Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

De Hollandse paardenmarkten van de heer Van Wassenaer: cle drie V's (1554-1610)
• Valkenburg S Vlaardingen ^Voorschoten
jaar
In de Tegenwoordige Staal van Holland (1746) wordt bij Valkenburg trots gesproken van 3106
aangevoerde paarden in 1554. 29
Dit is blijkens de rentmecsterrekening het totaal van a+b+c+d;
a+c geeft het juiste aantal en betreft een totaal van 'slechts' 2163 paarden (zie tabel 3).
De rekeningen geven (in chronologische volgorde van het kalenderjaar) eerst de opgave
van de paardenmarkt van Vlaardingen, gehouden op St. Pieters ende Pouwels avondt (de dag
voor 29 juni), dan die te Voorschoten op St. Pieters avondt ad vincida (dag voor 1 augustus) en
tenslotte de markt van Valkenburg op St. Lamberts avondt (dag voor 17 september). Blijkens
een plakkaat uit 1580 gingen de markten acht dagen vóór deze feestdagen in. :iH
Grafiek 1 en tabel 3 met de verhandelde paarden laten een duidelijke rangorde zien: Val­
kenburg had de grootste markt, Voorschoten veruit de kleinste en Vlaardingen was goede
tweede. De Opstand laat in de cijfers na 1570 zijn sporen na: de totalen nemen flink af. De
belangrijke markt van Valkenburg werd in 1573 te Leiden gehouden, omdat het platteland
niet voldoende veilig was. Het jaar erop was ook dat niet mogelijk door het beleg van Leiden
en werd de markt helemaal verhuisd naar het door Spanjaarden niet bezette Zwijndrecht. 3
'
Opmerkelijk is nog wel het hoge totaal van Vlaardingen in 1581 (bekend uit de markttolreke-
ning, de rentmeesterrekening is niet bewaard): hoger clan het totaal van de drie markten in
1590 en vergelijkbaar met de Vlaardingse cijfers van vóór de Opstand in 1554, 1560 en 1570.
De markt werd nog juist gehouden voor de opstandige gewesten zich met de Akte van Verla-
tinghe van koning Filips II afkeerden in 1581.
In grafiek 2 is te zien, dat het totaal aantal vrije paarden dat binnen Holland werd afgezet
op de drie jaarmarkten, aanvankelijk steeds aanzienlijk minder was dan het aantal onvrije
29 Bewerkte heruitgave dooi (:. Postma, Holland in vroeger tijd&\. 3 (Zaltbommel 1963) 458. Andere aantallen worden
niet genoemd, ook niet bij Vlaardingen of Voorschoten. Mogelijk is hieruit af te leiden dat ook in het midden van
de 18e eeuw de rekening van 1554 reeds de oudst bewaarde was. Ook Sigal, 'De Vlaardingse paardenmarkt' 6 nt 1
en Pelinck, 'De paardenmarkt te Valkenburg', 80 noemen een getal van (meer dan) 3000 paarden te Valkenburg in
1554 (of vager in de 16e eeuw).
30 ARA, Hof van Holland inv.nr. 45 f. 70-lv 5 sept.: voor Vlaardingen wordt hier gesproken van St. Pieter en Pouwels
aposteldag (dus 29 juni), voor Valkenburg van St. Lambrechtsdag (17 september). Sloof, 'Handel tussen kruisen'.
1 13 meent ten onrechte dat de markt te Voorscholen vanouds op 28 juli begon en eindigde met St. I.aiuentius (10
augustus): deze data zijn van latere tijd.
31 Pelinck,'De paardenmarkt te Valkenburg', 81 en Resoluties Staten van Holland 1574, 13 sept.
9