in combinatie met bochtverruiming).<br />
Het A.G.Wildervanckkanaal en het Winschoterdiep zullen worden gebaggerd om ze naar<br />
klasse IV te brengen. Ook voor het Noord-Willemskanaal staat het baggeren van de<br />
vaarweg inmiddels al in de planning.<br />
37
Tot slot wordt de zeesluis in <strong>Delfzijl</strong> door de beperkte capaciteit als een knelpunt gezien.<br />
De sluis zal dan ook verruimd moeten worden. Dit staat ook gepland voor de periode na<br />
2011.<br />
Spoor<br />
Op het gebied van spoorontwikkeling wordt in Noord-Nederland na het schrappen van de<br />
plannen omtrent de Zuiderzeelijn vooral gekeken naar de aanleg van een spoorlijn<br />
Groningen-Drachten-Heerenveen en de (on)mogelijkheden voor goederenvervoer op het<br />
traject Leeuwarden - Groningen.<br />
Daarnaast behoeft de railinfrastructuur vooral verbetering voor de verbinding Groningen-<br />
Veendam-Leer. Er wordt gedacht aan de aanleg van de oostboog in het traject Veendam<br />
Leer.<br />
4.4 Ontwikkeling goederenvervoer over water<br />
Prognoses vervoer over water<br />
In de Nota Mobiliteit is uitgegaan van een groei van 40-80% van het goederenvervoer in<br />
de periode tot 2020. Recent hebben de planbureaus (CPB, NMP, RPB) nieuwe lange<br />
termijn scenario’s ontwikkeld onder de naam Welvaart en Leefomgeving (WLO). Deze<br />
scenario’s geven toekomstbeelden voor de ontwikkeling van de mobiliteit in Nederland<br />
richting 2040. Op grond van de nieuwe WLO-scenario’s van de planbureaus zijn de<br />
groeiverwachtingen uit de Nota Mobiliteit iets naar beneden bijgesteld.<br />
De volgende ontwikkelingen in het goederenvervoer komen in de WLO scenario’s terug:<br />
• Het goederenvervoer groeit en kan zelfs verdubbelen (internationale ontwikkeling);<br />
• Doorzetting trend naar schaalvergroting in het vervoer;<br />
• Sterke groei van containervervoer;<br />
• Beperkte groei/daling bulkvervoer;<br />
• Het marktaandeel van wegvervoer en spoor in het totale goederenvervoer neemt toe en<br />
het marktaandeel binnenvaart neemt af door beperkte groei van vervoer bulkgoederen.<br />
Op basis van de scenario’s van CPB wordt verondersteld dat tussen 2004 en 2040 de<br />
verwachte groei van binnenvaart in Nederland ongeveer 27 % bedraagt van 328 mln naar<br />
406 mln ton (bandbreedte WLO 2040: 267 - 599 miljoen). Op grond van de nieuwe<br />
WLO-scenario’s en de trends uit het verleden wordt volgens LMCA vaarwegen een groei<br />
van de binnenvaart van 0,6% per jaar verwacht, waarbij onderscheid gemaakt kan worden<br />
tussen bulktransport (0,25%) en de containervaart (2,5%). Deze landelijke WLO<br />
scenario’s zijn ook vertaald naar prognoses voor het goederenvervoer van en naar Fryslân<br />
en Groningen. Zie ook bijlage C.<br />
38
Tabel 4.1 Prognose jaarlijkse groeicijfers vervoer over water volgens twee scenario’s<br />
Optimistisch Pessimistisch<br />
Tot 2020 Tot 2040 Tot 2020 Tot 2040<br />
Zout 2,8% 2,2% 0,8% 0,3%<br />
Zand & grind & bouwmaterialen 0,5% 1,0% -1,1% -1,1%<br />
Chemische basisproducten 2,7% 0,8% 0,9% -0,1%<br />
Overige droge bulk 0,6% 1,5% -1,1% -0,4%<br />
Natte bulk 2,2% 0,9% 0,2% -0,3%<br />
Containers 4,3% 3,8% 1,5% 0,5%<br />
Bron: WLO prognoses voor het goederenvervoer; AVV<br />
In onderstaande figuur zijn deze groeicijfers grafisch weergegeven.<br />
Figuur 4.3 Bandbreedte van jaarlijkse groeicijfers voor goederenvervoer over water in Fryslân en Groningen per type goed,<br />
tot 2020 (blauw) en van 2020 tot 2040 (rood).<br />
5,00%<br />
4,00%<br />
3,00%<br />
2,00%<br />
1,00%<br />
0,00%<br />
-1,00%<br />
-2,00%<br />
Zout Zand &<br />
grind<br />
Chemie Droge bulk Natte bulk Containers<br />
Het pessimistische scenario kent op lange termijn een afname van het bulkvervoer, met<br />
uitzondering van het zout en een stijging van het containervervoer. Het optimistische<br />
scenario kent een stijging van het bulkvervoer, vooral van het zout en de chemische<br />
basisproducten en een nog veel sterkere stijging van het containervervoer.<br />
39
4.5 Kansen en bedreigingen voor de binnenvaart in Fryslân en Groningen<br />
Positie binnenvaart<br />
De binnenvaart heeft een sterke positie in het goederenvervoer:<br />
• Binnenvaart is marktleider in internationaal vervoer<br />
• Binnenvaart is marktleider in bulkvervoer (dikke goederenstromen): vervoer van<br />
ertsen, kolen, zand en grind en chemische producten<br />
• Binnenvaart heeft een sterke relatie met de zeehavens: meer dan 60% heeft een<br />
oorsprong of bestemming in een zeehavengebied<br />
De belangrijkste succesfactor voor de binnenvaart is het hebben van natte<br />
vervoersrelaties<br />
Kansen voor de binnenvaart:<br />
Algemeen<br />
De binnenvaart kan de concurrentiepositie verbeteren door:<br />
• sterke kostprijsverbetering t.o.v. wegvervoer;<br />
• verbetering bereikbaarheid;<br />
• verbetering van infrastructuur in het buitenland.<br />
Voor alle marktsegmenten geldt dat wanneer de binnenvaart kan concurreren, zij ook<br />
lagere maatschappelijke kosten heeft dan wegvervoer. Dit komt doordat de binnenvaart<br />
lagere externe kosten (milieu, veiligheid) heeft dan wegvervoer.<br />
Fryslân en Groningen<br />
Zoals uit de prognoses blijkt is er een sterke autonome groei van de containervaart, een<br />
lichte groei voor kolen en chemische producten. Omdat in Noord-Nederland geen<br />
grootschalige containeroverslag in de zeehavens plaats vindt, is de groei van het<br />
containervervoer (in totaal volume) beperkter. Verdere groei van het marktaandeel<br />
containers is mogelijk:<br />
• door verbetering van de concurrentiepositie van de binnenvaart. Beladingsgraad,<br />
omlooptijd en betrouwbaarheid zijn daarin bepalend<br />
• door het realiseren van nieuwe logistieke concepten<br />
Momenteel is er containervervoer over water via de terminals in Westerbroek<br />
(Groningen), Veendam en Harlingen. Groei zal plaatsvinden op de bestaande locaties.<br />
Door de chemische industrie in <strong>Delfzijl</strong> en Veendam zal Noord-Nederland relatief meer<br />
profiteren van de groei in chemische producten. De geplande kolencentrale(s) in<br />
Eemshaven geeft kansen voor het vervoer van kolen per binnenvaart via Amsterdam of<br />
Rotterdam, naast aanvoer over zee.<br />
Voor de andere marktsegmenten zijn de kansen voor verdere groei in marktaandeel<br />
beperkt. De meeste potentie hebben de zeehaven gebonden ontwikkelingen:<br />
• winning en aanlanding van zeezand ter vervanging van afnemende winning op het<br />
land<br />
• import van ruwe materialen uit Scandinavië<br />
40
• afval en recycling<br />
• biobrandstoffen<br />
Bovendien zorgt de verdieping van de vaargeul naar Eemshaven ervoor dat deze haven<br />
aantrekkelijker wordt voor grootschalige bulkoverslag. Binnenvaart kan hier een<br />
belangrijke rol spelen in de aan- en afvoer in het achterland.<br />
Momenteel wordt actief gewerkt aan herstructurering van bestaande terreinen aan diep<br />
water. Hierdoor ontstaan kansen om goederenvervoer over water vast te houden en<br />
mogelijk vervoer te verplaatsen naar het water:<br />
• Oosterhorn (<strong>Delfzijl</strong>)<br />
• Winschoterdiep/Eemskanaal (Groningen)<br />
• Omlegging kanaal en gebiedsontwikkeling bij Schuilenburg<br />
Daarnaast zijn er kansen voor verbetering van de natte ontsluiting van meerdere terreinen.<br />
De volgende zijn het meest kansrijk:<br />
• Westpoort (Groningen)<br />
• Oudehaske (Heerenveen)<br />
• Oosterhornhaven (<strong>Delfzijl</strong>)<br />
• De Haven (Drachten).<br />
Vanuit Oudehaske is afvalverwerker OMRIN van plan met perscontainers per<br />
binnenvaart naar de toekomstige afvalverbrander in Harlingen te varen , dit biedt<br />
mogelijk ook kansen voor andere bedrijven om aan te haken.<br />
Bedreigingen voor de binnenvaart:<br />
• Beperkte groei/daling bulkvervoer: daling van vervoer van ertsen en agribulk. Geen<br />
groei van vervoer van zand en grind (alleen verschuiving van land naar zee) en<br />
aardolieproducten<br />
• Wegvallen natte vervoersrelaties: de capaciteit van binnenhavens wordt bedreigd<br />
door RO- en milieubeleid<br />
• Wegvallen overslag/kadefaciliteiten door sluiting traditionele gebruikers<br />
(suikerindustrie, etc.)<br />
41
5 Knelpunten binnenhavens<br />
5.1 Inleiding<br />
In dit hoofdstuk staat de inventarisatie van knelpunten centraal waarin het huidige<br />
netwerk van binnenhavens wordt geconfronteerd met de toekomstige ontwikkelingen wat<br />
betreft vraag (goederenstromen) en aanbod (streefbeeld binnenhavennetwerk). Uit de<br />
confrontatie kunnen aandachtspunten worden geïdentificeerd die knelpunten kunnen<br />
vormen voor het realiseren van de ambities van de provincies.<br />
De kansen en knelpunten bij de ontwikkeling van binnenhavens zijn divers en complex<br />
vanuit verschillende ruimtelijk-economische perspectieven en waarbij veelal meerdere<br />
partijen betrokken zijn. Voor het afbakenen en in kaart brengen van de knelpunten<br />
gebruiken we de volgende categorisering van knelpunten:<br />
• Infrastructurele knelpunten<br />
• Ruimtelijke knelpunten<br />
• Milieu knelpunten<br />
• Financieel-economische knelpunten<br />
• Draagvlak en samenwerking knelpunten<br />
In de Nota Mobiliteit zijn de potentiële knelpunten in het landelijke vaarwegennet al in<br />
kaart gebracht.<br />
43
Figuur 5.1 Potentiële knelpunten in het landelijke vaarwegennet in de periode 2011 – 2020<br />
Bron: Nota mobiliteit<br />
De benuttingsknelpunten moeten in nauwe samenhang gezien worden met de regionale<br />
bereikbaarheid (ook over de weg) en toekomstbestendigheid van binnenhavens: natte<br />
bedrijventerreinen en loskades. Deze infrastructuur is meestal in beheer van decentrale<br />
overheden. In de essentiële onderdelen van de Nota Mobiliteit is opgenomen dat<br />
gemeenten bij hun ruimtelijke-ordeningsbeleid expliciet rekening houden met<br />
multimodale ontsluiting en ontwikkeling van natte bedrijventerreinen. Provincies en<br />
WGR-plusregio’s dragen er zorg voor dat op strategische punten binnen de economisch<br />
kerngebieden voldoende ruimte wordt gereserveerd voor overslag van bulkgoederen en<br />
containers op binnenvaartschepen.<br />
Het streefbeeld voor het toekomstige netwerk van binnenhavens in 2020 geeft de ambitie<br />
aan van de provincies. Het huidige netwerk van binnenhavens biedt kansen voor verdere<br />
44
ontwikkeling en overheden en bedrijven geven aan deze kansen te willen benutten. Op<br />
basis van de interviews met de bedrijven en gemeenten, aangevuld met beschikbare<br />
informatie uit de relevante beleidsdocumenten zijn de knelpunten geïnventariseerd. De<br />
knelpunten zijn vervolgens per categorie gerangschikt en onderverdeeld in een aantal<br />
hoofdthema’s per categorie. De knelpunten zijn zoveel mogelijk benoemd op basis van<br />
praktijkvoorbeelden waar gemeenten en bedrijven nu en in de toekomst mee<br />
geconfronteerd kunnen worden. Het schaalniveau van het knelpunt (lokaal, regionaal,<br />
nationaal) en de probleemeigenaar van het knelpunt geven inzicht in de verantwoordelijke<br />
partij(en) voor de aanpak van de knelpunten.<br />
5.2 Knelpunten infrastructuur<br />
Er zijn verschillende knelpunten, waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen<br />
knelpunten die op korte termijn aangepakt kunnen worden (met relatief weinig middelen)<br />
en grote structurele knelpunten (die een grote investering vragen). In deze studie gaat het<br />
erom zowel de quick-wins als de oplossingen voor langere termijn aan te geven.<br />
Knelpunten doe zich in de eerste plaats voor met betrekking tot het ontwerp van de<br />
vaarweg in relatie tot de toenemende binnenvaart met meer, grotere en snellere schepen.<br />
Op verschillende plaatsen is het vaarwegen netwerk niet op zoveel en zulke grote schepen<br />
berekend. In de praktijk betekent dit dat vaarwegen soms niet diep genoeg zijn, te smal<br />
zijn, of dat de capaciteit van sluizen te kort schiet.<br />
Daarnaast is ook het recreatieve vaarverkeer flink aan het toenemen. De aanwezigheid<br />
