Migratie en vestiging in Nederland - deel 1 - Vijfeeuwenmigratie.nl

aandacht voor deze door politieke ontwikkelingen veroorzaakte internationale migraties,
zoals de bekende vluchtelingengroepen in de 16 en 17e eeuw, verliezen we al gauw het
zicht op minder opvallende 'bewegingen'. Dat geldt in de eerste plaats voor interne
migratie binnen staatkundige eenheden, maar ook voor vele vormen van arbeidsmigratie
tussen staten,42 die zich door hun alledaagse karakter dikwijls onttrekken aan de
selectieve blik van historici die migratie hoofdzakelijk als een uitzondering beschouwen.
Met name de studie van Moch toont aan dat ook voor een goed inzicht in de zo bekende
moderne internationale en intercontinentale migraties een bestudering van kleinschaliger
vormen van migratie essentieel is. Zo stonden patronen van lokale, regionale, circulaire
en kettingmigratie tijdens het ancien régime aan de basis van transatlantische migraties
in de 1ge eeuw. Italiaanse seizoenarbeiders, die tot dan toe ieder jaar in Frankrijk de
oogst binnenhaalden, verplaatsten hun werkterrein naar de graanvelden van Argentini ë,
waarvoor ze zich als golondrinas (spaans voor zwaluwen)43 ieder jaar opnieuw weer
inscheepten om na enkele maanden weer naar hun geboortedorp terug te keren. Niet
zozeer -de structurele oorzaken of het karakter van migratie veranderde toen, slechts de
schaal waarop deze plaatsvond. De oversteek was voor veel migranten dan ook veel
minder groot en definitief dan veelal wordt aangenomen. Met name door systemen van
ketting- en retourmigratie bleven de banden met de 'oude wereld', zeker in het begin,
bestaan. Bovendien maakt een inpassing van migratie binnen een analyse van de
werking van arbeidsmarkten, die gaandeweg de 1ge eeuw een steeds mondialer karakter
aannemen, duidelijk dat de beslissing om tijdelijk of permanent ergens anders te gaan
Wonen en werken pas na zorgvuldig overleg binnen het gezin (en verwanten) werd
genomen. 44 Niet zozeer individuen, maar hele 'netwerken' verplaatsten zich, zoals
Charles Tilly het treffend heeft getypeerd. 45 Het bekende beeld van de man -
zelfstandig operende vrouwen komen in deze visie niet voor -, die in een paniekreactie
besluit zijn geluk elders te zoeken, alle schepen achter zich verbrandt en ontworteld
("uprooted") en gedesoriënteerd in den vreemde belandt, is daarmee als algemene
kenschets definitief vergruizeld.
42
43
4S
1. Lucassen, Naar de kusten van de Noordzee. Trekarbeid in Europees perspektief, 1600-1900 (Gouda 1984).
Zie hierover o.a. W. Nugent, Crossings. the great transatlantic migrations. 1870-1914 (Bloomington 1992)
pp. \04 en 1\ 9.
Moch, Moving Europeans; en D. Hoerder, People on the move. Migration. acculturation. and ethnic
interaction in Europe and North America (providence/ Oxford 1993).
eh. TilIy, 'Transplanted networks', in: V. Yans-McLaughlin (red.), Immigration reconsidered (New Vork
etc. 1990) pp. 79-95.
27