No. 523 20 April 1936

More documents

Recommendations

Info

$ve l\atholieke * Journalist$

68 VRIJHEID VAN DRUKPERS. De vrijheid van drukpers is een der grootste privileges, die democratisch geregeerde landen bezitten; hierdoor is immers mogelijk een gezonde kritiek op regeeringsmaatregelen en op geprojecteerde wetten. Indien wij geen vrijheid van drukpers bezaten, zouden de dag-, week- of maandbladen niet in de gelegenheid zijn om de luide protesten te doen hooren, die tegen de dwaze reisbelasting gerezen zijn, van hoog tot laag. Dictatoriaal geregeerde landen zien hun dagbladwezen wegkwijnen, omdat de lezer niets heeft aan een partijdig redigeerd blad; juist de neutraliteit en objectiviteit der pers in het algemeen waarborgt een juiste berichtgeving, een objectieve voorlichting. In ons land is een Staatscommissie aan het werk, om herziening der Grondwet te bestudeeren en daarbij komt ook in het geding onze drukpers-vrijheid; thans is de toestand zóó, dat wel repressief kan worden ingegrepen, maar niet preventief. We hebben dat vroeger o.a. gezien bij pornografische weekblaadjes, onlangs nog bij Volk en Vaderland. Hoewel bij de Regeering slechts vooropstaat, een wapen in hand te krijgen om repressief te kunnen optreden, blijft dit wapen altijd gevaarlijk voor de Pers, omdat, wat thans niet bedoeling is, later wel onder een andere regeering tot uitvoering zou kunnen komen. Daarom is eventueele herziening van artikel 7 der Grondwet een précair onderwerp, te meer omdat juist een der richtlijnen voor een democratische regeering krom gebogen zou kunnen worden; wij zetten niet gaarne de klok achteruit In dit verband is het wel eens op zijn plaats, om terug te gaan tot den z.g. „goeden ouden tijd" en de ontwikkeling van die vrijheid van drukpers onder de loupe te nemen. Twee landen hebben daarin steeds uitgeblonken, Engeland en Nederland, en steken wij nu de <strong>No</strong>ordzee over, dan bestonden daar in de zeventiende eeuw eigenaardige toestanden op drukpersgebied; slechts wie een licentie had van het gouvernement, mocht het drukkersbedrijf uitoefenen, de drukpers was dus om in een modernen term te spreken: gecontingenteerd. De eerste stap in de richting van meer vrijheid voor de pers werd gedaan in 1695 en de Engelsche pers genoot van dat jaar af een vrijheid, die geen ander land in Europa bezat. Censuur op de Pers werd afgeschaft, behalve voor bepaalde publicaties, die met bestaande bepalingen in strijd zouden zijn. Zoo was het b.v. verboden, om verslagen te maken van de debatten in het Hooger- en het" Lagerhuis. Namen der sprekers mochten zelfs niet in gedrukte publicaties worden genoemd. (Stel u eens voor, dat een krant geen Kamerverslag zou mogen maken, dat zelfs het „goedkeurend geknik van den Minister", dat „gelach of vreugde" of „de voorzitter hamert" daarin „taboe" zou zijn!). In 1696 kwam in het Lagerhuis zulk een overtreding in behandeling; zij betrof het debat over de samenzwering der Jacobijnsche partij. De hooge Lords gingen nog verder, zij hadden er bezwaar tegen, dat in eenig drukschrift de naam van een Lord genoemd werd; Lord Marchmont maakte zich zeer onpopulair bij de toenmalige pers, toen hij in het Hoogerhuis doordreef, om in zulk een geval een drukker m het Huis te laten verschijnen, en hem bij bewezen overtreding te beboeten. Dientengevolge werd de drukker Edmund Crull in 17<strong>20</strong> opgeroepen om in het Hoogerhuis te verschijnen, alleen maar omdat hij geadverteerd had, dat bij hem een werk over Lord Buckingham zou verschijnen; hem werd verboden om tot uitgifte daarvan over te gaan, voorts kreeg hij een ernstige vermaning. De Lords decreteerden voorts, dat, zonder persoonlijke toestemming van een „Peer", zijn erven of executeurs geen publicatie over hem mocht doen uitkomen. Twee jaar later moest Crull weer in het Hoogerhuis verschijnen, omdat hij geadverteerd had, dat hij de brieven van Pope zou uitgeven; het Huis vreesde dat aangezien Pope met verschillende leden van den adel intiem omgegaan was, edellieden in die brieven zouden DE J O U R N A L I S T genoemd worden. 