van zowel recreatief (o.a. bruine vloot) vaarverkeer en binnenvaart voor goederenvervoer<br />
zorgt op verschillende punten voor wachttijden en onveilige situaties.<br />
Veel knelpunten doen zich ook voor op plekken waar andere infrastructuur het water<br />
kruist. Vooral voor schepen in continu-vaart zijn de brug- en sluisbedieningstijden een<br />
knelpunt. Dit is met name het geval voor schepen op het Winschoterdiep en A.G.<br />
Wildervanckkanaal en de Ringwegbrug Groningen. Buiten de bedieningstijden is de<br />
doorgaande vaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong> feitelijk niet te bereiken voor scheepvaartverkeer<br />
vanaf deze twee vaarwegen. Omgekeerd geldt uiteraard hetzelfde: buiten de<br />
bedieningstijden kunnen schepen het Winschoterdiep vanaf het Van Starkenborghkanaal<br />
of het Eemskanaal ook niet opvaren. Deze moeten in Groningen wachten totdat de<br />
bruggen bediend worden.<br />
Ontsluiting van bedrijventerreinen en vooral van nieuwe woonwijken zorgt voor<br />
problemen waar deze het vaarwater kruisen. Veel geplande bruggen zijn te laag en/of<br />
zouden te vaak open moeten bij de voorspelde toekomstige verkeersintensiteit. Dit zorgt<br />
voor oponthoud voor zowel het verkeer op het water als op de weg.<br />
5.3 Knelpunten ruimte<br />
Op provinciaal niveau lijkt er voldoende aanbod van (natte)bedrijventerreinen te zijn.<br />
Alleen in Harlingen lijkt op korte termijn een tekort aan haventerreinen te ontstaan. De<br />
vraag naar nieuw uitgeefbare grond zal, buiten de zeehavens, op de middellange termijn<br />
45
nauwelijks toenemen. Wel is het noodzakelijk dat er een kwaliteitsslag wordt gemaakt in<br />
het aanbod van natte bedrijventerreinen. Met name door herstructurering van bestaande<br />
natte bedrijventerreinen kan deze slag gemaakt worden. Hierbij valt in de eerste plaats te<br />
denken aan het verbeteren van laad- en loskades, maar ook aan de opzet van het terrein.<br />
Hoewel veel bedrijventerreinen relatief ruim zijn opgezet, is de indeling vaak het resultaat<br />
van een historisch groeiproces en daardoor vaak veelal niet optimaal. Ook wordt veel<br />
ruimte op natte bedrijventerreinen gevuld door bedrijven die niet direct afhankelijk zijn<br />
van vervoer over water, of er zelfs helemaal geen gebruik van maken. Er is vooral<br />
bovenregionale afstemming nodig m.b.t. de ontwikkeling van bedrijventerreinen. Door<br />
het clusteren van gelijksoortige bedrijvigheid kan beter worden ingespeeld op de behoefte<br />
van bedrijven. Bedrijven kunnen zelfs profiteren van elkaars nabijheid.<br />
5.4 Knelpunten milieu, veiligheid, leefomgeving binnenhavens<br />
In verschillende natte bedrijventerreinen en binnenhavens zijn knelpunten ontstaan<br />
doordat in een gebied zowel een haven en werklocatie, als een woonfunctie aanwezig<br />
zijn. Conflicterende belangen tussen havenfunctie en woonfunctie komen steeds meer<br />
voor door ontwikkelen van nieuwe woonwijken en herbestemming binnenstedelijke<br />
havengebieden voor woningen. Ontwikkelingen in Fryslân en Groningen die dit<br />
illustreren zijn ondermeer <strong>Lemmer</strong>dorp, Drachtstervaart, Meerstad en Blauwe stad; de<br />
herstructurering van Groningen Winschoterdiep/Eemskanaal, of de revitalisering van het<br />
centrum van <strong>Delfzijl</strong> en het havenfront. De woonfunctie en de (industrie)havenfunctie<br />
gaan niet samen. De geluidsoverlast en luchtverontreiniging (ook stank) die door<br />
bedrijven en schepen in de haven geproduceerd worden zorgen voor veel overlast en<br />
klachten van bewoners. Problemen ontstaan ook vooral bij de ontsluiting van<br />
bedrijventerreinen door woonwijken.<br />
Aan de andere kant ondervinden bedrijven hinder doordat ze vaak moeten omrijden, hun<br />
bedrijf niet verder kunnen uitbreiden of zelfs gedwongen worden te verhuizen.<br />
5.5 Financieel-economische knelpunten<br />
Om alle knelpunten aan te pakken is veel geld nodig. Zoals reeds is opgemerkt kan een<br />
onderscheid worden gemaakt in project die op de korte termijn en relatief eenvoudig<br />
kunnen worden uitgevoerd en veelal kostbare projecten voor de langere termijn. Geschat<br />
wordt dat de meeste van de zogenaamde quick-win projecten tot circa 1-2 miljoen euro<br />
kosten. Het ligt in de verwachting dat voor Fryslân en Groningen voor meer dan 50<br />
miljoen euro aan korte termijn projecten geïdentificeerd kan worden. Dit is ongeveer<br />
gelijk aan het bedrag dat het Rijk de komende drie jaar nationaal uittrekt voor de cofinanciering<br />
van deze quick-win projecten. Dit betekent dat waarschijnlijk niet alle voor<br />
Fryslân en Groningen geïdentificeerde projecten in deze periode kunnen worden<br />
uitgevoerd.<br />
Het maatregelenpakket voor Fryslân en Groningen voor de lange termijn zal circa 1<br />
miljard euro aan investeringen vergen. Ook voor deze investeringen is nog geen budget<br />
beschikbaar<br />
46
5.6 Knelpunten Draagvlak en samenwerking<br />
Om tot een goed netwerk van binnenhavens te komen is een goede afstemming en<br />
planning van het aanbod van terreinen en de invulling ervan. Het aanbod van (natte)<br />
bedrijventerreinen moeten op bovenregionaal niveau worden afgestemd. Bij de invulling<br />
van deze terreinen moet zoveel mogelijk worden uitgegaan van het principe: “het juiste<br />
bedrijf op de juiste locatie”. Tegelijkertijd, moet de ontwikkeling van (natte)<br />
bedrijventerreinen ook worden afgestemd met andere ruimtelijke ontwikkelingen,<br />
bijvoorbeeld op het gebied van wonen en recreatie.<br />
Uit een consultatie van stakeholders en beleids- en planningsdocumenten blijkt dat deze<br />
afstemming in de praktijk vooralsnog onvoldoende is.<br />
In de Monitor bedrijventerreinen provincie Groningen 2007 8 wordt gekeken naar de<br />
afstemming van vraag en aanbod naar areaal op verschillende typen bedrijventerreinen in<br />
de provincie. Ook wordt stilgestaan bij het afstemmen van het type bedrijvigheid op de<br />
aard van het bedrijventerrein. Er wordt echter niet ingegaan op knelpunten in de<br />
ontsluiting van terreinen of conflicterende ruimteclaims (wonen versus industrie/werken).<br />
De Regiovisie Goederenvervoer Noord-Nederland van het Samenwerkingsverband<br />
Noord-Nederland is weliswaar een goede aanzet 9 , maar bij de planning en ontwikkeling<br />
van concrete locaties blijkt dat betere afstemming tussen locaties en functies mogelijk is.<br />
Er wordt bijvoorbeeld veel gewezen op de ontwikkeling van de containerterminals<br />
Veendam en Westerbroek. De terminals concurreren met elkaar en de schepen richting<br />
Veendam varen aan de terminal in Westerbroek voorbij. Bovendien zijn er in het<br />
Winschoterdiep nog diverse knelpunten die opgelost moeten worden om op grote schaal<br />
goederen over dit kanaal te kunnen vervoeren. Momenteel is nog onvoldoende zicht op<br />
knelpunten en kansen terminal Westerbroek.<br />
Een ander veelgenoemd punt van verbetering is dat bij de planning van nieuwe bruggen<br />
te weinig rekening gehouden wordt met het vaarverkeer. Van verschillende bruggen die<br />
gepland zijn om nieuwe woonwijken te ontsluiten wordt nu al gezegd dat ze te laag zijn<br />
en/of vaak open zullen moeten om het vaarverkeer te laten passeren. Een voorbeeld is de<br />
geplande Sontbrug . Om het vaarverkeer doorgang te verlenen zal de brug tot 6 minuten<br />
per keer open staan. Dit zorgt waarschijnlijk voor aanzienlijke vertragingen voor het<br />
wegverkeer en op de geplande tram route.<br />
8 Provincie Groningen (2007).<br />
9 In de visie zijn verschillende ruimtelijke en economische ontwikkelingen zijn meegenomen. De visie geeft een aanzet tot<br />
bovenregionale afstemming van logistieke en economische centra. De visie is tot stand gekomen in overleg met<br />
verschillende belanghebbenden.<br />
47
5.7 Overzicht specifieke knelpunten<br />
Op basis van de uitkomsten van interviews, factsheets en een werkatelier (zie bijlage E)<br />
zijn verschillende specifieke knelpunten geïdentificeerd in het netwerk van vaarwegen en<br />
binnenhavens in Fryslân en Groningen (zie bijlage D). In de onderstaande figuren is de<br />
locatie van deze knel punten weergegeven.<br />
Figuur 5.2 Overzichtskaart knelpunten Groningen en Fryslân<br />
De geïdentificeerde knelpunten komen zowel voor in de vaarwegen als de binnenhavens.<br />
De knelpunten in de vaarwegen houden zijn voornamelijk infrastructurele knelpunten die<br />
verband houden met:<br />
• de capaciteit/vormgeving van de vaarwegen:<br />
• diepgang<br />
• breedte vaarweg<br />
• sluiscapaciteit<br />
• kruisende auto- en spoorwegen:<br />
• doorvaarhoogte<br />
• bedieningstijden<br />
Daarnaast doen zich op enkele punten specifieke problemen met kruisende recreatievaart<br />
(capaciteit infrastructuur en veiligheid) en geluids- en milieubelasting (leefomgeving/<br />
milieu en ruimtegebruik).<br />
In de ondertaande tabel zijn de knelpunten weergegeven. De nummers corresponderen<br />
met de locatie (zie figuur 5.2).<br />
48
Tabel 5.1 Specifieke knelpunten in de vaarwegen<br />
Knelpunten Type knelpunt<br />
Diepgang<br />
1 Diepgang vaargeul naar Makkum infrastructuur<br />
9 Diepgang en kadelengte industriehavens Sneek infrastructuur<br />
10 Toegang “Gat van Jansma” (Smallingerland) infrastructuur<br />
12 Diepgang vaarweg Drachten infrastructuur<br />
14 Diepgang en profiel Van Harinxmakanaal infrastructuur<br />
15 Diepgang De Boontjes infrastructuur<br />
16 Diepgang zeehaven in Harlingen infrastructuur<br />
21 Diepgang Kalkhaven en Zwettehaven Leeuwarden infrastructuur<br />
32 Diepgangbeperking tussen Zuidbroek en Winschoten Infrastructuur<br />
39 Diepgang A.G. Wildervanckkanaal Infrastructuur<br />
Drempeldiepte sluis <strong>Lemmer</strong> en Terherne Infrastructuur<br />
Diepgang aansluiting vaarweg Heerenveen op Nieuwe Heerenveense<br />
Kanaal (ontsluiting Ecopark de Wierde, Oudehaske)<br />
Infrastructuur<br />
De invaart van de bocht in de Kalkhaven is te haaks Infrastructuur<br />
Diepgang de Greuns bij Koopmansfabriek (zwaai kom) infrastructuur<br />
Diepgang Prinses Margrietkanaal infrastructuur<br />
Aduarderdiep is klasse IV maar het profiel voldoet er niet aan infrastructuur<br />
Sluizen<br />
2 Sluis bij <strong>Lemmer</strong> (wacht- en ligplaatsen) infrastructuur<br />
17 Capaciteit sluis bij Harlingen infrastructuur<br />
29 Capaciteit zeesluis <strong>Delfzijl</strong> infrastructuur<br />
Stabiliteit/ligplaatsen Lorentzsluizen, Kornwerderzand infrastructuur<br />
Stabiliteit / stortbed sluis Terherne infrastructuur<br />
Bruggen<br />
8 Brug Schuilenburg over het Prinses Margrietkanaal die vanwege de lage<br />
doorvaarthoogte (1m20) en talrijke storingen vaak leidt tot files.<br />
infrastructuur<br />
20 Doorvaart bij Leeuwarden (spoor- en verkeersbruggen) infrastructuur<br />
23 (Nieuwe) brug N Zuidhorn: De doorvaartbreedte is nu 22 m, en moet<br />
worden verruimd naar 54 m. De doorvaarthoogte is 6,60 meter en moet<br />
omhoog naar 9,10 m<br />
24 Bocht Zuidhorn en Spoorbrug Zuidhorn: de brug ligt aan het begin van een<br />
dubbele bocht. Door de smalle doorvaartopening van de brug en hoge<br />
spoorbaan aan het begin, is de dubbele bocht erg moeilijk te varen en is<br />
er te weinig zicht.<br />
25 Brug bij Aduard: de brug is te laag en het kanaalprofiel ter hoogte van de<br />
brug is te nauw. De doorvaartopening ligt in de as van het kanaal, hierdoor<br />
kunnen grote schepen de brug niet passeren<br />
Verkeersafwikkeling Aduard: problemen met doorgaand verkeer vanuit het<br />
gebied ten noorden van het kanaal en zwaar verkeer afkomstig van het<br />
bedrijventerrein en de loswal ten oosten van Aduard. in combinatie met de<br />
vernieuwing van de brug een rondweg aan te leggen.<br />
Infrastructuur<br />
(wordt aangepakt in fase 1)<br />
Infrastructuur<br />
(wordt aangepakt in fase 1)<br />
Infrastructuur<br />
(wordt aangepakt in fase 1)<br />
26 Bruggen Hoogkerk: hiervoor geldt het brugregime van de gemeente, wat infrastructuur<br />
49
50<br />
Knelpunten Type knelpunt<br />
