Untitled - Holland Historisch Tijdschrift

Jonkvrouw Sophie van der Goude, haar familie en haar stad
dan wel een soortnaam is bedoeld. 19
Ditzelfde geldt voor Broek/broek (en dus ook 'Broec-
tiend' en 's Gravenbroek) 20
: broek (moeras) kwam immers overal in de omgeving voor, maar
slechts één ambachtje stond later als Broek bekend. 21
Bij een dergelijke stand van zaken is
het raadzaam uit te gaan van een momentopname, gebaseerd op documenten die contempo­
raine formuleringen hebben bewaard, en daarbij te letten op goederen waarvan men met
enige zekerheid kan zeggen dat ze niet identiek zijn.
Past men deze methode strikt toe op het bezit van de Van der Goudes ten tijde van jonk­
vrouw Sophie dan is het resultaat een lijst van niet meer dan vijf documenten. Van de hierin
vermelde goederen weten we dus zeker dat ze op het eind van de 13e eeuw in handen van de
Van der Goudes waren.
(1) Van Holland hield Sophie van der Goude de stadsvrijheid van Gouda. In de stadsrecht­
oorkonde gedateerd 19 juli 1272, uitgevaardigd door Floris V ten gunste van Nicolaas van
Cats, wordt deze als volgt omschreven: 'vierdehalf hondert gherden lang van der halver
Ysel opwaert te Broeke waert, ende vierdehalf hondert gherden breed'.""
(2) Op 23 februari 1290 aanvaardde Sophie van deken en kapittel van Oudmunster in erf­
pacht de tiende genaamd de Broectiende, de tijns en het gerecht in een gebied begrensd
door de Hendrikssloot in het noorden, de IJssel in het zuiden, de zijdwinde waar Willem
genaamd Witte woonde in het oosten en de Piclede in het westen. 23
(3) In 1292 deed Floris V scheidsrechterlijke uitspraak tussen Jan van Renesse en Hendrik de
Rover, de burggraaf van Montfoort, in een geschil over goederen te Gouda en Mont-
foort. 21
(4) In 1294 is sprake van een erfpachtverlening door deken en kapittel van Oudmunster aan
een inwoner van Oudewater van 32 morgen land in Papekop, in het rechtsgebied van de
heer van der Goude.""
(5) Uit het verslag van het onderzoek naar 's graven rechten, in 1295-96 op bevel van Floris V
ingesteld, vernemen we dat de vrouwe van der Goude in Moordrecht de tiende houdt van
de proost van Oudmunster, en heer Jan van Moordrecht van haar weer het derde deel van
die tiende. Daarnaast is er sprake van een reesloot die in de omgeving van Bloemendaal
het bezit van de heer van Brederode scheidt van dat van de heer van der Goude. 2
' 1
Van een zesde bezitting, het gerecht van der Goude onder Haastrecht (dat wil zeggen het la­
tere land van Stein), mag men aannemen dat het ook reeds aan Sophie heeft toebehoord.
Het wordt voor het eerst genoemd in 1307, dus één of twee jaar nadat Sophie is overleden en
18 Ambacht en polder: Fockema Andreae, 'Een zeshonderdjarige', 1004: Van der Linden, 'De Rijnlandse polder'. 142
n. 53. De parochie Bloemendaal is de voorloper van de parochie Gouda: J.G.C. Joosting en S. Muller H/n. Bronnen
van de geschiedenis der kerkelijke rechtspraak in het bisdom Utrecht in de middeleeuwen. I: De indeeling van hel bisdom ('s-Gravenhagé
1908) 20 en 29; Buiskool, 'De Gouwestreek'. 12.
19 Zó, met hoofdletter, bij Hoek, 'Het land langs de benedenloop', 151, als toponiem in Stein. Maar Vijf Hoeven bestaat
niet. wel Elfhoeven.
20 Het Gravenbroek bij Voshol dat in 1269 door Dirk van Teylingen werd verkocht aan Willem van Brederode {OH/.
III, 1491) kan niet identiek zijn aan hel Gravenbroek dat in 1298 door de graaf ter ontginning werd uitgegeven
(SlrAHM, Archief Ambacht Bloemendaal inv. 141 f. 70v). Van dit laatste is de ligging omstreden, zie Van der Linden,
De Cope, 225 en de daar genoemde literatuur.
21 Van der Linden. De Cope, 240 n. 2; Geselschap, Hoe de ambachten ontstonden', 15-20.
22 OH/AU nr. 1603.
23 Tekst afgedrukt ttST'V, 2414; CzHZBergh II, 651. De overgeleverde datum is 1289. maar Kelner neemt in navolging
van Fruin voor hel kapittel in deze tijd Boodschapsstijl aan (zie zijn inleiding op dl. 4, xxiv-xxvii).
24 OSUV, 2566.
25 OSUV, 2613.
26 OHZFremery 309, resp. paragrafen 18 en 28.
66