Gebrekkige educatie

Collége de France, Joseph Bédier, en zoovele andere „anti-
Hunnen," een deel hunner studiën aan Duitsche universiteiten
gingen maken, om later hun met behulp van de
Duitsche wetenschap verworven naam te misbruiken ten
einde Duitschland te belasteren? Durft men waarlijk
van kwijning van den geest spreken daar, waar het
overgroote deel der Nobelprijzen werd binnengehaald ?
De kardinale fout, waaraan Stilgebauer en zijn Ententegeestverwanten,
ook ten onzent, zooals Fr. van Eeden,
zich schuldig maken, wortelt in een misduiding der
begrippen organisatie, individualisme, vrijheid, recht
der persoonlijkheid, en dergelijke. Zij hebben zich
slechts vermogen in te leven in den oppervlakkigen
gedachtengang, • welke met de Fransche revolutie een
aanvang nam. De verbinding der begrippen vrijheid en
plicht, zooals deze door Kant is ontwikkeld, schijnt hun
een ongerijmdheid. En toch hebben die begrippen in
elke gemeenschap slechts waarde, wanneer zij in onderlinge
verbinding voorkomen, zoodat dan ook de tegenstelling
„Vrijheid-Organisatie" in geen beschaafde samenleving
bestaat.Waar ook menschen samenleefden, waar
zij een kuituurgemeenschap vormden, was steeds een
zekere graad van organisatie aanwezig, die uitgebreider
en meer ingewikkeld werd en moest worden, naarmate
de graad van beschaving steeg. Elke uit den noodwendtgen
drang tot aaneensluiting geboren zvet is, in den
ztn der Fransche revolutiemannen genomen, een beperking
van, de vrijheid, in ruimeren zin evenwel een schrede
voorwaarts in de ontwikkeling van het begrip vrijheiden
een bevestiging daarvan.
Met de beschaving stijgt onvermijdelijk de behoefte
aan organisatie ter voldoening aan de duizendvoudige
begeerten van het moderne leven. In de niet-Duitsche
landen werd dan *ook die behoefte in niet geringer mate
gevoeld dan in Duitschland. Alleen de verwezenlijkingder
maatregelen ter bereiking van een doeltreffenden
opbouw liet in de eerstgenoemde landen veel meer te
wenschen over. Zelfs in Amerika, het land van het
individualisme bij uitnemenheid, was men vóór den
oorlog reeds tot het inzicht gekomen, dat het zóó niet
langer kon gaan.
Naast vele andere Amerikaansche werken en werkjes
omtrent de toestanden aan de overzijde van den oceaan
kan niet genoeg de lezing worden aanbevolen van het
bekende boekje: „The Future in America" van de hand
van den Engelschen socialist H. G. Wells. Het tafreel,
dat hierin wordt ontworpen van alles, wat in het gevolg
van het in Amerika heerschende individualisme optreedt
— de armoede en de verdierlijking der massa naast de
oningeperkte jacht naar den dollar, de algemeene geringschatting
voor en derhalve ook de algemeene ontduiking
van de wet, de heerschappij der staal-,
petroleum-, spoorweg- en steenkoolkoningen, de dwaze
uitspattingen der rijken — is zenuwschokkend.
„Men heeft hier, zoo schrijft Wells op blz. 125, eveneens
met een der niet-voorziene gevolgen van een gebrekkige*)
vrijheidstheorie te doen. De dwaze uitspattingen
der rijken, het architektonische pathos van Newport, de
smerige, lawaaierige ekonomische warboel in Chicago,
het Standard-Oilgebouw in Broadway, de donkere straten
onder de viadukten in New-York, het onordelijke, leelijke
uitzicht van den Niagara-oever en de hel van het
vreeselijkste kinderlijden, deze alle zijn overeenstem-
*) Ik cursiveer, P. M.
494
DE TOEKOMST
mende verschijnselen en onvermijdelijke gevolgen van
dezelfde tuchtelooze levenswijze.