niet past bij de te verwachte goederenstroom ivm ontwikkeling<br />
bedrijventerrein Westpoort<br />
27 Doorvaartopeningen bruggen Eemskanaal (1 ipv 2) infrastructuur<br />
28 Ontsluiting woonwijk Borgmeren & Borgbrug kruisen Eemskanaal infrastructuur<br />
30 Geplande brug (Sontbrug) in Groningen: laag en verkeersknelpunt infrastructuur<br />
31 Verkeersdruk doorgaande verkeer op de A7 oostelijke ringweg na de<br />
oplevering van het Euvelgunnetracé via de Hoge Euvelgunnerbrug zal<br />
rijden( nu nog via Gideonbrug). de Hoge Euvelgunnerbrug is te laag voor<br />
inzet van vierlaags containerschepen naar Westerbroek<br />
34 Hoogte (geplande) bruggen (oa. Kruisingen met de N860, N386, N387,<br />
N965, bruggen Blauwe Stad en Meerstad) Winschoterdiep<br />
infrastructuur<br />
infrastructuur<br />
37 Doorvaarthoogten bruggen (oa spoorbrug Zuidbroek) infrastructuur<br />
Diverse bruggen Prinses Margrietkanaal nog geen klasse Va (normaal<br />
profiel); zie par. 4.3<br />
Alle bruggen (op 1 na) over het Van Harinxmakanaal zijn nog klasse III<br />
(moet IV worden)<br />
Toegang tot Oosterhornhaven, <strong>Delfzijl</strong> door Weiwerderbrug.<br />
Door bochten in toegang maximaal bereikbaar voor klasse IV<br />
bedieningstijden<br />
infrastructuur<br />
infrastructuur<br />
Infrastructuur<br />
infrastructuur<br />
22 Bedieningstijden bruggen en sluis Prinses Margrietkanaal Infrastructuur / bestuur<br />
14 Bedieningstijden bruggen en sluizen Harinxmakanaal Infrastructuur / bestuur<br />
33 Bedieningstijden van bruggen Winschoterdiep Infrastructuur / bestuur<br />
14 Bedieningstijden bruggen Van Harinxmakanaal Infrastructuur / bestuur<br />
38 Bedieningstijden bruggen A.G. Wildervanckkanaal Infrastructuur / bestuur<br />
11 Bedieningstijden brug Vaarweg Drachten Infrastructuur / bestuur<br />
Bedieningstijden brug Vaarweg Heerenveen Infrastructuur / bestuur<br />
Bediening brug in de haven Winschoten Infrastructuur / bestuur<br />
Overig<br />
18 Capaciteit haventoegang ivm menging beroeps- en recreatievaart<br />
Harlingen<br />
Veiligheid / infrastructuur<br />
Ligplaatsen Kiesterzijl/Franeker ontbreken infrastructuur<br />
Scheiden recreatievaart <strong>Lemmer</strong> – Oude Venen Veiligheid / infrastructuur<br />
Capaciteit ligplaatsen langs Prinses Margrietkanaal Ruimte / infrastructuur<br />
Combinatie van beroepsvaart en recreatie Winschoterdiep Veiligheid / infrastructuur<br />
5 Ecologische Verbindingszone Burgum (zoals omschreven in de Nota<br />
Ruimte van VROM)<br />
Milieu<br />
13 Gebrekkige oeverbescherming vaarweg Drachten en Heerenveen Milieu / infrastructuur<br />
Op alle vaarwegen ontbreekt scheepvaartverlichting op delen van de<br />
vaarweg<br />
Veiligheid / infrastructuur
De knelpunten met betrekking tot de binnenhavens komen voornamelijk voort uit een<br />
combinatie van knelpunten die verband houden met:<br />
• een gebrek aan ruimte<br />
• conflicterend ruimtegebruik (milieu, leefomgeving)<br />
• gebrekkige infrastructuur<br />
Tabel 5.2 Specifieke knelpunten binnenhavens<br />
Knelpunten Type knelpunt<br />
6 Locatie en gebruik openbare loswal bij Burgum (De laad- en<br />
loswal is meer opslag en parkeervoorziening geworden)<br />
ruimte<br />
7 Onduidelijke routing bedrijventerrein Burgum noordoost infrastructuur<br />
8 Ontsluiting en Uitbreiding bedrijventerrein Skûlenboarch/<br />
Westkern Kootstertille: De verkeersontsluiting van het<br />
bedrijventerrein gaat via de Joost Wiersmaweg waarbij de<br />
brug over het Prinses Margrietkanaal vanwege de lage<br />
doorvaarthoogte (1m20) en talrijke storingen vaak leidt tot<br />
files.<br />
Infrastructuur<br />
19 Capaciteit haventerrein en containerterminal Harlingen Ruimte<br />
25 Verkeersafwikkeling Aduard: problemen met doorgaand<br />
verkeer vanuit het gebied ten noorden van het kanaal en<br />
zwaar verkeer afkomstig van het bedrijventerrein en de<br />
loswal ten oosten van Aduard. in combinatie met de<br />
vernieuwing van de brug een rondweg aan te leggen.<br />
35 Ontsluiting bedrijventerrein Westerbroek (1-richtingsverkeer) Infrastructuur<br />
Milieu & leefomgeving / infrastructuur<br />
36 Keerruimte en Geluidsoverlast haven Winschoten Milieu & leefomgeving / ruimte<br />
Natte ontsluiting Ecopark de Wierde, Oudehaske<br />
(Heerenveen). Gebrek laad- loskade<br />
Aantal laad- en losplaatsen en voorzieningen op de kade<br />
Winschoten<br />
Ruimte / infrastructuur<br />
Ruimte / infrastructuur<br />
51
6 Maatregelenpakket<br />
6.1 Inleiding<br />
Bij aanpak knelpunten in het vaarwegen netwerk moet uitgegaan worden van een<br />
ketenaanpak. Prioritering van projecten moet gebeuren op basis van effect in de keten /<br />
het netwerk. Hiervoor is een netwerkanalyse noodzakelijk.<br />
In de LMCA is al een eerste indicatie gegeven van de effectiviteit van verschillende type<br />
maatregelen. De daadwerkelijke (maatschappelijke) kosteneffectiviteit van een maatregel<br />
moet altijd per situatie bekeken worden, maar de conclusies uit onderstaande figuur geven<br />
een goed beeld van welk type maatregelen effectief zijn.<br />
53
6.2 Maatregelen Fryslân en Groningen<br />
Voor Fryslân en Groningen zijn per type knelpunt de volgende maatregelen<br />
geïdentificeerd:<br />
54<br />
Type knelpunt maatregel<br />
Diepgangbeperking Baggeren<br />
Ontheffing<br />
Capaciteit vaarweg (breedte) Verbreden<br />
Brug hoogte bestaande bruggen Ophogen<br />
Invoeren eenrichtingsverkeer (+ wachtplaatsen)<br />
Vervangen door beweegbare brug<br />
Verwijderen<br />
Brug hoogte geplande bruggen Aanpassen ontwerp en/of locatie<br />
Brugbediening Centrale bediening<br />
Capaciteit sluis Uitbreiden<br />
Spitstrajecten (voorrang vaarverkeer)<br />
Een integrale visie op verschillende ruimtelijke ontwikkelingen op bovenregionaal niveau<br />
is noodzakelijk waarbij kansen en bedreigingen van ruimtelijke ontwikkelingen (wonen,<br />
werken recreëren) in verband met elkaar bezien worden. Ook dit vraagt bestuurlijke<br />
samenwerking en visie. Alleen zo kan de introductie van langdurig fysieke knelpunten<br />
worden voorkomen.
7 Conclusies en vervolgstappen netwerkanalyse<br />
7.1 Conclusies<br />
Belang binnenhavens<br />
In Fryslân en Groningen, net als in de rest van het land, zijn de zeehavens ook grote<br />
havens voor de binnenvaart. Deze havens slaan elk meer dan een miljoen ton aan<br />
goederen over via de binnenvaart, met <strong>Delfzijl</strong> als grootste. Buiten de zeehavens om zijn<br />
er circa tien binnenhavens in Fryslân en Groningen waar meer dan een half miljoen ton<br />
aan goederen werd overgeslagen in 2006. Van de havens die meer dan een miljoen ton<br />
oversloegen liggen er drie in Fryslân (Harlingen, Sneek, <strong>Lemmer</strong>) en drie in Groningen<br />
(<strong>Delfzijl</strong>, Groningen, Eemshaven).<br />
De binnenhavens hebben een belangrijke economisch belang als vestigingsplaats voor<br />
zware industrie. Met name de industriële clusters in de chemie, metaal en energie spelen<br />
een nationale en ook een internationale rol. De binnenhavens in Fryslân en Groningen<br />
zijn ook van groot belang voor de bouwsector (zand en grind overslag en betoncentrales)<br />
in de regio en de Randstad.<br />
Belang vaarweg<br />
De vaarweg <strong>Lemmer</strong> – <strong>Delfzijl</strong> heeft de volgende functies m.b.t. de binnenvaart:<br />
• Ontsluiting van de binnenhavens in Groningen (2006: 9 mln ton) en Fryslân<br />
(2006: 9 mln ton);<br />
• Doorgaande verbinding (2006: 5,8 mln ton) tussen vooral mainports Rotterdam<br />
en Amsterdam aan de ene kant en Noord-Duitsland aan de andere kant;<br />
• Vestigingsplaats voor scheepswerven.<br />
Kansen vervoer per binnenvaart<br />
• Momenteel is er containervervoer over water via de terminals in Westerbroek<br />
(Groningen), Veendam en Harlingen. De prognoses tonen een sterke autonome groei<br />
van de containervaart. Groei zal plaatsvinden op de bestaande locaties.<br />
• Door de chemische industrie in <strong>Delfzijl</strong> en Veendam zal Noord-Nederland relatief<br />
meer profiteren van de groei in chemische producten.<br />
• De geplande kolencentrale(s) in Eemshaven geeft kansen voor het vervoer van kolen<br />
per binnenvaart via Amsterdam of Rotterdam, naast aanvoer over zee.<br />
• Voor de andere marktsegmenten zijn de kansen voor verdere groei in marktaandeel<br />
beperkt. De meeste potentie hebben de zeehaven gebonden ontwikkelingen op het<br />
gebied van ruwe materialen, afval en recycling en biobrandstoffen.<br />
• Momenteel wordt actief gewerkt aan herstructurering van bestaande terreinen aan<br />
diep water (<strong>Delfzijl</strong>, Groningen, Schuilenburg). Hierdoor ontstaan kansen om<br />
55
goederenvervoer over water vast te houden en mogelijk vervoer te verplaatsen naar<br />
het water:<br />
• Daarnaast zijn er kansen voor verbetering van de natte ontsluiting van meerdere<br />
terreinen (Groningen, Oudehaske, <strong>Delfzijl</strong> en Drachten).<br />
Knelpunten<br />
Infrastructuur<br />
• Op verschillende plaatsen is het vaarwegen netwerk niet op meer, grotere en snellere<br />
schepen berekend. In de praktijk betekent dit dat vaarwegen soms niet diep genoeg<br />
zijn, te smal zijn, of dat de capaciteit van sluizen te kort schiet.<br />
• Veel knelpunten doen zich ook voor op plekken waar andere infrastructuur het water<br />
kruist. Vooral voor schepen in continu-vaart zijn de brug- en sluisbedieningstijden<br />
een knelpunt.<br />
• Veel geplande bruggen voor de ontsluiting van bedrijventerreinen en vooral van<br />
nieuwe woonwijken zijn te laag en/of zullen te vaak open moeten bij de voorspelde<br />
toekomstige verkeersintensiteit. Dit zorgt voor oponthoud voor zowel het verkeer op<br />
het water als op de weg.<br />
Ruimte<br />
• Op provinciaal niveau lijkt er voldoende aanbod van (natte)bedrijventerreinen te zijn.<br />
Alleen in Harlingen lijkt op korte termijn een tekort aan haventerreinen te ontstaan.<br />
• Er is bovenregionale afstemming nodig m.b.t. de ontwikkeling van<br />
bedrijventerreinen. Door het clusteren van gelijksoortige bedrijvigheid kan beter<br />
worden ingespeeld op de behoefte van bedrijven. Bedrijven kunnen zelfs profiteren<br />
van elkaars nabijheid.<br />
Milieu, veiligheid en leefomgeving<br />
• Conflicterende belangen tussen havenfunctie en woonfunctie komen steeds meer voor<br />
door ontwikkelen van nieuwe woonwijken en herbestemming binnenstedelijke<br />
havengebieden voor woningen.<br />
• Een integrale visie op verschillende ruimtelijke ontwikkelingen op bovenregionaal<br />
niveau is noodzakelijk waarbij kansen en bedreigingen van ruimtelijke<br />
ontwikkelingen (wonen, werken recreëren) in verband met elkaar bezien worden.<br />
Ook dit vraagt bestuurlijke samenwerking en visie. Alleen zo kan de introductie van<br />
langdurig fysieke knelpunten worden voorkomen.<br />
Financieel-economisch<br />
• Het ligt in de verwachting dat voor Fryslân en Groningen voor meer dan 50 miljoen<br />
euro aan korte termijn projecten geïdentificeerd kan worden. Dit betekent dat<br />
waarschijnlijk niet alle voor Fryslân en Groningen geïdentificeerde projecten op de<br />
korte termijn kunnen worden uitgevoerd.<br />
• Het maatregelenpakket voor Fryslân en Groningen voor de lange termijn zal circa 1<br />
miljard euro aan investeringen vergen. Voor deze investeringen is nog geen budget<br />
beschikbaar<br />
Maatregelen<br />
Bij aanpak knelpunten in het vaarwegen en binnenhavensnetwerk moet uitgegaan worden<br />
van een ketenaanpak. Prioritering van projecten moet gebeuren op basis van effect in de<br />
keten / het netwerk.<br />
56
Kansrijke maatregelen vanuit het perspectief van (maatschappelijk-economische)<br />
kosteneffectiviteit zijn:<br />
• Wegnemen van diepgangbeperkingen<br />
• Verruimen bedieningstijden bruggen en sluizen (i.c.m. centrale bediening)<br />
• Extra capaciteit sluizen bij congestie<br />
• Invoeren eenrichtingsverkeer voor grotere schepen (i.c.m. begeleiding scheepvaart)<br />
7.2 Stappen voor vervolg<br />
Deze netwerkanalyse is met het oog op twee doelen opgesteld:<br />
