U gelooft in een Kristallen Paleis - Soren Kierkegaard

zijn, “geen gewone, maar een met veel gevoel voor al het schone en verhevene.
Daar droom ik al een tijd van. […] Ik zou ook onmiddellijk een daarbij
passende bezigheid hebben gezocht, en wel: drinken op de gezondheid van al
het schone en verhevene. Ik zou iedere gelegenheid hebben aangegrepen om
eerst een traan in mijn roemer te plengen en dan te drinken op het schone en
verhevene. Ik zou alles op de wereld hebben veranderd in iets schoons en
verhevens: ik zou in de afzichtelijkste, onbetwistbaarste kolerezooi nog het
schone en verhevene hebben ontdekt.” 100
In de zojuist geciteerde passage is ook duidelijk het absolute nihilisme van
de man te herkennen. De ideale wereld van de ondergrondse man is
uitsluitend een zinnenwereld. Waarom? Om zijn verveling, zijn ennuie te
kunnen ontlopen. Hier verschijnt dan toch de onderdompeling in zintuiglijke
ervaring, die zo eigen is aan de estheet uit Of/of. Dat nihilisme hand in hand
gaat met het verlangen naar die onderdompeling wekt geen verwondering.
Het is maar de vraag welke van de twee eerder komt. Voor Kierkegaard, die
nihilisme streng afwees, was het, wanneer we Warnock en Carlisle mogen
geloven 101, het nihilisme dat volgt op een bestaan van uitwendigheid, waarin
zintuiglijk genot een kernpositie heeft. Carlisle schrijft
The character of the aesthete in Either/or exemplifies the nihilistic attitude: he is unable
to commit to any particular thing because nothing seems more worthwhile than anything
else. 102
Eerder schrijft ze dat Kierkegaards korte periode van hedonisme hem het
gevaar van nihilisme heeft doen inzien. Kierkegaard heeft volgens haar die
tendens in de gehele negentiende eeuw waargenomen. De ondergrondse man
is, volgens de inleider van Aantekeningen uit het ondergrondse een
“vertegenwoordiger van een generatie.” 103 Dit is een generatie van nihilisten,
in kierkegaardiaanse zin, namelijk dat ze onwelwillend zijn betekenis in hun
leven te zoeken, dan wel te vinden. Onze ondergrondse man spreekt over zijn
getroebleerde bestaan:
100 Dostoievski, F. (2010) Aantekeningen uit het ondergrondse. p.32
101 Warnock, M. (1970) Existentialism. p. 7, 8
Carlisle, C. (2006) Kierkegaard: A Guide for the Perplexed. p. 22
102 Ibid.
103 Dostoievski, F. (2010) Aantekeningen uit het ondergrondse. p. 7, ongenummerd
~ 40 ~