Migratie en vestiging in Nederland - deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

Algemene informatie over de gids
De gids is als volgt opgebouwd. Een artikel van Jan en Leo Lucassen behandelt de
historiografie over de onderhavige thematiek. Aanvullende informatie over de stand van
onderzoek wordt geboden met behulp van een bibliografie. Een overzicht van
archiefmateriaal heeft vervolgens als taak onderzoekers te attenderen op primaire
bronnen die van nut kunnen zijn voor toekomstig onderzoek. Een index ten slotte
fungeert als ingang op de bibliografie en het archievenoverzicht. Deze is zo breed
mogelijk van opzet en bevat onder andere trefwoorden op groepen (onderscheiden naar
herkomst en beroep etc.); thema/onderwerp (zoals racisme); en geografie (landen en
plaatsen).
Hoe aantrekkelijk het ook was om de scope onbeperkt breed te houden, gezien de
beschikbare tijd was het niet anders dan noodzakelijk om het project toch ook zoveel
mogelijk in te perken. De publikatie stelt de lezer met name op de hoogte van de
historiografie en mogelijkheden voor onderzoek m.b.t. tot migratie naar en door
Nederland (opgevat als het grondgebied van de Republiek en het daaruit voortgekomen
Koninkrijk der Nederlanden, zonder de koloniënI). Het is de geschiedenis van tijdelijke
en permanente migranten (nieuwkomer;') die centraal staat. De geografische mobiliteit
binnen Nederland (de zgn. interne migratie) en de emigratie van Nederland naar andere
gebiedsdelen zijn buiten het perspectief gelaten.
De invalshoek met betrekking tot de te presenteren informatie over immigranten en
passanten is niettemin zo breed mogelijk gehouden. Zo is er rekening gehouden met het
gegeven dat onderzoek naar migratie zèlf (de oorzaken, richting, omvang en
selectiviteit), automatisch leidt tot onderzoek naar vestiging; het vestigingsproces van
nieuwkomers in de nieuwe samenleving en de factoren die de uitkomst daarvan
bepaalden. Migratie en vestiging zijn nu eenmaal als twee zijden van dezelfde medaille.
Bovendien is ervoor gekozen om naast nieuwkomers nadrukkelijk tevens zgn.
'vergelijkingsgroepen' in de overzichten te verwerken. Er is immers ook een sterke
samenhang tussen het onderzoek naar groepen migranten en dat naar bepaalde
autochtone groepen met een vergelijkbare, want relatief uitzonderlijke, positie in de
Nederlandse maatschappij. Het gaat hier in het bijzonder om woonwagenbewoners (inel.
mensen uit de circus- en kermis-wereld), zigeuners en joden. De leden van deze groepen
konden een buitenlandse achtergrond hebben, maar vaak was daarvan helemaal geen
sprake (meer) 3 •
De gids presenteert overigens in principe alleen informatie met directe betrekking op
het thema. Publikaties en archiefstukken met louter een zijdelings belang voor de
geschiedenis van migratie en vestiging in Nederland zijn buiten beschouwing gelaten,
wederom omdat het project anders te veel zou uitdijen.
8