• Onderbouwing van de benodigde projecten in de tweede fase van het project<br />
opwaarderen vaarweg <strong>Lemmer</strong>- <strong>Delfzijl</strong>.<br />
• De netwerkanalyse dient tevens als input voor het landsdelig MIRT overleg in mei<br />
<strong>2008</strong> en het indienen van quick-wins vanuit Fryslân en Groningen in september <strong>2008</strong>.<br />
De netwerkanalyse geeft een overzicht van de huidige en toekomstige knelpunten op de<br />
vaarweg <strong>Lemmer</strong>- <strong>Delfzijl</strong>. Op basis van de gepresenteerde vervoersvolumes en<br />
prognoses kan onderbouwing van de benodigde projecten in de tweede fase plaatsvinden.<br />
Dezelfde gegevens kunnen gebruikt worden voor het opstellen en uitwerken van quickwin<br />
maatregelen. Op basis van de gesignaleerde knelpunten en eerste indicatie van<br />
kosteneffectiviteit is het mogelijk potentiële quick wins te selecteren.<br />
Voorwaarden indienen uitvoeringsprojecten (quick-wins)<br />
Regionale overheden kunnen in aanmerking komen voor een rijksbijdrage aan de quickwins.<br />
Voorwaarde voor quick-wins is dat het gaat om infrastructuur in beheer van<br />
regionale overheden (niet bedrijven). Aan een rijksbijdrage is echter wel een drietal<br />
voorwaarden verbonden:<br />
1. De regio dient te beschikken over een netwerkanalyse voor vaarwegen en<br />
binnenhavens<br />
2. Voor quick-winprojecten dient een overzicht beschikbaar te zijn van de totale kosten<br />
en de totale baten van het project. Bij de projectbaten hoeft alleen gekeken te worden<br />
naar de bedrijfseconomische baten, zoals bijvoorbeeld transportkostenvoordelen,<br />
opbrengsten van de uitgifte van grond en te innen havengelden. Ook moet inzichtelijk<br />
gemaakt worden voor welke partijen de kosten en baten zijn.<br />
3. De (fysieke) uitvoering van een quick-win dient uiterlijk in 2011 te starten. De<br />
benodigde vergunningen moeten dan geregeld zijn<br />
De rijksbijdrage voor quick-wins bedraagt maximaal 50% van het verschil tussen de<br />
kosten en opbrengsten van het project voor de infrastructuurbeheerder, uitgedrukt in netto<br />
contante waarde. Deze rijksbijdrage zal - na overeenstemming in het halfjaarlijkse MIRToverleg<br />
- gestort worden in het regionale mobiliteitsfonds, zodra de regio haar eigen<br />
bijdrage in dit fonds heeft gestort. Deze financiële constructie is dezelfde als bij de quickwins<br />
voor wegen.<br />
57
Proces<br />
In totaal is voor de quick-win projecten € 55 + 7 mln beschikbaar vanuit het Rijk. Over de<br />
eerste tranche (in principe 30 mln. euro) worden besluiten genomen tijdens het MIRToverleg<br />
in het najaar van <strong>2008</strong>. In het najaar van <strong>2008</strong> zal verder duidelijkheid worden<br />
gegeven over een tweede tranche in 2009.<br />
58
Bijlage A Overslag per gemeente<br />
Tabel A0.1 Goederenoverslag in de binnenvaart per gemeente in Fryslân, Groningen, incl. Assen ( x 1000 ton)<br />
Assen<br />
<strong>Delfzijl</strong><br />
Eemsmond<br />
Groningen<br />
Periode Totaal<br />
Land-<br />
bouw <br />
Voe-<br />
ding <br />
Brand-<br />
stoffen <br />
Aard-<br />
olie<br />
Erts &<br />
schroot<br />
Meta-<br />
len <br />
Minera-<br />
len <br />
Mest-<br />
stoffen <br />
Che-<br />
misch<br />
59<br />
Overig<br />
2000 38 6 1 - - - - 30 2 - 0<br />
2001 53 8 - - - - - 44 2 - -<br />
2002 38 8 1 - - - - 27 2 - 0<br />
2003 34 3 - - - - - 30 2 - -<br />
2004 34 6 - - 0 - - 26 2 - -<br />
2005 36 3 - - - - - 30 2 - 1<br />
2006 * 37 2 1 - - - - 31 2 - 2<br />
gem. 39 5 1 0 31 2 1<br />
2000 2879 193 64 55 132 48 94 1318 85 835 56<br />
2001 3295 225 88 85 198 29 140 1389 45 1055 42<br />
2002 3188 149 152 51 254 20 106 1295 67 1017 78<br />
2003 4757 173 212 41 466 8 43 2637 61 926 191<br />
2004 3978 113 178 51 404 10 51 2052 64 761 291<br />
2005 4557 132 186 70 461 32 63 2386 61 860 307<br />
2006 * 4603 134 219 48 458 93 76 2664 30 506 374<br />
gem. 3894 160 157 57 339 34 82 1963 59 851 191<br />
2000 320 3 0 - 10 - - 280 18 0 9<br />
2001 474 - - - 23 - 15 412 9 0 15<br />
2002 385 1 2 - 22 2 3 333 11 0 10<br />
2003 855 - 5 - 36 - 0 807 - 0 7<br />
2004 365 - 1 - 21 - 4 336 - 1 1<br />
2005 681 18 12 1 43 - - 575 - 4 27<br />
2006 * 1270 22 16 - 42 - 4 1131 - 1 55<br />
gem. 621 11 6 1 28 2 5 553 13 1 18<br />
2000 2299 61 77 12 254 61 0 1379 26 16 413<br />
2001 2097 86 153 7 427 46 - 1115 13 16 235<br />
2002 2128 70 123 7 577 40 0 1036 12 30 234<br />
2003 2005 65 154 6 542 75 2 805 17 32 307<br />
2004 2086 43 164 8 601 101 7 797 28 15 323<br />
2005 2192 47 261 10 558 99 2 931 14 16 255<br />
2006 * 50 - - - - - - 50 - - -<br />
gem. 1837 62 155 8 493 70 2 873 18 21 295
Harlingen<br />
Heereveen<br />
Leeuwarden<br />
Lemsterland<br />
Smallingerland<br />
60<br />
Periode Totaal<br />
Land-<br />
bouw <br />
Voe-<br />
ding <br />
Brand-<br />
stoffen <br />
Aard-<br />
olie<br />
Erts &<br />
schroot<br />
Meta-<br />
len <br />
Minera-<br />
len <br />
Mest-<br />
stoffen <br />
Che-<br />
misch<br />
Overig<br />
2000 1227 61 13 - 97 7 12 843 35 6 154<br />
2001 1500 82 30 - 125 15 3 863 16 1 364<br />
2002 1693 153 19 - 129 41 8 1097 15 2 229<br />
2003 2483 131 27 - 148 19 1 1836 5 6 310<br />
2004 3050 151 6 - 123 48 5 2399 11 7 300<br />
2005 2459 66 5 - 135 27 3 1880 3 3 337<br />
2006 * 1707 12 15 - 144 14 1 1108 1 3 409<br />
gem. 2017 94 16 129 24 5 1432 12 4 300<br />
2000 471 - - 0 2 14 0 416 35 1 3<br />
2001 335 - 1 - 0 15 1 290 28 - 0<br />
2002 464 2 0 0 3 14 - 398 44 1 3<br />
2003 343 - 1 1 2 3 0 286 47 - 2<br />
2004 458 - 4 1 1 26 2 367 40 0 17<br />
2005 416 1 - 0 - 5 - 299 37 3 71<br />
2006 * 306 - 1 1 - 19 1 255 27 - 3<br />
gem. 399 2 1 1 2 14 1 330 37 1 14<br />
2000 775 99 4 - 9 22 8 594 36 - 4<br />
2001 702 122 5 - 1 31 11 502 27 1 4<br />
2002 793 127 2 - 3 15 8 592 37 5 5<br />
2003 736 98 0 - 23 12 5 562 28 - 6<br />
2004 1093 111 5 - 20 120 8 768 35 2 25<br />
2005 968 104 1 1 13 7 8 788 24 0 23<br />
2006 * 843 106 - - 19 10 17 645 27 - 18<br />
gem. 844 110 3 1 13 31 9 636 31 2 12<br />
2000 1969 15 2 - 1 - - 1939 2 2 7<br />
2001 1545 16 7 1 3 1 - 1508 - 3 7<br />
2002 1640 12 6 - 1 9 - 1603 1 1 7<br />
2003 816 9 9 1 0 8 - 756 - 2 31<br />
2004 710 4 11 - 1 10 1 649 1 1 32<br />
2005 646 2 7 1 2 4 2 614 - 1 12<br />
2006 * 1097 5 9 - 2 11 - 1033 1 5 31<br />
gem. 1203 9 7 1 1 7 2 1157 1 2 18<br />
2000 851 8 175 - - 9 11 573 61 - 14<br />
2001 787 11 217 - 0 13 8 463 54 0 20<br />
2002 776 10 201 1 - 24 7 449 65 1 20<br />
2003 686 28 199 9 1 4 15 338 59 1 33<br />
2004 1010 23 173 2 1 83 14 574 54 1 86<br />
2005 730 32 143 - - 8 8 468 36 - 34<br />
2006 * 750 64 151 1 - 4 11 425 42 - 51<br />
gem. 799 25 180 3 1 21 11 470 53 1 37
Sneek<br />
Veendam<br />
Winschoten<br />
Periode Totaal<br />
Land-<br />
bouw <br />
Voe-<br />
ding <br />
Brand-<br />
stoffen <br />
Aard-<br />
olie<br />
Erts &<br />
schroot<br />
Meta-<br />
2000 564 24 143 - 39 14 0 332 3 - 9<br />
2001 850 34 141 - 81 7 - 582 0 0 4<br />
2002 595 29 158 0 83 1 1 317 - - 6<br />
2003 444 37 125 - 83 1 1 157 11 6 22<br />
2004 798 28 108 1 87 15 3 514 11 9 21<br />
2005 518 42 108 - 101 4 2 243 8 3 9<br />
2006 * 1257 40 90 3 122 - 0 986 2 1 14<br />
gem. 718 33 125 2 85 7 1 447 6 4 12<br />
2000 734 8 1 - - 15 9 178 85 185 252<br />
2001 539 14 16 1 1 15 5 188 41 122 136<br />
2002 547 7 2 1 - 20 8 147 56 148 158<br />
2003 517 12 0 - - 15 8 137 22 162 161<br />
2004 458 19 1 1 21 3 90 24 103 196<br />
2005 599 13 7 - 1 14 4 97 49 213 201<br />
2006 * 472 4 2 - - 15 3 97 43 237 70<br />
gem. 552 11 4 1 16 6 133 46 167 168<br />
2000 178 16 - - - 9 - 115 1 35 2<br />
2001 188 14 - - - 7 - 107 2 58 0<br />
2002 212 14 - - - 13 - 125 1 56 3<br />
2003 193 15 - - 0 11 1 95 2 65 4<br />
2004 220 21 1 - 0 15 5 112 1 56 8<br />
2005 266 13 3 - - 35 2 136 1 64 12<br />
2006 * 222 14 0 - - 16 - 118 - 65 9<br />
gem. 211 15 1 0 15 3 115 1 57 5<br />
len <br />
Minera-<br />
len <br />
Mest-<br />
stoffen <br />
Che-<br />
misch<br />
61<br />
Overig
Bijlage B Factsheets binnenhavens<br />
Binnenhaven <strong>Delfzijl</strong><br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
• Havengebied <strong>Delfzijl</strong> omvat ca.1450 ha. waarvan ongeveer 600 ha. watergebonden<br />
- Chemiepark <strong>Delfzijl</strong> (Oosterhornhaven) 140 ha<br />
- Chemiepark Oosterhorn (Oosterhornhaven) 170 ha<br />
- Metal Park <strong>Delfzijl</strong> (Oosterhornhaven) 40 ha<br />
- MERA-cluster (Oosterhornhaven) 185 ha<br />
- Farmsumerpoort (Farmsumerhaven/Eemskanaal) 69 ha<br />
• De haven is zowel zee- als binnenhaven.<br />
• Laad- loskades (lengte kades in meter)<br />
- Chemiepark <strong>Delfzijl</strong>: 460 m private kade/afmeerfaciliteit<br />
- Chemiepark Oosterhorn: 314 m private kade/afmeerfaciliteit<br />
- Metal Park <strong>Delfzijl</strong>: 43 m publieke kade<br />
- MERA-cluster: 50 m publieke + 51 m private kade<br />
- Farmsumerpoort: 150 m publieke kade (Farmsumerhaven) + 660 meter private<br />
kade/afmeerfaciliteit (Eemskanaal)<br />
• Logistiek knooppunt (containerterminal)<br />
- Er is geen ‘officiële’ containerterminal, maar momenteel gebruikt Wijnne en<br />
Barents een multifunctionele kraan voor de overslag van containers<br />
• Overslag binnenvaart totaal 2006: 4,6 miljoen ton<br />
- Ruwe mineralen (m.n. zout, aluminiumerts) & bouwmaterialen (m.n. kalksteen,<br />
zand en gips) 2,7 mln ton; Chemische producten 0,5 mln ton;<br />
aardolie(producten) 0,5 mln ton; Overige goederen en fabrikaten 0,4 mln ton;<br />
voedingsproducten&veevoeder 0,2 mln ton; Ertsen/metaalresiduen&Metalen<br />
halffabrikaten 0,2 mln ton; Landbouwproducten/dieren 0,1 mln ton.<br />
• Chemiepark <strong>Delfzijl</strong> (11 bedrijven) – 4 watergebonden: Akzo Nobel (Zoutbedrijf,<br />
MEB en MA/CC), BioMCN, Brunner Mond, Teijin Aramid, Delamine, Delesto,<br />
Lubrizol, Kemax, Dynea, FMC<br />
• Chemiepark Oosterhorn (7 bedrijven) – 4 watergebonden: PPG Chemicals, Zeolyst<br />
CV, Lafarge Gips, Rohm and Haas, Gebroeders Borg, Vertisol, BKB <strong>Delfzijl</strong><br />
• Metal Park <strong>Delfzijl</strong> (7 bedrijven) - Aldel, Kooi en Teijgeler technische installaties B.V.,<br />
RSP, HSA, KBM Master Alloys, REMAG Alloys, Imco Recycling<br />
• MERA-cluster ( 3 bedrijven) - ? watergebonden: North Refinery, Water & Soil, JPB<br />
Groep<br />
• Farmsumerpoort (9/46 bedrijven) - watergebonden. Agrifirm, Wijnne & Barends, Vos<br />
Logistics, Veem en Factor, CEBO, North Sea Petroleum, Eemsmond beton,<br />
Terminal <strong>Delfzijl</strong>, Graanbedrijf Nieveen, Heuvelman IBIS, Niestern Sander.<br />
• Verzorgingsgebied: Chemische producten (Rotterdam); Gips, industriële<br />
halffabrikaten (Duitsland); bulkgoederen (regionaal)<br />
63
Kenmerken Indicatoren<br />
Werkgelegenheid<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
64<br />
• Werkgelegenheid Industrieterrein Oosterhorn totaal: direct 3200 arbeidsplaatsen<br />
• Werkgelegenheid haven direct: 2.000 arbeidsplaatsen (Chemische industrie 800<br />
arbeidsplaatsen, Metaalcluster 750 arbeidsplaatsen)<br />
• Toegevoegde waarde haven: directe 203 miljoen euro, inclusief indirecte 298<br />
miljoen euro<br />
Logistiek belang • Binnenhaven essentieel voor ( chemie en metaal industrie). Vervoer over water is<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
economisch en logistiek (kosten en volume) belangrijk voor de overslag en<br />
distributie van zand, grind, gips, aardolie(producten), erts/metaal,<br />
landbouwproducten.<br />
• Openbare kade beperkt belang voor bedrijven die niet direct aan water zijn<br />
gevestigd<br />
• Watergebonden terreinen privaat eigendom, de Farmsumerhaven en de<br />
Damsterhaven worden beheerd door Groningen Seaports.<br />
• Water: hoofdvaarweg <strong>Lemmer</strong>-<strong>Delfzijl</strong> (CEMT-klasse V met beperkte diepgang van<br />
3,20). De haven heeft directe toegang tot open zee.<br />
• Weg: via de N33 en N46 op de A7 en A28.<br />
• Spoor: aansluiting met de stad Groningen en het RSCG Veendam vanwaar dagelijks<br />
containershuttles naar Rotterdam gaan.