500 exemplaren werden achterhaald, er werd beslag op gelegd, maar zij werden later vrijgegeven, er kwam geen Lord in voor; in bepaalde gevallen kon aan den drukker voor dergelijke overtredingen gevangenisstraf worden opgelegd. In 1792, dus 100 jaar na opheffing van de licentiebepaling, komt de tweede mijlpaal in de geschiedenis der drukpersvrijheid, de z.g. „Fox Libel Act", waarbij laster strafbaar werd gesteld. Hierdoor kwam dus weeleen beperking, maar zij was alleen bedoeld tegen uitwassen, net als nu onze grondwetsherziening ook slechts ten doel heeft om tegen uitwassen te kunnen optreden. Ten slotte nog eenige cijfers over het dagbladwezen in Engeland, toen de eerste mijlpaal gezet werd op den weg naar drukpersvrijheid; feitelijk bestond er toen slechts één „krant": de Londen Gazette, die dus in 1695 al bestond, doch een voortzetting was van de Oxford Gazette, die in 1665 was opgericht. Formaat en opmaak van dat blad bleven voor de Engelsche pers toonaangevend en zelfs nog in 1746 volgde de toen opgerichte National Journal in groote trekken het voorbeeld van de Gazette, waarbij b.v. buitenlandsch nieuws op de voorpagina stond, iets waartegen de „Grub Street Journal" fulmineerde, welke op grond van eigenwaan en „splendid isolation" vond, dat het Engelsche nieuws den voorrang moest genieten. Juist het buitenlandsche nieuws van de Gazete was aanleiding, dat het blad omstreeks 1700 een oplaag had van 6000 per week en daarom door adverteerders gezocht werd. Op de Gazette volgde de Post Boy, met slechts 4000. In 1710 begon de Gazette drie maal per week uit te komen, het had toen een oplaag van 8.500, waarvan ruim 1000 exemplaren gratis afgegeven moesten worden; dat was een privilege der beheerders van postkantoren (postmasters), zij genoten dus vrijelijk van de vrijheid van drukpers. De Gazette maakte jaarlijks toen een winst van circa 6—900 £ en Pitt was een der aandeelhouders in dat blad. In 1719 ontving hij als winstaandeel 250 £, voor dien tijd een aardig bedrag! De Englisman, onder redactie van Steele, bracht het niet verder dan 900, later de London Journal, een der meest populaire weekbladen van de achttiende eeuw, tot een oplaag van 10—15.000, de Craftsman, welke omstreeks 1730 floreerde, tot slechts 4.500. . , Ter vergelijking diene, dat de circulatie der hedendaagsche Engelsche bladen om en bij de 2.000.000 per dag is! ETTY LEAL. DRIE AANTEEKENINGEN. Bij het A.N.P. is de Telex in dienst gesteld. Een groote gebeurtenis, waarmee wij de leiding van harte gelukwenschen. In de dagbladen hebben wij natuurlijk allen het noodige er van gelezen en op onze kranten zien wij het apparaat. Een compliment voor de dooide directie van het A.N.P. betoonde voortvarendheid is hier zeker op zijn plaats. Onlangs is Eduard Verkade per deurwaarders-exploit uit Amsterdamsche schouwburgen geweerd. Wij wilden er iets afkeurends over zeggen, maar toen bleek dat de directies in hun schulp waren gekropen en hem weer toelieten. Het verstandigste wat ze doen konden. Want, deurwaarder of niet, maar het besluit was mis. In ons vorig nummer schreef de heer J. B. de Gou iets over idealisme. De directeur-hoofdredacteur van de Prof. Geld. en Nijmeegsche Courant meent, dat in het bewuste artikel een totaal ongemotiveerde aanval op zijn blad wordt gedaan. Wij hebben den naam van genoemde krant in dat deel van het artikel niet gelezen, maar willen gaarne de aanteekening plaatsen, dat als dat blad werd bedoeld, het volgens de directie geheel ten onrechte geschiedde. Wij weten trouwens, dat collega Manassen met groote energie en met hart voor de belangen zijner redacteuren zijn taak vervult.
