U gelooft in een Kristallen Paleis - Soren Kierkegaard

zeggen, waar het gaat om systematische wijsbegeerte. Dit betekent ook dat zijn
denken op een zekere wijze „af‟ is. Het boek is minder theologisch van aard
dan Vrees en beven en veel minder verhalend dan Of/of. Wie de eerste pagina‟s
na de aanhef leest, herkent de abstracte, ja, obscure stijl van Hegel en de zijnen.
Wie beter ingeleid is, herkent hierin ook een persiflage op de hegeliaanse
methode. Dezelfde lezer zal ook de opzet van de keuze voor de vormgeving
van het boek en de inhoudstafel doorzien. Het is opgebouwd uit drieslagen die
onder zich weer verdere drieslagen hebben. Het boek zelf heeft de
vertwijfeling tot onderwerp, een notie die niet nieuw is in het oeuvre van
Kierkegaard. De ziekte uit de titel is precies deze vertwijfeling en heeft alles te
maken met hoe de mens zichzelf verstaat; het heeft te maken met bewustzijn.
De vertwijfeling kent een aantal gradaties en bepalingen die commensurabel
zijn met de drie stadia in andere werken. Aan de hand van de vertwijfeling
stelt Kierkegaard de vraag naar de menselijke grondconditie. Conclusie: deze
ziekte is volstrekt algemeen en verschilt slechts in intensiteit tussen
individuen. Deze intensiteit hangt ook samen met de gradatie van bewustheid
van deze vertwijfeling bij het individu.
Om terug te komen op het idee van „af‟ zijn moet worden opgemerkt dat
het jargon dat Kierkegaard hier bezigt een uiterste graad van systematisering
heeft bereikt en een uiterste graad van wetenschappelijkheid. Hiermee neemt
hij enerzijds Hegel op de hak, anderzijds is dit precies de vorm, ofschoon een
weinig overdreven, die zijn gedachten nog ontbeerden. Kierkegaard maakt in
dit werk vele abstracte distincties en met graagte. Het beoogde resultaat is het
beschrijven van de mens in zijn essentie, een project dat in zijn voorgaande
boeken al dan niet sluimerend aanwezig was. Hij zal in dit werk het
kernbegrip mens-zijn kata dynamin introduceren, dat in retrospectief een
belangrijk fundament van zijn theologie en filosofie genoemd kan worden.
Het esthetische stadium 38 “De mens is geest. Maar wat is geest? Geest is het zelf.
Maar wat is het zelf? Het zelf is een verhouding die zich tot zichzelf verhoudt,
of is in de verhouding het feit dat de verhouding zich tot zichzelf verhoudt.
38 Kierkegaard, S. (2010) De ziekte tot de dood. Dit werk heeft op veel plaatsen sporen
van en verwijzingen naar het esthetische in zich. Deze verzamelen en weergeven als
was het een duidelijke lijn is onoprecht en zou een fragmentarische passage opleveren.
In plaats daarvan past het beter ons te richten op één specifieke passage uit het werk
waar de esthetiek haar grootste rol speelt.
~ 22 ~