Binnenhaven Groningen<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Het binnenhavengebied in de gemeente Groningen bestaat uit verschillende kades op<br />
bedrijventerreinen langs diverse vaarwegen, waaronder:<br />
Hoogkerk: ca 34 ha bedrijventerrein (Hoendiep, Hoogkerk/Vierverlaten) aan het<br />
Hoendiep en Aduarderdiep (kade eigendom van de overheid)<br />
Groningen, aan het Eemskanaal incl.:<br />
- Industrieterrein EemskanaalWinschoterdiep 173 ha (kade eigendom van de<br />
overheid)<br />
- Industrieterrein Damsterdiep ca. 17 ha. (kade eigendom van de overheid)<br />
Groningen, aan het Winschoterdiep:<br />
- Industrieterrein Gideon-Noord 4 ha (kade eigendom van de overheid)<br />
- Industrieterrein Winschoterdiep A ca. 37 ha. (kade eigendom van de overheid)<br />
Groningen, aan het Reitdiep:<br />
- Industrieterrein Friese Straatweg 10 ha (kade particulier eigendom)<br />
Groningen, aan het Van Starkenborghkanaal:<br />
- Industrieterrein De Hoogte 22 ha (kade particulier eigendom)<br />
- industrieterrein Ulgersmaweg 30 ha (kade particulier eigendom)<br />
- Industrieterrein De Vogels/Antillenstr. ca. 10 ha. (kade eigendom overheid)<br />
Laad- loskades:<br />
Van Starkenborghkanaal, Vaarwegbeheerder: provincie Groningen, klasse Va, 3,2m<br />
diepgang.<br />
Siebesma en van der Veen. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 75 meter.<br />
Jager/Midwolde Bouwmaterialen. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 200<br />
meter.<br />
Simmeren Schroot bv. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 100 meter.<br />
E. Offeringa bv. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 160 meter<br />
Ligplaats Groningen Hunzehaven en Ritsema. Particulier beheer.<br />
Goederenoverslag<br />
Winschoterdiep, Vaarwegbeheerder: provincie Groningen, diepgang 2,90 m.<br />
Deense, Zweedse, Finse haven. Particulier beheer.<br />
Haven te Groningen. Particulier beheer. Scheepswerf. lengte: 110 meter.<br />
Centraal Staal. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte 200 meter<br />
Van der Wiel. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 50 meter.<br />
VOP Recycling BV. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 100 meter.<br />
Oude-Winschoterdiep, Scheepvaartklasse IV, diepgang 2,4 m. Trajectbeheer:<br />
Gemeente<br />
Betonmortelcentrale Groningen bv. Particulier beheer. lengte: 100 meter.<br />
Noord-Nederlandse Staalbouw(scheepswerf.). Particulier beheer. lengte: onbekend.<br />
Du Bois(scheepswerf.). Particulier beheer. lengte: 50 meter.<br />
SITA. Particulier beheer. Beschikbare lengte: 50 meter.<br />
Reitdiep: kades Doornbos, No Limits (scheepswerf) Particulier 30 meter<br />
Stuk Aduarderdiep (Scheepvaartklasse IV, diepgang 2,6m) tussen het Van<br />
Starkenborghkanaal en het Hoendiep is een belangrijke verbinding voor de beroepsvaart<br />
richting de suikerfabrieken. Vaarwegbeheerder: provincie Groningen.<br />
Haven Zwartwoud. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 90 meter<br />
Ligplaats Hoogkerk, Hibex bv. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 100 meter.<br />
65
Kenmerken Indicatoren<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
66<br />
Hoendiep Scheepvaartklasse I, Vaarwegbeheerder: Waterschap Noorderzijlvest en<br />
gemeente Groningen:<br />
Ligplaats Hoogkerk, Smid en Hollander. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte:<br />
85. meter. CSM Suikerfabriek. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 500 meter.<br />
Ligplaats Suiker Unie. Particulier beheer. Goederenoverslag. lengte: 400 meter<br />
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2005: 2.192.000 ton (bron CBS):<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 931.000<br />
- Aardoliën; aardolieproducten 558.000<br />
- Overige goederen en fabrikaten 255.000<br />
- Ertsen en metaalresiduen 99.000<br />
- Landbouwproducten&dieren 47.000<br />
- Voedingsproducten & veevoeder 261.000<br />
- Vaste brandstoffen 10.000<br />
- Chemische producten 16.000<br />
- Meststoffen 14.000<br />
- Metalen&metalen halffabrikaten 2.000<br />
• Groningen neemt een belangrijke plaats is als containervervoerterminal. De MCS-<br />
terminal aan het Winschoterdiep/Deense Haven is recentelijk verplaatst naar<br />
Westerbroek en slaat per jaar ongeveer 22.500 containers om.<br />
• Er zijn verschillende jachthavenhavenlocaties.<br />
• Woningbouw: met name rondom herontwikkeling Eemskanaalzone<br />
• Watergebonden bedrijvigheid:<br />
- Euvelgunne: oa Ubbens Bouwstoffen<br />
- Hoogkerk: CSM<br />
- Westpoort: Hibex<br />
- Winschoterdiep/ Eemskanaal: Jongeneel, Scheepswerf SBG en Droogdok<br />
Groningen, Betonmortelcentrale Groningen Noord-Nederlandse<br />
Staalbouw(scheepswerf, Du Bois(scheepswerf.) VOP Recycling<br />
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de havengerelateerde bedrijven in het<br />
verschaffen. Op bedrijventerrein Euvelgunne zijn 128 vestigingen met ca. 2700<br />
medewerkers. Eemskanaal en Winschoterdiep tellen ongeveer 200 bedrijven met<br />
circa 6.000 werknemers.<br />
• belangrijkste sectoren op Euvelgunne zijn industrie, bouw en handel.<br />
Toegev. waarde • De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend<br />
Logistiek belang • Groningen is een Logistiek knooppunt met een bovenregionale functie. De<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
binnenhavens hebben een belangrijke overslagfunctie en als leverancier aan de<br />
suikerfabrieken en betoncentrales.<br />
• De bedrijventerreinen Winschoterdiep/ Eemskanaal en Euvelgunne produceren op<br />
dit moment een groot gedeelte van de vervoersvraag in de stad. Samen zorgen<br />
deze bedrijventerreinen voor ruim 13.000 voertuigbeweging per dag (BCI 2006).<br />
• Vaarwegen binnen de stad Groningen en het Oude-Winschoterdiep worden beheerd<br />
door de gemeente.<br />
• Het Van Starkenborghkanaal, Eemskanaal, Winschoterdiep, Aduarderdiep, en<br />
Reitdiep worden beheerd door de provincie<br />
• Kades worden zowel door de overheid als privaat beheerd.<br />
• Water: diverse kanalen<br />
• Weg: A7, A28, N46 en de N360
Kenmerken Indicatoren<br />
• Spoor: ja<br />
67
Binnenhaven Harlingen<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
68<br />
Harlingen is een multifunctionele zee- en binnenhaven en beschikt over 20 kades en<br />
meer dan 200 ha nat bedrijventerrein, incl.:<br />
- Industriehaven incl uitbreiding, zeehaven (publieke kade), 93 ha<br />
- Nieuwe Willemshaven, zeehaven, (publieke kade), 1 ha<br />
- Oostpoort, CEMT klasse Va, binnenhaven (private kade), 48 ha<br />
- Hermes, CEMT klasse Va, binnenhaven ( publieke kade), 20 ha<br />
- Koningsbuurt, binnenhaven (private kade), 70 ha<br />
- Trebol/Kanaalweg, binnenhaven ( publieke kade), 3 ha<br />
• De terminal in Harlingen biedt voor Fryslân faciliteiten voor containervervoer per<br />
binnenvaart en slaat ongeveer tussen de 5.000 en 10.000 TEU.<br />
• 4 Jachthavenhavenlocaties (Noorderhaven, Zuiderhaven, HWSV, Zevenhuizen)<br />
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 1.707.000 ton (bron CBS):<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 1.108.000<br />
- Aardoliën; aardolieproducten 144.000<br />
- Overige goederen en fabrikaten 409.000<br />
- Ertsen en metaalresiduen 14.000<br />
- Landbouwproducten&dieren 12.000<br />
- Voedingsproducten & veevoeder 15.000<br />
- Vaste brandstoffen n/a<br />
- Chemische producten 3.000<br />
- Meststoffen 1.000<br />
- Metalen&metalen halffabrikaten 1.000<br />
• Binnenscheepvaart<br />
• Het aantal passanten in de zeilchartervaart bedroeg 920 schepen (2005 was 848<br />
schepen), een stijging van 8,5%.<br />
• Het aantal containers met de Harlinger Container Lijn naar Rotterdam steeg<br />
spectaculair naar 14.128 TEU in 2006 en 18.500 in 2007 (Twentyfoot Equivalent<br />
Unit= standaardmaat voor containers), in 2005 was dat nog 5.058 stuks, een stijging<br />
van maar liefst 180% en 31%.<br />
• De binnenvaartoverslag bedroeg in 2006 totaal 1.684.123 ton (2005 was 1.591.428<br />
ton) een stijging van 6%. Ook hierbij levereden de goederensoorten zand (458.440<br />
ton), zeegrind(412.010 ton) en zout (312.160 ton) de grootste aandelen.<br />
• Het aantal binnenschepen steeg van 1.634 in 2005 naar 1.695 in 2006 een stijging<br />
van 3,7%.<br />
• Het aantal Trambrug passanten was 538 tegen 525 in 2005.<br />
• Het aantal Industriebrug passanten was 1.550 tegen 1.235 in 2005.<br />
• Het aantal doorvaarten door de Havenbrug bedroeg 4.663 tegen 4.255 in 2005.<br />
• Het aantal doorvaarten van de Prins Hendrikbrug bedroeg 12.393 tegen 10.287 in<br />
2005<br />
In totaal zijn er ca. 35 havengebonden bedrijven:<br />
• In de industriehaven zijn scheepswerf de Volharding, de zoutfabriek van Frisia Zout<br />
BV (Esco) en de grind- en zandzeverij en betonwandenfabriek van Spaansen<br />
belangrijke producenten voor de overslag via zee en de binnenvaart.<br />
• Op het bedrijventerrein Hermes wordt oa door Smilde (oliën) en Ouwehands<br />
(schelpen) gebruik gemaakt van de binnenvaart en het Van Harinxmakanaal
Kenmerken Indicatoren<br />
• De haven is voor Harlingen en de regio van groot economisch belang. Afgezien van<br />
de grote kottervloot en de veerboten, doen jaarlijks vele coasters, vrachtschepen en<br />
binnenschepen de haven aan.<br />
Werkgelegenheid • De directe zeehavengerelateerde werkgelegenheid bedraagt 1.500 werkzame<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
personen Het aantal arbeidsplaatsen dat aan de binnenhaven activiteiten is toe te<br />
kennen is niet bekend<br />
• Toegevoegde waarde zeehaven: ruim € 100 miljoen. De toegevoegde waarde van<br />
de binnenhavenfuncties is niet bekend<br />
Logistiek belang • De haven is belangrijk voor de bedrijven in de Westergozone met import- en<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
exportstromen via zee en de binnenwateren. De haven heeft een belangrijke<br />
overslagfunctie en als leverancier aan betoncentrales. Bedrijven die niet aan het<br />
water gevestigd zijn maken maar zeer beperkt gebruik van de openbare kades.<br />
• De provincie Fryslân is beheerder van de vaarweg VHK<br />
• Water: Via het Van Harinxmakanaal - CEMT tot klasse IV (tot 1.500 ton) heeft<br />
Harlingen aansluiting op de vaarweg Amsterdam-<strong>Delfzijl</strong> via <strong>Lemmer</strong> (CEMT-klasse<br />
en een aansluiting via de Waddenzee op het IJsselmeer<br />
• Weg: A31/N31 (Harlingen/Franeker en de Afsluitdijk) en de N31<br />
(Drachten/Groningen)<br />
69
Binnenhaven Sneek<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
70<br />
• Het havengebied bestaat uit industrieterreinen Houkesloot ca 50 ha, rondom de<br />
industriehavens “Schuttevaerhaven” en “Tophaven”. Het bedrijventerrein is<br />
geherstructureerd waardoor de kwaliteit van het terrein is verbeterd.<br />
• Laad- loskades<br />
• Er vindt geen containeroverslag plaats<br />
• Overslag binnenvaart 2006 bedroeg 1.257.000 ton (bron CBS)<br />
- Chemische producten 1.000<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 986.000<br />
- Meststoffen 2.000<br />
- Landbouwproducten&dieren 40.000<br />
- Voedingsproducten &veevoeder 90.000<br />
- Vaste brandstoffen 3.000<br />
- Aardolie(producten) 122.000<br />
- Ertsen en metaalresiduen n/a<br />
- Metalen&metalen halffabrikaten 0<br />
- Overige goederen en fabrikaten 14.000<br />
• Industrieterrein Houkesloot<br />
Bedrijven met watergebonden activiteiten zijn oa Bosal (zand&grind), de<br />
Heus(veevoer), Noord-Nederlandse tankopslag, De Waardt (zand), Holvrieka<br />
Nirota (RVS-tanken)<br />
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
Logistiek belang •<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
verschaffen. De gemeente telt in totaal circa 130 watersportbedrijven, waarvan 13<br />
jachthavens. Het belang van de watersport blijkt uit het feit dat de<br />
watersportbedrijven aan ruim 1000 mensen werk bieden.<br />
• De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend<br />
• De provincie Fryslân is vaarwegbeheerder van de Houkesloot<br />
• Water: Houkesloot (CEMT klasse IV, max. diepgang 2,75m.) sluit aan op het Prinses<br />
Margrietkanaal (hoofd)vaarweg (klasse Va –krap, max. diepgang 3,20m.)<br />
• Weg: A7<br />
• Spoor: nee
Binnenhaven Eemshaven<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
• Het totale havengebied Eemshaven bestaat uit ca. 610 ha, waaronder de zeehaven<br />
en de binnenhavens:<br />
- Julianahaven – Bulk Area: 32,5 ha; RoRo Terminal 58 ha<br />
- Julianahaven Zuid / handelshaven: 56 ha<br />
• Laad- loskades (lengte kades in meter)<br />
- Julianahaven – Bulk Area: 750 m openbare kade<br />
• Logistiek knooppunt (containerterminal)<br />
- RoRo-brug: lengte ±35 m, breedte ±20m en doorrijhoogte ± 10m.<br />
- Julianahaven Zuid / handelshaven: De noordzijde van Handelshaven is<br />
uitgerust met 1150 meter kade, waaraan rollend materieel, containers en<br />
algemene lading worden op- en overgeslagen.<br />
• Overslag binnenvaart totaal 2006: 1.270.000 ton (bron CBS):<br />
- Ruwe mineralen (m.n. zout, aluminiumerts) & bouwmaterialen (m.n. kalksteen,<br />
zand en grind) 1.131.000 ton<br />
- Overige goederen en fabrikaten 55.000 ton<br />
- Vaste brandstoffen& aardolie(producten) 42.000 ton<br />
- Landbouwproducten& dieren 22.000 ton<br />
- Voedingsproducten & veevoeder 16.000 ton<br />
- Metalen; metalen halffabrikaten 4.000 ton<br />
- Chemische producten 1.000 ton<br />
- Ertsen en metaalresiduen – ; Meststoffen -<br />
• De haven heeft een groot belang voor de regionale economie in Groningen. De<br />