EEK VERSCHIJNINGS-VERBOD? De vorige week is het Rapport verschenen, door een commissie uit de Liberale Staatspartij uitgebracht in verband met de aanstaande Grondwetsherziening. Ook de vraag der eventueele wijziging van art. 7 is daarbij behandeld. Raadpleegt men de Conclusies achter in het boekje, dan vindt men op pag. 118: „Handhaving van de drukpersvrijheid, zooals in art. 7 is omschreven, derhalve ook handhaving van het verbod van preventieve censuur". Raadpleegt men echter de beschouwingen, welke aan de conclusies voorafgaan, dan vindt men daarin betoogd, dat een verschijningsverbod gedurende bepaalden tijd, als bijkomende straf door den rechter uit te spreken, door de commissie niet alleen niet in strijd met art. 7 wordt geacht, maat zelfs spreekt zij uit een dergelijke mogelijkheid „gewenscht" te achten. De bedoelde passage luidt letterlijk: „Voor ons staat vast, dat bijv. een verbod, als middel van repressie, tot verschijning van een dagblad of periodiek, gedurende een bepaalden tijd, als bijkomende straf, krachtens de wet door den strafrechter opgelegd, in verband met een gepleegd (drukpers)-delict, met de slotwoorden van art. 7 der Grondwet in volkomen overeenstemming is. De mogelijkheid een dergelijke „bijkomende straf" op te leggen, is naar de meening der commissie zelfs gewenscht". De zaak staat dus zóó, dat de commissie art. 7 ongerept wil behouden, dus preventieve censuur afwijst, maar dat zij een verschijningsverbod gedurende bepaalden tijd als bijkomende straf geen preventieven, maar een repressieven maatregel acht, dien zij „gewenscht" oordeelt. Dit geluid is ook vernomen in de reeks artikelen, welke mr. A. N. Molenaar onlangs over de liberale be ginselen in de N. R. Cf. schreef. Ook hij verwierp preventieve censuur, maar hij verdedigde het denkbeeld om bij recidive (van dit laatste spreekt de commissie niet eens) een tijdelijk verschijningsverbod mogelijk te maken, als bijkomende straf. Hij voegde er bij, dat een dergelijk verbod echter „harder (zal) aankomen dan een preventieve censuur". Dit laatste is volkomen juist. Zulk een tijdelijk verschijningsverbod (hoe lang „tijdelijk"?) zal in staat zijn een krant een geduchten, misschien een onherstelbaren slag toe te brengen. En nóch de commissie nóch mr. Molenaar zien de vraag onder het oog, welk verkeerd gebruik van een dergelijke bepaling gemaakt zou kunnen worden. Bovendien is het volgens ons nog volstrekt disputabel, of een tijdelijk verschijningsverbod inderdaad als een repressieve maatregel kan worden beschouwd. Men zou op goede gronden kunnen betoogen, dat het een preventief karakter draagt. Wij wijzen er op, dat wat hier door de commissie uit de Liberale Staatspartij en door mr. Molenaar is betoogd, overeenkomt met het standpunt, in het afgeloopen najaar door mr. de Geer in de Tweede Kamer ingenomen. Nu blijkt, dat dit denkbeeld ook onder vrijzinnigen aanhang vindt, al hebben wij reden om aan te nemen dat niet de geheele liberale commissie (waarin o.a. onze collega mr. Van Bolhuis zitting heeft) er mee accoord ging. Voor ons is dit alles een reden tot groote waakzaamheid. Men zegt dat de Staatscommissie vóór Juni haar Rapport zal indienen. STOPPERS Pluimpje. Jhr. Dr. J. Loudon, die gezant geweest is te Peking, Tokio, Washington en thans nog te Parijs, zeide in zijn dankwoord bij de huldiging