En dat de Amerikanen zelve ook reeds het onhoudbare
van de ten hunnent heerschende toestanden waren
gaan inzien, geeft Wells op blz. 130 te kennen, alwaar
wij lezen:
„Het Amerikaansche volk, dat enkele jaren geleden
nog onafscheidelijk aan zijn tot het uiterste opgevoerde
individualisme scheen, vast te houden, en oogenschijnlijk
besloten was op de veiligheidsklep der ekonomische
gebeurtenissen *te blijven zitten, om in die houding tot
aan de beslissende katastrofe te volharden, blijkt nu
waakzaam geworden, en vraagt, wat komen moet."
Het verschil tusschen het Duitsche volk en de zoogenaamd
demokratische naties is niet daarin gelegen, dat bij de laatstgenoemden
de behoefte aan organischen opbouw minder
luide sprak, maar uitsluitend in de geestesrichting, welke
,in de niet-Duitsche landen niet in staat bleek, de zich in
steeds grooteren getale voordoende vraagstukken tot snelle
en juiste oplossing te brengen. En dit laatste niet, zooals
Stilgebauer en consorten ons willen doen gelooven, wijl de
afzonderlijke individuen in de „demokratieën" een te hoog
standpunt innemen, om zich in een gemeenschappelijken
band te voegen. Integendeel, het was juist de gebrekkige
ontwikkeling dier individuen, welke hun belettè de hooge
beteekenis van algemeene samenwerking voor een zoo
vólkomen mogelijke ontplooiing der persoonlijke eigenschappen
in te zien ; een gebrek, waardoor zij tevens de
geest- en wilskracht misten, noodig om zich zelf een
bepaald gemeenschappelijk te bereiken doel te stellen,
en zich de daartoe noodige inspanning te getroosten.
Want daarop komt het aan. Organisatie belemmert
niet de persoonlijkheid, houdt niet de „adelaarsvlucht"
tegen, maar tracht integendeel aan ieder individu de gunstigst
mogelijke omstandigheden te bieden,om zijn krachten
te ontplooien. Stilgebauer en zijn geestverwanten gaan
van de verkeerde vooropstelling uit, dat elk individu in
staat is een in zich zelf volledige eenheid te vormen,
en dat uit een verzameling van dergelijke „volledige
eenheden" dan ook een volkomen gemeenschap zou geboren
worden. In werkelijkheid evenwel vormen ieders
gaven in den regel een heel onvolkomen en onzelfstandig
geheel, dat dringend aanvulling behoeft van
andere zijde. Maar zelfs indien enkele individuen ook al
de noodwendige gaven bezitten om in zichzelf volledige
eenheden te vormen, dan kunnen zij die gaven op zich
zelf, d. i. zonder hulp van buiten, toch niet tot volkomen
ontwikkeling brengen. Die aanvulling nu van de eene
persoonlijkheid door de andere, door invloed van tijdgenooten
en voorgangers,-is het doel der organisatie. Men
neemt haar overal in de natuur waar; niet slechts, waar
het leven zich heeft ontwikkeld tot een gemeenschap,
maar overal waar slechts leven is, de meest primitieve
gevallen niet uitgezonderd. De-eenvoudigste levenscel
vertoont npg organisatie, verdeeling der functies naar
den aard der voorhanden stof. De dwaasheid van het standpunt
van Duitschland's bestrijders treedt onmiddellijk
aan den dag, wanneer men den mensch als éénling
beschouwt. Volgens hun theorie zou de enkele combinatie
van alle menschelijke organen, zonder meer, den
mensch vormen. Ware elk orgaan voortreffelijk, dan
evenzoo de daaruit opgebouwde mensch ! Maar daartoe
is toch veel meer noodig, dan de enkele aanwezigheid
van zij hét zelfs uitstekende organen naast elkander.
Hun totaal-werkzaamheid immers zal gebrekkig, ja zelfs