haven heeft ondermeer een belangrijke rol als energiehaven.<br />
• Bulk Area: (5 bedrijven) – 5 watergebonden: Cement Sales North GmbH, Holland<br />
Malt, Biovalue, BKV Nederland, Theo Pouw BV<br />
• RoRo Area: 2 watergebonden bedrijven: Wagenborg en Socar.<br />
• Julianahaven Zuid / handelshaven: 4 watergebonden bedrijven: Wagenborg,<br />
Veem&Factor, Eeemshaven Sugar Terminal, Sealane Cold Storage<br />
• Voornaamste activiteiten op- en overslag papier, vis en vleesproducten (gekoeld),<br />
suiker en algemene lading.<br />
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied<br />
verschaffen<br />
Toegev. waarde • De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend<br />
Logistiek belang • Vervoer over water is economisch en logistiek (kosten en volume) belangrijk voor de<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
overslag en distributie van zand, grind, landbouwproducten (mn suiker, maut).<br />
• Openbare kade beperkt belang voor bedrijven die niet direct aan water zijn<br />
gevestigd<br />
• Watergebonden terreinen publiek eigendom. De bulkkade in de Julianahaven wordt<br />
beheerd door Groningen Seaports. Veem&Factor beheert aanleglocaties<br />
(stootwallen) 1-24, Wagenborg beheert stootwallen 31-57 en het RoRo-talud in het<br />
zuidwesten van de Julianahaven.<br />
• Water: De Eemshaven is multimodaal ontsloten. De Julianahaven heeft een directe<br />
verbinding naar open zee (Eems), diepgang 14/15 meter.<br />
• Weg: via de N33 en N46 op de A7 en A28.<br />
• Spoor: aansluiting met de stad Groningen<br />
71
Binnenhavens <strong>Lemmer</strong><br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
72<br />
• Het havengebied bestaat uit ca 20 ha industrieterrein<br />
• De voornaamste kade is Buitengaats-West<br />
• <strong>Lemmer</strong> beschikt over ca 2000 meter particuliere laad- loskades<br />
• Er is geen containerterminal<br />
• Jachthaven: 10 havens en 3000 ligplaatsen<br />
• In verschillende delen van de haven zijn woningen gebouwd. Er zijn plannen om de<br />
woonfunctie verder uit te breiden.<br />
• Overslag binnenvaart 2006 bedroeg 10097.000 ton (bron CBS): niet bekend<br />
- Chemische producten 5.000<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 1.033.000<br />
- Overige goederen en fabrikaten 31.000<br />
- Meststoffen 1.000<br />
- Ertsen en metaalresiduen 11.000<br />
- Landbouwproducten&dieren 5.000<br />
- Metalen&metalen halffabrikaten n/a<br />
- Voedingsproducten &veevoeder 9.000<br />
- Aardolie(producten) 2.000<br />
- Brandstoffen n/a.<br />
• Op het Industrieterrein (buitengaats) zijn 36 bedrijven gevestigd, 12 daarvan hebben<br />
watergebonden activiteiten. De belangrijkste watergebonden bedrijven zijn<br />
IJsselmeer beton en VEKA scheepsbouw. Daarnaast heeft de jachthaven een zeer<br />
belangrijke economische functie.<br />
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
verschaffen<br />
• De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend<br />
Logistiek belang • De binnenhaven heeft een locaal/regionaal belang.<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
• Vervoer over water voornamelijk van belang (ivm kosten en volume) voor het laden<br />
en lossen van bouwmaterialen<br />
• De openbare kade is niet belangrijk voor bedrijven die niet direct aan water zijn<br />
gevestigd<br />
• Kades publiek ( gemeente) en privaat eigendom<br />
• De vaarwegen worden door de gemeente beheerd. De haventerreinen door<br />
bedrijven.<br />
• Prinses Margietkanaal, CEMT klasse Va – krap, diepgang max. 3,20 meter<br />
• Weg: A6<br />
• Spoor: nee
Binnenhavens Leeuwarden<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
• Verschillende industrieterrein langs het Van Harinxmakanaal, 200 ha natte<br />
bedrijventerreinen en 20 kade- en overslagfaciliteiten (Bron: SNN 2000)<br />
Leeuwarden-West<br />
- Leeuwarden-West, met de Zwettehaven en Kalkhaven (private kade), 115 ha<br />
- Newtonpark (private kade) 35 ha<br />
- Lorentzkade, voor overslag (openbare kade)<br />
Leeuwarden-Oost:<br />
- Hemrik met de Junokade (openbare kade) 156 ha<br />
- Merodestraat (private kade) 24 ha<br />
- de Kanaalweg, openbare kade voor bedrijven zonder kade, voor overslag<br />
• Laad- loskades: (gem: Lorentzkade geschat 320 m, Junokade 250m, Kanaalweg ?m<br />
Daarnaast privé-kades (oa Hoekstra&Feenstra, Elmo/Mebin, Onttingingsfabr,<br />
Koopmans, FIB etc.)<br />
• De Railterminal Fryslân vervoert ook dagelijks containers per spoor van en naar<br />
Rotterdam.<br />
• Woningbouw: aantal 800 ha bruto, 7000 nieuwbouwwoningen uitleglocaties t/m<br />
2025<br />
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 843.000 ton (bron CBS):<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 645.000<br />
- Aardoliën; aardolieproducten 19.000<br />
- Overige goederen en fabrikaten 18.000<br />
- Ertsen en metaalresiduen 10.000<br />
- Landbouwproducten&dieren 106.000<br />
- Voedingsproducten & veevoeder n/a; Vaste brandstoffen n/a; Chemische<br />
producten n/a<br />
- Meststoffen 27.000<br />
- Metalen&metalen halffabrikaten 17.000<br />
• Aantal schepen per jaar dat goederen overslaat is 900 a 1000<br />
• Totaal Aantal bedrijven met watergebonden activiteiten: 8 met overslag, 4 bedrijven<br />
in de gemeente in sector scheepsbouw niet pleziervaartuigen, 15 bedrijven<br />
scheepsbouw pleziervaartuigen, 28 vestigingen van bedrijven van passagiers tot<br />
zeevaart.<br />
Leeuwarden-West<br />
- Zwettehaven met o.a. Hoekstra, Feenstra, de betoncentrale en de Nederlandse<br />
Onttinningsfabriek; Kalkhaven met oa Elmo (zand en grind) en GTI FIB<br />
(projectlading)<br />
- Newtonweg met oa Omrin (afvalverwerker)<br />
- Lorentzkade<br />
Leeuwarden-Oost:<br />
- Hemrik met oa Hoogland (kunstmest)<br />
- Merodestraat met Koopmans (meel, graan - leeuwendeel van de agribulk-<br />
stromen)<br />
- de Kanaalweg<br />
• Verzorgingsgebied (CBS 2007: lokaal klantenpotentieel:109.100inw,reg.202.970,<br />
prov.643.189)<br />
73
Kenmerken Indicatoren<br />
74<br />
• Het Van Harinxmakanaal heeft vooral een lokale functie<br />
Werkgelegenheid • Werkgelegenheid haven direct: 5-10 arbeidsplaatsen (overslag) 400 (overslag en<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
verwerking/productie) 1000-1250 ((zeer) incidenteel gebruik water)<br />
• Toegevoegde waarde haven: ? miljoen Euro<br />
• Bij alle watergebonden bedrijven zijn kaden en terreinen in particulier eigendom.<br />
Een enkele heeft ook eigen water (Ontinningsfabriek)<br />
• De vaarwegen zijn in beheer bij gemeente / provincie (90 %). Alleen de openbare<br />
laad en los wallen zijn compleet in beheer bij de gemeente. Bij de overslag bedrijven<br />
zijn de kaden en terreinen in beheer van de betreffende bedrijven. Verdeling<br />
ongeveer 50% om 50%.<br />
• De provincie Fryslân is beheerder van de vaarweg VHK en de Greuns, en de<br />
gemeente is beheerder van de havens in Leeuwarden.<br />
• Water: Het Van Harinxamakanaal - CEMT tot klasse IV (tot 1.500 ton) - verzorgt de<br />
oost-west verbinding voor de (beroeps)vaart in de Westergozone en sluit aan op het<br />
Prinses Margrietkanaal - krap klasse Va (tot 3.000 ton). De Dokkumer Ee verbindt<br />
Leeuwarden met Dokkum (mn recreatievaart).<br />
• Weg: de A31/N31 (Harlingen/Franeker en de Afsluitdijk), de A32 in zuidelijke richting<br />
(met aansluiting op de A6/A7 en A28) en de N31 (Drachten/Groningen)<br />
• Spoor: Railterminal Fryslân<br />
Logistiek belang • Bereikbaarheid over water is voor bovengenoemde bedrijven van levensbelang.<br />
Voor de verkeersdruk in Leeuwarden zou vervoer over water een ROC (Regionaal<br />
overslag centrum) welke een goede verbinding heeft met het spoor en de weg, een<br />
behoorlijke verlichting kunnen geven. Aangezien via een ROC ook container<br />
overslag mogelijk is, kan er dan ook stukgoed vervoerd worden. Nu wordt er alleen<br />
bulk vervoerd in Leeuwarden.<br />
• Belangrijk is dat het vervoer over water aansluit bij het productie- en<br />
distributieproces en voldoende schaalgroottevoordelen biedt om concurrerend te<br />
kunnen zijn.
Binnenhaven Drachten<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
Werkgelegenheid<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
• het bedrijventerrein De Haven, is een gemengd bedrijventerrein van zo’n 300<br />
hectare—inclusief de havenbekkens. Het bedrijventerrein wordt nog eens aangevuld<br />
met 35 hectare als onderdeel van een uitbreiding in noordelijke richting en met 11,5<br />
hectare rond de nieuwe insteekhaven,specifiek bedoeld voor watergebonden<br />
bedrijven<br />
• Laad- loskades: 1,2 kilometer openbare laad- en loskaden, waarvan een deel is<br />
verhuurd<br />
• Er is geen sprake van een containerterminal of regionaal overslagcentrum<br />
• Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 750.000 ton (bron CBS)<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 425.000<br />
- Aardoliën; aardolieproducten n/a<br />
- Voedingsproducten & veevoeder 151.000<br />
- Overige goederen en fabrikaten 51.000<br />
- Ertsen en metaalresiduen 4.000<br />
- Landbouwproducten&dieren 64.000<br />
- Chemische producten n/a<br />
- Vaste brandstoffen 1.000<br />
- Meststoffen 42.000<br />
- Metalen & metalen halffabrikaten 11.000<br />
• Op het bedrijventerrein ‘De Haven’ zijn ongeveer 350 ondernemingen gevestigd<br />
Drachten<br />
• Bedrijven met watergebonden activiteiten, waaronder: Van der Wiel en Kijlstra<br />
Beton, Agrifirm, Sterk Heiwerken, Friesland Staal, Emta, Hofstra, Jansma wegen en<br />
milieu, Veenbaas, distributiecentra van Aldi en Laurus, scheepswerf CMF Drachten.<br />
• Verzorgingsgebied regionaal/nationaal<br />
• Ruim 700 van de 8000 arbeidsplaatsen op het bedrijventerrein ‘De Haven’ zijn direct<br />
binnenhavengebonden.<br />
• Toegevoegde waarde haven: 36,5 miljoen euro en een indirecte toegevoegde<br />
waarde van 25,2 miljoen euro<br />
Logistiek belang • De binnenhaven van Drachten als essentieel onderdeel van de Noordelijke agro-<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
logistieke infrastructuur (regionaal). Voor de bouw is de binnenhaven van Drachten<br />
vooral belangrijk in de toelevering (nationaal). Vervoer over water heeft economisch<br />
en logistiek belang (kosten en volume) voor de overslag en distributie van landbouw<br />
(toeleveranties van veevoeder en meststoffen) en bouw (toeleveranties van zand en<br />
grind).<br />
• Op basis van een inventarisatie van de gemeente Smallingerland blijkt het gebruik<br />
•<br />
van de binnenhaven door niet op het bedrijventerrein De Haven gevestigde<br />
bedrijfsleven gering: het betreft met name een aantal bouwbedrijven.<br />
• Water: via de ‘Vaarweg Drachten’ (provinciaal klasse IV-kanaal) verbonden met het<br />
Prinses Margrietkanaal (hoofdvaarweg klasse-Va)<br />
• Weg: via een vierbaansweg aangesloten op de A7/A6 (Duitse grens-Groningen-<br />
Drachten-Amsterdam) en de N31/N381 (Harlingen-Leeuwarden-Drachten-Emmen)<br />
• Spoor: nee<br />
75
Binnenhaven Veendam<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
76<br />
• Het havengebied bestaat uit diverse industrieterreinen langs het A.G.<br />
Wildervanckkanaal. In totaal ca: 225 ha.<br />
• De westelijke kade omvat: terrein RSCG: 27 ha., het Lloyd 60 ha, Lloyd-Zuid<br />
• De oostelijke kade omvat Zwaaikom 37 ha, Stolberg 26 ha.;Vrijheid 34 ha.; en<br />
Dallen I&II 43 ha.<br />
• Laad- loskades (openbaar)<br />
- RSCG: kade van 130 meter (klasse IV vaarweg, 1350 ton) tbv laden/lossen van<br />
conventionele- en containerschepen<br />
- Zwaaikom Veendam kade van 90 m, idem<br />
- Vrijheid kade van 90 m, idem<br />
- Dallen Wildervank kade van 90 m<br />
Niet openbare laad- loskades<br />
- NEDMAG/Kisuma<br />
- Stolberg (vm Jonker Tankcleaning)<br />
- Kijlstra Betonfabriek (voorheen VBI)<br />
• Logistiek knooppunt: RSCG tri-modale terminal met 4 treinsporen van elk 800 meter,<br />
per rit kunnen er 99 teu worden vervoerd.<br />
• Overslag binnenvaart totaal 2006 bedroeg 472 duizend ton als volgt verdeeld (in<br />
duizenden tonnen):<br />
- Chemische producten 237; Ruwe mineralen en bouwmaterialen 97; Overige<br />
goederen en fabrikaten 70; Meststoffen 43; Ertsen en metaalresiduen 15;<br />
Landbouwproducten&dieren 4; Metalen&metalen halffabrikaten 3;<br />
Voedingsproducten &veevoeder 2.<br />
• Industrieterrein Veenwolde (in ontwikkeling)<br />
• Industrieterrein RSCG<br />
• Gebruikers exploitatiemaatschappij RSCG, De Vries Transpotrgroep, Van<br />
Oosten Handelsmaatschappij<br />
• NEDMAG kade: Gebruikers NEDMAG en Kisuma<br />
• Zwaaikom Veendam: Gebruikers: divers<br />
• Stolberg (in reconstructie)<br />
• Industrieterrein Vrijheid: Gebruikers: divers<br />
• Kijlstra kade: Gebruiker:snelgroeiende betonstenenfabriek (vm Veendammer Beton<br />
Industrie).<br />
• Dallen Wildervank: Gebruiker: MOKO betonmortelcentrale<br />
• Verzorgingsgebied: nationaal en internationaal<br />
Werkgelegenheid • Het is niet bekend hoeveel werkgelegenheid de bedrijven in het havengebied<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
verschaffen<br />
• De toegevoegde waarde van de havens is niet bekend<br />
Logistiek belang • belangrijke logistieke schakel in de Noordcorridor tussen Rotterdam en Hamburg.<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Tevens worden er diensten onderhouden naar Rotterdam en Antwerpen.<br />
• De openbare kade wordt door diverse bedrijven gebruikt die niet direct aan water<br />
zijn gevestigd<br />
• de Ontwikkelingsmaatschappij RSCG (gemeente Veendam, Groningen Seaports en<br />
de NOM) is beheerder van de RSCG-terminal.