ter gelegenheid van zijn 70en verjaardag o.a. het volgende: „Ik heb de pers gezien en gevolgd in vele landen, maar er is geen hooger staande pers dan die in Nederland". DE J O U R N A L I S T 69 IS. SANTCROOS. In de organen der Arbeiderspers kon men onlangs het volgende lezen: „Met ingang van 1 Juni a.s. is onze collega, Is. Santcroos Dl.zn. benoemd tot hoofdadministrateur van „Ziekenzorg", en tot directeur van de levensverzekeringmaatschappij „Z.Z." (Ziekenzorg NV.). Deze benoeming, die onzen partijgenoot Santcroos maakt tot opvolger van den onlangs overleden hoofdadministrateur Sarphatie, is een logisch uitvloeisel van de sterke band die sedert jaren tussen Santcroos en „Ziekenzorg" bestond. Het bestuur van deze vereniging had hem reeds vijf jaar geleden aangezocht, op grond van de grote belangstelling, die Santcroos voor het vraagstuk der arbeidersziekenfondsen bezat, als haar secretaris op te willen treden, en toen dezer dagen door het overlijden van Sarphatie de plaats van hoofdadministrateur vacant kwam, bereikte hem het verzoek voortaan deze functie te willen vervullen. Vele jaren is hij ook redacteur van het maandblad ver. „Ziekenzorg" geweest. Santcroos zou dit jaar 25 jaar in de journalistiek zijn geweest. Op 17-jarige leeftijd werd hij, zó van de schoolbanken, volontair bij het toenmalige persbureau Vaz Dias, waar hij 4 jaar bleef. Na een kort intermezzo, — ontstaan door de opheffing van het Nieuwsblad voor Nederland, dat door De Telegraaf gekocht werd, waaraan hij juist benoemd zou worden — benoemde het partijbestuur hem in Juli 1917 tot redacteur van Het Volk. Santcroos heeft in die reeks van jaren talloze reportages voor ons blad verricht, op vrijwel ieder terrein dat voor een ambitieus journalist open ligt. Hij verzorgde het stadsnieuws, doch trok ook herhaaldelijk naar buiten, — nog onlangs brachten wij zijn verslagen van de overstromingsramp 1926 in herinnering, — terwijl in de laatste tijd de gemeentepolitiek het terrein van zijn werkzaamheid was. Bovendien heeft hij in allerlei tijdschriften, waarvan hij tot de medewerkers behoorde, artikelen op velerlei gebied gepubliceerd. Ruim negen jaar heeft de Ned. Journalisten-Kring Santcroos onder zijn hoofdbestuurders geteld. Voorts was hij lange tijd secretaris van de vereniging tot het oprichten van lagere nijverheidsscholen, en de twee neutrale nijverheidsscholen, die Amsterdam telt, zijn, mede dank zij zijn initiatief, hier ter stede tot stand gekomen." Tot zoover de Arbeiderspers. Wij van onzen kant wenschen hier een woord van leedwezen aan toe te voegen, niet alleen over het verdwijnen van een zeer bekwaam en toegewijd journalist uit ons midden, maar ook, en zeker niet minder, over het heengaan van een voortreffelijk Kringbestuurder. Santcroos heeft zich ook van deze laatste taak met grooten ijver gegeven. In het Kringbestuur droeg men hem niet alleen algemeen vriendschap toe, maar men stelde er zijn adviezen, die steeds even zakelijk en doordacht waren, en altijd op rustigen, zij het sterk overtuigden toon werden gegeven, op zeer hoogen prijs. In de jongste bestuursvergadering heeft Santcroos van zijn aanstaand heengaan mededeeling gedaan. Zijn afscheid beteekent een stellig verlies voor de journalistiek en voor ons Bestuur.
Page 1 and 2: No. 523 Adres voor Redactie en Admi
Page 3 and 4: De Penningmeester zegt, dat deze wo
Page 5 and 6: ij het benoemen van correspondenten
Page 7 and 8: DE J O U R N A L I S T 63 EEN KWART
Page 9 and 10: wat offers moeten brengen door het
Page 11: IN MEMORIAM UN BOSCH. De veelbespro
Page 15 and 16: Journalistieke Herrirniermgen. HERI

No. 523 20 April 1936

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?