U gelooft in een Kristallen Paleis - Soren Kierkegaard

lang vervlogen liefdes terwijl de echtgenoot kan putten uit een betrouwbare
bron van (esthetisch) genoegen. De vrijgezel kan, zo gesteld, slechts het
verleden willen, waar de gehuwde het verleden, het heden en de toekomst kan
willen.
Het religieuze stadium Het religieuze als positie of stadium is als zodanig niet
nadrukkelijk aanwezig in Of/Of. Toch is een religieus aspect in het boek niet te
missen. Wilhelm sluit zijn brieven aan A af met een preek. En niet zomaar een
preek maar een ultimatum. Deze preek heeft Wilhelm ontvangen van een
bevriende predikant op de Jutse hei. 20 Met de preek maakt Kierkegaard twee
punten. Het eerste is het feit dat mensen tegenover God altijd ongelijk hebben.
Dit wil zeggen dat of het leven nu op een esthetische wijze of een ethische
wijze geleefd wordt, het altijd tekortschiet wanneer het individu zich niet
persoonlijk tot God verhoudt, een punt dat in de latere pseudonieme werken
een grote rol gaat spelen. Kierkegaard bij monde van de predikant schrijft
“Tegenover God hebben wij altijd ongelijk, die gedachte brengt de twijfel tot
staan en stilt zijn bekommering, ze bemoedigt en inspireert tot handelen.” 21
Het tweede punt is kleiner en hangt sterk samen met het eerste. De preek
laat zich namelijk ook lezen als een fundamentele kritiek op Hegel met
betrekking tot het ethische. Uit de eerder genoemde Grundlinien der Philosophie
des Rechts is de gedachte bekend dat de burgerlijke gemeenschap 22 het niveau
is waarop het goddelijke zijn manifestatie krijgt, juist in de vorm die de
ethische gemeenschap aanneemt. Ze is een noodzakelijke verwerkelijking van
de Absolute Geist, en als zodanig is het goddelijke verwerkelijkt in de
gemeenschap. Voor Kierkegaard is dit een onhoudbare gedachte. Dit zou, kort
gezegd, inhouden dat voor een mens het ethische onomstotelijk het beste is en
dat een relatie tot God niet mogelijk is in persoonlijke zin. In de volgende
paragraaf zullen we zien dat dit voor Kierkegaard onaanvaardbaar is.
20 Daarenboven is het religieuze ook aanwezig in de persoon van Wilhelm, die een zeer
godvrezend man is. Hier kijken we slechts naar de preek.
21 Kierkegaard, S. (2007) Of/of. p. 733
22 Bij Hegel het domein van de moraliteit
~ 16 ~