Kenmerken Indicatoren<br />
Infrastructuur<br />
• Het water is in beheer bij de provincie, de openbare kades vallen onder toezicht van<br />
de gemeente, het beheer is per terrein verschillend geregeld.<br />
• Water: A.G. Wildervanckkanaal Klasse IV vaarweg, 1350 ton.<br />
• Weg: goed bereikbaar via A7/A28 en de N33.<br />
• Spoor: RailServiceCenter Groningen (RSCG).<br />
77
Binnenhaven Winschoten<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang<br />
binnenhaven<br />
Functie<br />
binnenhaven<br />
Overslag<br />
binnenhaven<br />
Economisch belang<br />
78<br />
• Het havengebied bestaat uit ca 150 ha industrieterrein, waaronder30 ha<br />
watergebonden:<br />
- Reiderland 1&2 ca 90 ha met private en publieke kade (rensel)<br />
- Rensel ca 35 ha met publieke en private kade (rensel & oosterhaven)<br />
• De functies zijn industrieel, logistiek en toenemend recreatief<br />
• Bedrijven die gebruik maken van de kades zijn PQ Europe, ACM, Steenhuis,<br />
betoncentrale<br />
• Overslag binnenvaart 2006 bedroeg 222.000 ton (bron CBS)<br />
- Chemische producten 65.000<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 118.000<br />
- Overige goederen en fabrikaten 9.000<br />
- Meststoffen n/a<br />
- Ertsen en metaalresiduen 16.000<br />
- Landbouwproducten & dieren 14.000<br />
- Metalen&metalen halffabrikaten n/a<br />
- Voedingsproducten & veevoeder 0<br />
- Aardolie(producten) n/a<br />
- Brandstoffen n/a<br />
• Enkele bedrijven zijn volledig afhankelijk van de aan- en afvoer per schip.<br />
Werkgelegenheid • De bedrijven die volledig afhankelijk zijn van aan- en afvoer per schip, tellen samen<br />
Toegevoegde<br />
waarde<br />
• NB<br />
ongeveer 150 arbeidsplaatsen. Daarvan afgeleid kan nog ongeveer 75 fte<br />
genoemd worden. Het werkgelegenheidsbelang van de recreatie neemt toe<br />
Logistiek belang • Overslag van zowel metalen als graanproducten<br />
Beheer<br />
binnenhaven<br />
Infrastructuur<br />
• Het beheer vindt plaats door de gemeentelijke havenmeester, die ook de<br />
industriebrug bediend<br />
• Water: Via de Rensel staat het bedrijventerrein in verbinding met het<br />
Winschoterdiep. Winschoterdiep, CEMT klasse IV, max. diepgang 2,60 m.<br />
Daarnaast staat de haven binnenkort in rechtstreekse verbinding met het meer van<br />
Blauwe stad. Er is een speciaal terrein ontwikkeld voor watersport gericht e<br />
bedrijvigheid (scheepsreparatie-onderhoud-toelevering)<br />
• Weg: Oostelijke rondweg, A7 en N367<br />
• Spoor: ja
Binnenhaven Assen<br />
Kenmerken Indicatoren<br />
Omvang binnenhaven<br />
Functie binnenhaven<br />
• De omvang van de Assen binnenhaven is beperkt. Het gaat hier vooral om een deel van het<br />
Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade en langs het havenkanaal, en om loskaden aan het<br />
Noord-Willemskanaal.<br />
• Laad- loskades: Het Asser havenkanaal heeft over een lengte van ca 500 m los- en<br />
laadplaatsen. Deze zijn in beheer bij de gemeente Assen en bij particulieren. In Assen Noord<br />
nabij de A28 aan het Noord Willemskanaal liggen provinciale loskaden<br />
• containerterminal nee<br />
Overslag binnenhaven • Overslag goederen binnenvaart totaal 2006: 37.000 ton (bron CBS)<br />
Economisch belang<br />
- Ruwe mineralen en bouwmaterialen 31.000<br />
- Aardoliën; aardolieproducten n/a<br />
- Voedingsproducten &veevoeder 1.000<br />
- Overige goederen en fabrikaten 2.000<br />
- Ertsen en metaalresiduen n/a<br />
- Landbouwproducten&dieren 2.000<br />
- Chemische producten n/a<br />
- Vaste brandstoffen n/a<br />
- Meststoffen 2.000<br />
- Metalen&metalen halffabrikaten n/a<br />
• Industrieterrein Stadsbedrijvenpark rondom de Havenkade: Mortel Installatie Assen<br />
Werkgelegenheid • Werkgelegenheid haven is onbekend<br />
Toegevoegde waarde • Toegevoegde waarde haven is onbekend<br />
Logistiek belang • Het vervoer over water naar bedrijfsterreinen heeft in Assen nauwelijks een functie. Gezien de<br />
beperkte mogelijkheden van het Noord Willemskanaal (tot 600 ton) en de Drentse Hoofdvaart<br />
(alleen recreatief) mogen geen grootse ontwikkelingen in uitbreiding worden verwacht (bron<br />
GVVP strategienota).<br />
• Is de openbare kade is maar van zeer beperkt belang voor bedrijven die niet direct aan water<br />
zijn gevestigd.<br />
Beheer binnenhaven • Het Noord-Willemskanaal is in beheer bij de provincie Drenthe. Het aansluitende Havenkanaal<br />
Infrastructuur<br />
bij de gemeente Assen.<br />
• Water: Noord-Willemskanaal: Maximale scheepsafmetingen: 65 x 7,30 m, diepgang 2,50 m.<br />
(circa 600 a 700 ton). Hoogte maximaal 5,40 m.<br />
• Weg: De ontsluiting van het Industrieterrein loopt via de Europaweg, de Industrieweg en de<br />
N367, naar de N33 en de A28.<br />
• Spoor: ontsluiting nee.<br />
79
Bijlage C Achtergrond WLO-scenario’s<br />
De toekomstige ontwikkeling in de stromen is in belangrijke mate gerelateerd aan de<br />
toekomstige economische groei in het invloedsgebied van de binnenhavens in Fryslân en<br />
Groningen. Door gebruik te maken van meerdere scenario’s kan de invloed van deze<br />
economische onzekerheid in kaart worden gebracht.<br />
In 2004 hebben het Centraal Planbureau (CPB), het Ruimtelijke Planbureau (RPB) en het<br />
Milieu- en Natuurplanbureau (MPB) vier lange-termijnscenario’s gepresenteerd voor<br />
Welvaart en Leefomgeving (WLO). Deze scenario’s zijn vertaald naar goederenstromen.<br />
Voor deze studie wordt gebruik gemaakt van de twee voor de goederenstromen uiterste<br />
scenario’s, te weten Regional Communities (RC) en Global Economy (GE) In de<br />
volgende tabel zijn de uitgangspunten van beide scenario’s weergegeven:<br />
Tabel C0.1 Basisaannames van de WLO-scenario's RC en GE<br />
Immigratie Immigratie beperkt tot<br />
Regional Communities Global Economy<br />
asielmigranten<br />
Immigratie belangrijk<br />
Bevolking Bevolking krimpt vanaf 2020 Hoogste bevolkingsgroei<br />
Europa Geen verdere Europese integratie Europese economische en<br />
Wereldhandel Handelsblokken blijven<br />
gehandhaafd<br />
monetaire integratie belangrijk.<br />
Mondiale vrijhandel<br />
Economische groei Laagste economische groei Hoge economische groei<br />
Milieu Effectief nationaal milieubeleid Geen effectief internationaal<br />
milieubeleid<br />
Overheid Nadruk op publieke voorzieningen Nadruk op private voorzieningen<br />
Bron: WLO studie; CPB, RPB en MPB<br />
De WLO-scenario’s zijn uitgewerkt tot het jaar 2040. De belangrijkste gegevens voor dit<br />
zichtjaar staan vermeld in de volgende tabel.<br />
Tabel C0.2 Kerncijfers voor de RC en GE scenario's uit de WLO-studie (Bron: WLO-studie; CPB, RPB en MPB)<br />
Regional<br />
Communities<br />
Global Economy<br />
Bevolking (2040) 15,8 19,7<br />
Arbeidsaanbod (jaarlijkse groei 2002 – 2040) -0,4 0,4<br />
Werkgelegenheid (jaarlijkse groei 2002 – 2040) -0,5 0,4<br />
Bruto Binnenlands Product (BBP) (jaarlijkse groei 2002 – 2040) 0,7 2,6<br />
81
82<br />
Regional<br />
Communities<br />
Global Economy<br />
Goederenvervoer in tonkilometer (2040 t.o.v. 2002) -5 +120<br />
Bron: WLO studie; CPB, RPB en MPB<br />
In de uitwerking van de WLO-scenario’s is een onderscheid gemaakt in de gevolgen voor<br />
de Randstad, de omliggende regio’s en overig Nederland. Fryslân en Groningen vallen in<br />
de laatste categorie.<br />
Uitgangspunt voor de prognoses vormen de huidige vervoersstromen. De vraagprognoses<br />
zijn gebaseerd op de verwachte economische groei voor verschillende sectoren.<br />
Vervolgens is de economische groei verwachting vertaald in de ontwikkeling van de<br />
goederenstromen. Voor de vervoersstromen is het RC-scenario een pessimistisch en het<br />
GE-scenario een optimistisch scenario. Onderstaande tabel geeft de jaarlijkse<br />
groeiverwachtingen weer voor de belangrijkste goederengroepen voor deze twee<br />
scenario’s.<br />
Tabel C0.3 Prognose jaarlijkse groeicijfers vervoer over water volgens twee scenario’s<br />
Optimistisch Pessimistisch<br />
Tot 2020 Tot 2040 Tot 2020 Tot 2040<br />
Zout 2,8% 2,2% 0,8% 0,3%<br />
Zand & grind & bouwmaterialen 0,5% 1,0% -1,1% -1,1%<br />
Chemische basisproducten 2,7% 0,8% 0,9% -0,1%<br />
Overige droge bulk 0,6% 1,5% -1,1% -0,4%<br />
Natte bulk 2,2% 0,9% 0,2% -0,3%<br />
Containers 4,3% 3,8% 1,5% 0,5%<br />
Bron: WLO prognoses voor het goederenvervoer; AVV<br />
Het pessimistische scenario kent op lange termijn een afname van het bulkvervoer, met<br />
uitzondering van het zout en een stijging van het containervervoer. Het optimistische<br />
scenario kent een stijging van het bulkvervoer, vooral van het zout en de chemische<br />
basisproducten en een nog veel sterkere stijging van het containervervoer. Deze<br />
groeifactoren zijn gezet op de huidige vervoersstromen en de uitkomsten daarvan zijn<br />
getoetst bij de marktpartijen in eerdere studies.<br />
Correctie voor regionale ontwikkelingen<br />
Op basis van de toetsing door marktpartijen en op basis van regionale ontwikkelingen is<br />
voor de volgende punten gecorrigeerd:<br />
• Doordat zandwinning in de Grensmaas op zijn einde loopt en de winning in Duitsland<br />
steeds verder stroomopwaarts plaatsvindt, stijgt het aandeel zeezand dat gebruikt<br />
wordt. Dit betekent dat het afzetgebied van zand en grind uit de Noordzee en Eems<br />
groter wordt en dit genereert extra vervoersstromen voor dit segment van het zand- en<br />
grindvervoer tot 2020. Daarnaast vindt er extra import van materiaal uit Scandinavië<br />
plaats. In Eemshaven verwerkt Pouw deze stromen. In het pessimistische scenario<br />
betekent dit een jaarlijkse groei van 2,1% tot 2020; in het optimistische scenario een<br />
jaarlijkse groei van zelfs 3,4%. De komende jaren zijn voldoende grotere
ouwprojecten in Noord-Nederland voorzien, zodat voldoende vraag naar deze<br />
goederen wordt verwacht.<br />
• In hetzelfde segment heeft Pouw recycling hoge groeiverwachtingen voor haar<br />
vestiging in Eemshaven. De afgelopen twee jaar is de overslag al gegroeid naar 1,5<br />
miljoen ton. In het optimistische scenario neemt dit toe tot 5 miljoen ton in 2020<br />
(maximum van de huidige vergunning), in het pessimistische scenario blijft de groei<br />
beperkt tot 2,5 miljoen ton. Deze stromen worden grotendeels per binnenvaart<br />
vervoerd via de zeesluis.<br />
• De verwachte jaarlijkse groei van het zoutvervoer in het optimistische scenario is<br />
lager met 1,6% jaarlijkse groei (i.p.v. 2,8 %) tot 2020. Na 2020 is de verwachte<br />
jaarlijkse groei 1,3 % in dit scenario. Voor de chemische basisindustrie vindt een<br />
vergelijkbare neerwaartse aanpassing plaats: jaarlijks 1,8% groei tot 2020 (i.p.v.<br />
2,7%).<br />
• In de nabije toekomst zullen een of meerdere biomassacentrales zich gaan vestigen in<br />
Eemshaven. De aanvoer van biomassa zal voornamelijk over zee gaan, maar een<br />
beperkt deel ook over de binnenvaart. Ingeschat is dat dit in 2020 zo’n 30.000 ton<br />
extra aanvoer bovenop de groei uit de WLO-scenario’s betekent.<br />
• In het optimistische scenario vindt er extra baggerslibverwerking plaats in de <strong>Delfzijl</strong>.<br />
Dit zou ten opzichte van de verwachte groei een extra vervoerstroom door de sluis<br />
van 75.000 ton betekenen.<br />
• Restproduct van de elektriciteitscentrales in Eemshaven is vliegas en gips. Dit kan<br />
gebruikt worden in de chemische industrie in <strong>Delfzijl</strong> (Oosterhornhaven). Dit zal<br />
geen extra stromen opleveren, maar in plaats van bestaande stromen komen.<br />
• Productie van biomethanol en biodiesel in <strong>Delfzijl</strong>. Deze producten zullen<br />
gedeeltelijk via de binnensteiger in de Oosterhornhaven afgevoerd worden naar<br />
buiten de sluis. In het optimistische scenario is dit zo’n 200.000 ton in 2020, in het<br />
pessimistische scenario ongeveer 70.000 ton.<br />
• Er zijn concrete plannen voor een verbrandingsinstallatie voor brandbare reststoffen<br />
De reststoffen zullen per vrachtwagen en schip worden aangevoerd. Uitgaande van<br />
circa 50% van de aanvoer over water en een aanvoer van 220.000 ton per jaar en een<br />
verwachte ladinggrootte van 800 ton per schip, zal dit extra vervoer van 110.000 ton<br />
