U gelooft in een Kristallen Paleis - Soren Kierkegaard

normale belangen. 127 Dit is voor de ondergrondse man niet te verkroppen. Wat
schort er aan dat Kristallen Paleis? “Ik ben misschien juist zo bang voor dat
gebouw omdát het van kristal is en onverwoestbaar en je er zelfs niet stiekem
je tong tegen kunt uitsteken.” 128
Ofschoon de ondergrondse man goede redenen heeft zich tegen het
deterministische denken te verzetten is zijn houding er een van opstandigheid.
Hij zou alles dat hem in kan perken verwerpen vanuit die opstandigheid. Ten
grondslag aan zijn opstand ligt niet een levensovertuiging die verdedigd dient
te worden tegen alles. Hij wil enkel beschikken over autonomie, hij wil zichzelf
de wet stellen. Kierkegaardiaans gesproken wil hij zijn zelf. “En dat zelf wil hij
vertwijfeld zijn, het zelf losrukkend van elke verhouding tot een macht die het
heeft gesteld, of het losrukkend van de voorstelling dat een dergelijke macht
bestaat.” 129
Kierkegaard maakt in deze laatste bepaling tot slot nog een onderscheid;
een onderscheid tussen het vertwijfelde maar handelende zelf en het
vertwijfelde lijdende zelf. Dostoievski‟s ondergrondse man heeft dan weer
trekken van het handelende zelf, dan weer het lijdende. Hij is een handelend
zelf in de zin dat hij zich verhoudt, “eigenlijk alleen maar experimenterend tot
zichzelf, wat het onderneemt, hoe groots […] ook. Het erkent geen enkele
macht boven zich.” 130 Maar “verre van erin te slagen steeds meer zichzelf te
worden, wordt het steeds duidelijker dat het alleen om een hypothetisch zelf
gaat. Het zelf is zijn eigen meester […]. Bij nader toezien merk je nochtans
gemakkelijk dat die absolute heerser een koning zonder land is. Hij regeert
eigenlijk nergens over.” 131 Ja, behalve dan in zijn fantasie!
Maar wat is dan, indien hij een koning zonder land is, zijn insteek en zijn
oogmerk? Zoals het de opstandig vertwijfelde betaamt, is het hem erom te
doen heer en meester vooral over zichzelf te zijn. Dat is zijn wil. “Het enige dat
de mens nodig heeft, is: zelfstandig te beslissen wat hij wil.” 132 Kierkegaard
spreekt de fundamentele gedachte van de ondergrondse man treffender uit
dan hij zelf kan.
127 Idem. p. 48
128 Idem. p. 52
129 Kierkegaard, S. (2010) De ziekte tot de dood. p. 84
130 Ibid.
131 Idem. p. 85
132 Dostoievski, F. (2010) Aantekeningen uit het ondergrondse. p. 41
~ 46 ~