en 80 schepen betekenen in het optimistische scenario, in het pessimistische scenario<br />
wordt een derde hiervan verwacht.<br />
83
Bijlage D Knelpunten o.b.v. werkatelier<br />
Knelpunten Acties<br />
Vaarweg IJsselmeer<br />
1 Diepgang vaargeul naar Makkum Baggeren<br />
Prinses Margrietkanaal:<br />
2 Sluis bij lemmer (wacht- en ligplaatsen)<br />
3 Kruising Zijlroede Aanleg aquaduct onder de Zijlroede (korte termijn)<br />
4 Brug Fonejacht knelpunt voor het wegverkeer Vaste hoge brug van 9,5 m<br />
5 Ecologische Verbindingszone Burgum (zoals<br />
omschreven in de Nota Ruimte van VROM)<br />
6 Locatie en gebruik openbare loswal bij Burgum<br />
(De laad- en loswal is meer opslag en<br />
parkeervoorziening geworden)<br />
7 Onduidelijke routing bedrijventerrein Burgum<br />
noordoost<br />
8 Ontsluiting en Uitbreiding bedrijventerrein<br />
Skûlenboarch/ Westkern Kootstertille: De<br />
verkeersontsluiting van het bedrijventerrein gaat<br />
via de Joost Wiersmaweg waarbij de brug over<br />
het Prinses Margrietkanaal vanwege de lage<br />
doorvaarthoogte (1m20) en talrijke storingen vaak<br />
leidt tot files.<br />
Verplaatsing loswal naar zuidzijde kanaal<br />
Verleggen ontsluitingsweg icm een nieuwe<br />
verbinding over het kanaal op een andere locatie of<br />
de huidige brug vervangen<br />
22 Bedieningstijden bruggen 7x24 uursbediening bruggen Kootstertille,<br />
Houkesloot:<br />
Blauwverlaat, Eastermar en Burgum (vanuit<br />
centrale post)<br />
9 Diepgang industriehavens Sneek Baggeren/ontheffing<br />
Vaarweg Drachten:<br />
10 Toegang “Gat van Jansma” (Smallingerland)<br />
Kans: Herstructurering industrieterrein langs de<br />
insteekhavens<br />
Kans: kades verlengen Sneek<br />
11 Brug Hooidammen en sluis Polder….. Centrale bediening brug en sluis<br />
12 Diepgang vaarweg Drachten Baggeren/ ontheffing<br />
13 Gebrekkige oeverbescherming vaarweg Drachten<br />
Van Harinxmakanaal:<br />
14 Bedieningstijden bruggen en sluizen Invoeren 7x24 uurs bediening<br />
15 Diepgang De Boontjes Baggeren<br />
16 Diepgang haven in Harlingen baggeren<br />
17 Capaciteit sluis bij Harlingen<br />
85
86<br />
Knelpunten Acties<br />
18 Capaciteit haventoegang ivm menging beroeps-<br />
en recreatievaart<br />
19 Capaciteit haventerrein en containerterminal<br />
Harlingen<br />
20 Doorvaart bij Leeuwarden (spoorbruggen)<br />
Aanleg tweede havenmond in Harlingen<br />
21 Diepgang insteekhaven Leeuwarden Baggeren/ ontheffing<br />
Van Starkenborghkanaal:<br />
23 (Nieuwe) brug N Zuidhorn: De doorvaartbreedte is<br />
nu 22 m, en moet worden verruimd naar 54 m. De<br />
doorvaarthoogte is 6,60 meter en moet omhoog<br />
naar 9,10 m<br />
24 Bocht Zuidhorn en Spoorbrug Zuidhorn: de brug<br />
ligt aan het begin van een dubbele bocht. Door de<br />
smalle doorvaartopening van de brug en hoge<br />
spoorbaan aan het begin, is de dubbele bocht erg<br />
moeilijk te varen en is er te weinig zicht.<br />
25 Brug bij Aduard: de brug is te laag en het<br />
kanaalprofiel ter hoogte van de brug is te nauw.<br />
De doorvaartopening ligt in de as van het kanaal,<br />
hierdoor kunnen grote schepen de brug niet<br />
passeren<br />
Verkeersafwikkeling Aduard: problemen met<br />
doorgaand verkeer vanuit het gebied ten noorden<br />
van het kanaal en zwaar verkeer afkomstig van<br />
het bedrijventerrein en de loswal ten oosten van<br />
Aduard. in combinatie met de vernieuwing van de<br />
brug een rondweg aan te leggen.<br />
26 Bruggen Hoogkerk: hiervoor geldt het brugregime<br />
van de gemeente, wat niet past bij de te<br />
verwachte goederenstroom ivm ontwikkeling<br />
bedrijventerrein Westpoort<br />
Eemskanaal:<br />
27 Doorvaartopeningen bruggen Eemskanaal (1 ipv<br />
2)<br />
Een omlegging van de N355 in oostelijke richting<br />
incl. brug. De beweegbare brug in het dorp wordt<br />
ook vernieuwd en zal bestemd zijn voor het lokale<br />
verkeer tussen de dorpen. Het tracé van de weg is<br />
nog onderwerp van studie in een mer-procedure.<br />
een hoge vaste brug met een doorvaartbreedte van<br />
54 m en een doorvaarthoogte van 9,10 m. (Bij<br />
voorkeur een dubbelsporige brug)<br />
Nieuwe brug met min. doorvaartbreedte 54 m<br />
bedragen met een max. doorvaarthoogte van 9,10<br />
m. De vernauwing van het kanaal wordt<br />
weggegraven.<br />
Aanleggen rondweg in combinatie met de<br />
vernieuwing van de brug<br />
Aansluiting brugregime op dat van de provincie<br />
Vervangen bruggen<br />
28 Ontsluiting woonwijk Borgmeren & Borgbrug Hogere beweegbare brug<br />
29 Capaciteit zeesluis <strong>Delfzijl</strong> Vergroot capaciteit door vernieuwing sluis<br />
Winschoterdiep:<br />
30 Geplande brug (Sontbrug) in Groningen: laag en<br />
verkeersknelpunt<br />
31 Verkeersdruk doorgaande verkeer op de A7<br />
oostelijke ringweg na de oplevering van het<br />
Euvelgunnetracé via de Hoge Euvelgunnerbrug<br />
zal rijden( nu nog via Gideonbrug). de Hoge<br />
Euvelgunnerbrug is te laag voor inzet van<br />
vierlaags containerschepen naar Westerbroek<br />
32 diepgangbeperking tussen Zuidbroek en baggeren
Knelpunten Acties<br />
Winschoten<br />
33 de bedieningstijden van bruggen Winschoterdiep Centrale bediening/bediening op verzoek/bediening<br />
34 Hoogte (geplande) bruggen (oa. Kruisingen met<br />
de N860, N386, N387, N965, bruggen Blauwe<br />
Stad en Meerstad)<br />
35 Ontsluiting bedrijventerrein Westerbroek (1-<br />
richtingsverkeer)<br />
36 Keerruimte en Geluidsoverlast haven Winschoten<br />
A.G. Wildervanckkanaal:<br />
37 Doorvaarthoogten bruggen (oa spoorbrug<br />
Zuidbroek)<br />
38 Bedieningstijden bruggen<br />
39 Diepgang Baggeren/ontheffing<br />
aanpassen aan de tijden op de hoofdvaarweg<br />
Tabel: O.b.v. ingevulde factsheets en interviews geïdentificeerde knelpunten<br />
/mogelijke maatregelen m.b.t. vaarwegen en binnenhavens.<br />
Knelpunten Acties<br />
Vaarweg IJsselmeer<br />
Stabiliteit/ligplaatsen Lorentzsluizen,<br />
Kornwerderzand<br />
Prinses Margrietkanaal:<br />
Scheiden recreatievaart <strong>Lemmer</strong> – Oude Venen<br />
Stabiliteit / drempeldiepte sluis Terherne<br />
Diverse bruggen nog geen klasse Va (normaal<br />
profiel)<br />
Capaciteit ligplaatsen langs Prinses<br />
Margrietkanaal<br />
Vaarweg Heerenveen<br />
Opwaarderen bruggen<br />
Natte ontsluiting Ecopark de Wierde, Oudehaske Aanleg openbare laad- loskade Omrin/Ecopark De<br />
Wierde, verdieping aansluiting op Nieuwe<br />
Heerenveense Kanaal<br />
87
Bijlage E – Consultatie<br />
Interviews<br />
• Gemeente Groningen<br />
• MCS container terminals, Drachten<br />
• Gemeente Leeuwarden<br />
• OMRIN, Oudehaske<br />
Werkatelier 26 maart <strong>2008</strong><br />
Organisatie Naam Wel Niet<br />
1 ECORYS Nederland Dhr. Ewout Bückman X<br />
2 ECORYS Nederland Dhr. Michiel Modijefsky X<br />
3 EVO Dhr. Robert Schasfoort X<br />
4 Gemeente Achtkarspelen Dhr. Menno Brouwer X<br />
5 Gemeente Appingedam dhr B. de Vries<br />
6 Gemeente Assen Dhr. Cor van der Klaauw X<br />
7 Gemeente Boarnsterhim Mevr. Jildou Wiersma X<br />
8 Gemeente <strong>Delfzijl</strong> Dhr. Harm Wessels X<br />
9 Gemeente Franekerdeel Mevr. Janke Koning X<br />
10 Gemeente Groningen Dhr. Daniel Harssema X<br />
12<br />
13<br />
Gemeente Heerenveen<br />
Gemeente Heerenveen<br />
Dhr. Piet Zijlstra<br />
Mw. E. Oosterveen<br />
14 Gemeente Hoogezand-Sappemeer Mevr Ellen Huisman X<br />
15 Gemeente Leeuwarden Dhr. Durk Bergsma X<br />
16 Gemeente Lemsterland Dhr. Marcus Noordmans X<br />
17 Gemeente Wunseradiel Dhr. Bram de Vries X<br />
18 Gemeente Menterwolde Dhr. Karel Geijzendorffer<br />
19 Gemeente Smallingerland Dhr. Jan Hoeksema<br />
20<br />
21<br />
Gemeente Sneek<br />
Gemeente Sneek<br />
Dhr. Ko Smorenburg<br />
Mevr. Jacqueline Huiszoon<br />
22 Gemeente Tytsjerksteradiel Dhr. Jan Sijtsma X<br />
23 Gemeente Veendam Mevr. Jannet Kuntkers X<br />
24 Gemeente Wymbritseradiel Dhr. L. Wesselius X<br />
25 Gemeente Winschoten Mevr. Els Zanden X<br />
26 Gemeente Zuidhorn Dhr. Jan Bos X<br />
27 Groningen Seaports Dhr. Gerlof Hotsma X<br />
28 Harlingen Seaports Dhr. Murk de Jong X<br />
29 Kamer van Koophandel, Groningen Dhr. Bob van Zanten X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
89
30<br />
31<br />
32<br />
33<br />
34<br />
35<br />
90<br />
Organisatie Naam Wel Niet<br />
Provincie Drenthe<br />
Provincie Drenthe<br />
Provincie Groningen<br />
Provincie Groningen<br />
Provincie Fryslân<br />
Provincie Fryslân<br />
Mevr. G. Akkerman<br />
Mevr. Susan Runsink<br />
Dhr. Steven Duursma<br />
Dhr. Peter van der Wal<br />
J. Doornbos<br />
Dhr. Gert Schouwstra<br />
36 Schuttevaer Dhr. F. Bieze X<br />
37 TLN Dhr. Jan Knegt X<br />
38 VNO NCW Noord Dhr. Jan Willem Lobeek X<br />
39 Waterschap Hunze en Aa’s Mevr. Tanja Beuning X<br />
Bijeenkomst 28 mei <strong>2008</strong><br />
Organisatie Naam Wel Niet<br />
1 ECORYS Nederland Dhr. Ewout Bückman X<br />
2 ECORYS Nederland Dhr. Michiel Modijefsky X<br />
3 Euroterminal Coevorden Dhr. Jo Koop X<br />
4 EVO Dhr. Robert Schasfoort X<br />
5 Gemeente Achtkarspelen Dhr. Menno Brouwer X<br />
6 Gemeente Appingedam dhr B. de Vries X<br />
7 Gemeente Assen Dhr. Cor van der Klaauw X<br />
8 Gemeente Boarnsterhim Mevr. Jildou Wiersma X<br />
9 Gemeente <strong>Delfzijl</strong> Dhr. Harm Wessels X<br />
10 Gemeente Franekerdeel Mevr. Janke Koning X<br />
12 Gemeente Groningen Mevr. Tinus de Vegt X<br />
14 Gemeente Groningen Dhr. Peter van der Wal X<br />
15 Gemeente Heerenveen Dhr. Piet Zijlstra X<br />
16 Gemeente Hoogezand-Sappemeer Mevr Ellen Huisman X<br />
17 Gemeente Leeuwarden Dhr. Jaap Stuiver X<br />
18 Gemeente Lemsterland Mevr. Ane de Haan X<br />
19 Gemeente Menterwolde Dhr. Karel Geijzendorffer X<br />
20 Gemeente Smallingerland Dhr. Jan Hoeksema X<br />
21 Gemeente Smallingerland Mevr. Mariët Tefi-Dontje X<br />
22 Gemeente Sneek Mevr. Jacqueline Huiszoon X<br />
23 Gemeente Sneek Dhr. Ko Smorenburg X<br />
24 Gemeente Tytsjerksteradiel Dhr. Jan Sijtsma X<br />
25 Gemeente Veendam Mevr. Jannet Kuntkers X<br />
26 Gemeente Wunseradiel Dhr. Bram de Vries X<br />
27 Gemeente Wymbritseradiel Dhr. L. Wesselius X<br />
28 Gemeente Winschoten Dhr. Beerda X<br />
29 Gemeente Winschoten Dhr. Olaf Bade X<br />
30 Gemeente Zuidhorn Dhr. Jan Bos X<br />
31 Groningen Seaports Dhr. Gerlof Hotsma X<br />
32 Harlingen Seaports Dhr. Murk de Jong X<br />
33 Kamer van Koophandel, Groningen Dhr. Bob van Zanten X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X<br />
X
Organisatie Naam Wel Niet<br />
34 Ministerie van Verkeer en Waterstaat Dhr. Herman Taal X<br />
35 OMRIN Dhr. Seerp Bosch X<br />
36 Provincie Drenthe Mevr. Susan Runsink X<br />
37 Provincie Groningen Dhr. Steven Duursma X<br />
38 Provincie Groningen Dhr. Peter van der Wal X<br />
39 Provincie Fryslân Dhr. Gert Schouwstra X<br />
40 Rijkswaterstaat Noord Nederland Dhr. Frans de Gorter X<br />
41 Rijkswaterstaat Noord Nederland Dhr. Willem Prins X<br />
42 Rijkswaterstaat Noord Nederland Mevr. Anne van de Wal X<br />
43 Schuttevaer Dhr. F. Bieze X<br />
44 TLN Dhr. Jan Knegt X<br />
45 VNO NCW Noord Dhr. Jan Willem Lobeek X<br />
46 Waterschap Hunze en Aa’s Mevr. Tanja Beuning X<br />
Overige relevante studies uitgevoerd door ECORYS<br />
• MIT Verkenning Zeesluis <strong>Delfzijl</strong> (in afronding, samen met Royal Haskoning);<br />
• Economische baten van drempelverwijdering Boontjes<br />
• Short sea potenties van de haven van Harlingen<br />
• Verkennende studie opwaarderen Van Harinxmakanaal, Verruimen, Verleggen of<br />
Verlaten? (samen met Grontmij);<br />
• Sociaal-economische potentie capaciteitsuitbreiding haven Harlingen<br />
Geraadpleegde bedrijven/instanties voor bovenstaande studies:<br />
• Frisia Zout BV<br />
• Kuhlman Repko Shipping<br />
• Harlingen Seaport Business Association<br />
• Spaansen BV<br />
• NOM<br />
• ICON Yachts<br />
• HOV<br />
• Mineralis<br />
• Koninklijke Schuttevaer<br />
• AKZO<br />
• Van der Veen Bevrachting<br />
• Kollo<br />
• Nedmag<br />
• Gebroeders Borg<br />
• Wagenborg<br />
• Biovalue<br />
• Pouw<br />
• Heuvelman Zand en grind<br />
• North Refinery<br />
• Agrifirm<br />
91